G abduraxmanova

Ergasilus
ham da tashqi ko‘rinishi 
boshqa qisqichbaqasim onlardan farq qiladigan 
Lamproglena
va 
Achteres
urug‘larining vakillari parazitlik qiladi (95-rasm).
95-rasm . B aliqlarda p arazitlik qiluvchi qisqichbaqasim onlar: 
A- Ergasilus sieboldi: 1-yopishuv organiga aylangan antennalari; 
2-bo‘g ‘imlarga bo‘lingan tanasi va suzgich oyoqchalari; 3-tuxum 
xaltasi; B-A chteres perkarum.
Ergasilidae
oilasiga 100 dan ortiq tur kiradi. O ‘zbekistonning 
janubiy hududlari suv havzalarida ham
Ergasilidae
oilasining 5 -6 ta turi 
uchraydi. 0 ‘zbekiston suv havzalarida yashovchi qizil qanot (krasno- 
perka) baliqlarida 
Ergasilus sieboldi
parazitlik qiladi. X o‘jayinga 
yopishish vositasi sifatida urg‘ochilarining II-chi antenalaridagi xitin 
tim og‘i xizm at qiladi. D ogelning ta ’biri bo‘yicha baliqning ustida 
parazit halqa tutgichda osilib turgan qulfga o‘xshaydi. Bu jabra 
epiteliysini yem irilishiga olib keladi. Chunki buning ustiga ustak odatda, 
qisqichbaqasim onlar ju d a k o ‘p m iqdorda bo‘ladi. Tuxum dan chiqqan 
Ergasilus lichinkalari erkin hayot kechira boshlaydi. 2—2,5 oydan so‘ng 
ular jinsiy voyaga yetadi va qo‘shilishadi. U rug‘langan urg‘ochi individ 
suv oqim iga qarshi suza boshlaydi, bu esa ulam i baliqlar jabralariga 
yopishib olishini osonlashtiradi. Baliqlarda faqat otalangan urgcochilari 
parazitlik qilib, odatda, rivojlanish bosqichining oxirida jab rag a yopishib
306

---

oladi va umrining oxirigacha jabra to‘qimasi hamda qon bilan 
oziqlanadi. Erkaklari esa butun umri davomida erkin holda yashaydi.
Bu qisqiichbaqasimonlar oilasi barcha vakillarining rivojlanishida 
parazitlik davri mavjud bo'ladi. Erkin yashovchi naupliuslar tullagandan 
so‘ng kopepodit davriga o'tadi. X o‘jayin tanasiga yopishib olgan 
kopepodit tezlik bilan g‘umbakka aylanadi. G ’umbagi esa oziqlanmaydi 
va harakatsiz holda peshonasidagi ipchasi yordamida xo‘jayiniga 
yopishib yuraveradi. 
Ergasilus sieboldi
ning shakli yassi, kengaygan, 
oval va keng boshko‘krak qalqonli boMib, suvni minimal qarshiligini 
ta ’minlaydi. K o'pchiligining oldingi tom onida xo‘jayinga yaxshi 
yopishishni ta ’minlovchi chuqurcha hosil boMadi. Baliqlarda ergazilyoz 
kasalligini keltirib chiqaradi.
Caligus
urugMga kiruvchi qisqichbaqasimonlar ham baliqlarda 
parazitlik qiladi. Ularning ko‘krak suzgich oyoqlari yaxshi rivojlangan, 
ogMz o'sim talari xartum chaga aylangan boMib, ular yordamida 
xo‘jayinining qonini so'radi. Ayrimlarining tana uzunligi 20 mm ga 
yetadi. U rg'ochilarining oldingi qorin segmenti yirik b o 'lib , unga ikkita 
uzun tuxum qopchasi birikadi. Erkaklari urg'ochilaridan biroz farq 
qiladi. Yetuk qisqichbaqasimonlar ko'pincha dengiz baliqlarining 
harakatchan teri parazitlari b o 'lib hisoblanadi. Kamdan-kam turlari 
daryolardagi o'tkinchi baliqlarda parazitlik qiladi.
Lemaeidae
oilsi vakillari ham parazit yashashga moslashishgan. 
Urg'ochilarining tanasi ju d a uzayib ketgan, deyarli silindrik, tik yoki 
5 
harifiga o'xshash egilgan, ayrim paytlarda esa chuvalchangsimon shaklli 
boMadi. 3 -5 ju ft suzgich oyoqlari bor. K o'pchiligining bosh qism ida har 
xil shoxsimon o'sim talari boMadi. Ular yordamida parazit xo'jayin 
tiinn.siga yclkan panjalari singari birikib oladi. Suvda esa bo'ynining bir 
qismi va tuxum qopchalari bilan birlashgan tanasi qoladi. Tuxum 
qopchalarining shakli 
ham hilma-xil - kolbasa 
shaklidan to 
ipsimongacha, karpsimon baliqlaming barchasida uchraydi.
Chuchuk suvlardagi suyakli baliqlarda parazitlik qiluvchi 
Lernaea
avlodiga mansub qisqichbaqasimonlaming 40 dan ortiq turlari 
aniqlangan. O 'zbekistonda tovon baliq, qizilqanot (krasnoperka), oq 
amur, iaqqa baliqlam ing terisida