43
Ushbu mavzuda olmosh turkumidan uchraydigan fonetik o‘zgarishlar haqida
o‘quvchilarga ma’lumot berib o’tilganini ko‘rishimiz mumkin.
Egalik, kelishik hamda
-day, -dek, -aqa, -cha
qo‘shimchalariqo‘shilganda,
asos bilan qo‘shimcha o‘rtasiga bir
n
tovushiorttirib talaffuz
qilinadi va shunday
yoziladi. Masalan:
shunday,o‘shanaqa, buncha.
31
15-dars ‘‘Kishilik olmoshlari’’ haqida.
Uch shaxsdan biriga ishora qiluvchi olmoshlar kishilik olmoshlari
hisoblanadi. So‘zlovchi birinchi shaxs, tinglovchi ikkinchi shaxs, nutqdan tashqari
barcha shaxs, narsa, voqea-hodisalar o‘zga, ya’ni uchinchi shaxs sifatida qaraladi.
Men, biz
birinchi shaxs,
sen, siz
ikkinchi shaxs,
u, ular
uchinchi shaxs kishilik
olmoshlari hisoblanadi.
Bulardan
men, sen, u
birlik,
biz, siz (lar), ular
ko‘plik
ma’nosini biidiradi.
Ba’zan
biz, siz, ular
birlik ma’nosida ham qo‘llaniladi. Biz birlik ma’nosida
qo‘llanganda kamtarlik, bajargan ishida o‘zini ta’kidlamaslik ma’nosini bildiradi.
Masalan,
Mening uyim
o‘rniga
Bizning uyimiz. Men g‘olib chiqdim
o‘rniga
Biz
g‘olib chiqdik.
Shuningdek,
siz, ular
yakka shaxsga ishora qilib, hurmat ma’nosini bildiradi.
Masalan,
Sen kelding
o‘rniga
Siz keldingiz, U keldi
o‘rniga
Ular keldilar. Siz
hurmat ma’nosini bildirganda, ko‘pincha ko‘plik ma’nosini ifodalash uchun unga
-
lar
qo‘shimchasi qo‘shiladi. Masalan,
Sizlarga doimo baxt yor bo‘lsin.
Men, sen
olmoshlariga
-ni, -ning, -niki
qo‘shimchalariqo‘shilganda, talaffuzda
bir
n
tovushi tushib qoladi va shunday yoziladi.
Dostları ilə paylaş: