H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diplomatik nümayənd^likhrin personalmtn gömrük imtiyazları.
inzibati və mülki hüquqpozmalara görə onların məsuliyyətə cəlb edilməsi haqqında məsələnin universal və effektiv həlli nə Vyana Konvensiyasında, nə də Beynəlxalq hüquq doktrinasında nəzərdə tutulmamışdır. Təcrübədə bu məsələnin həlli zamanı dövlətlər diplomatların öz vətənlərində məsuliyyətə cəlb edilməsindən daha çox akkreditə edən dövlət özünün təqsirkar diplomatlarının immunitetlərindən imtina etməsinə nail olmaq üçün cəhd göstərirlər.
Gömrük immuniteti müqavilə əsasında ilk dəfə olaraq Vyana Konvensiyasında nəzərdə tutulmuşdur. Gömrük immuniteti 3 əsas komponentdən ibarətdir: a)
gətirilməsi və aparılması azadlığı; b)
göstərilən predmetlərin gömrük rüsumundan azad edilməsi; c)
ümumi əsaslar üzrə diplomatların şəxsi baqajının gömrük baxışından azad edilməsi. Diplomatın şəxsi istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuş əşyaların gətirilməsi və aparılması azadlığı Vyana Konvensiyasının 36-cı maddəsində öz əksini tapmışdır. Bu maddədə deyilir; “Yerləşmə dövləti onun özünün qəbul etdiyi qanun və qaydalara uyğun olaraq, diplomatik agentin və ya onun ailə üzvlərinin şəxsi istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuş əşyaların gətirilməsinə icazə verir”. Diplomatik yük barəsində gömrük imtiyazları o deməkdir ki, bu cür yükə vergi, rüsum qoyulmur. Lakin, diplomatik nümayəndəliyə, diplomata və ya onun ailə üzvlərinə ünvanlanmış yük ümumi əsaslar üzrə yoxlanılmaqla buraxılır. Diplomatik işçinin və ya onun ailə üzvlərinin şəxsi yükü toxunulmazdır. Doğrudur, 1961-ci il Vyana Konvensiyasına əsasən, bu cür yükdə gətirilmə və ya aparılma üçün qadağan edilmiş əşyaların olduğunu güman etməyə ciddi əsaslar olduqda, yük marağı olan şəxsin və ya onun nümayəndəsinin iştirakı ilə yoxlanıla
bilər. Lakin təcrübə bu müddəaya öz düzəlişini etmişdir: “Əgər yoxlama haqqında qərar qəbul edilmişsə, lakin yükdə qadağan edilmiş əşya tapılmamışsa, bu halda diplomatın onun şəxsi yükünün toxunulmazlığının pozulması barədə protest verməsi üçün əsas yaranmış olur, belə ki, yoxlamanı aparmış orqanlar bunun üçün onlarda ciddi əsaslar olduğunu sübut edə bilməmişlər”. Qeyd etmək lazımdır ki, diplomatın ailə üzvü qaldığı dövlətin vətəndaşı olduqda diplomatik immunitet və imtiyazlardan istifadə etmir. Gömrük immunitetinin məhdudlaşdırılması meyli əsasən diplomat adı altında fəaliyyət göstərən cinayətkarların mülki aviasiya fəaliyyətinə qeyri-qanuni qarışmaları ilə bağlı meydana gəlmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, son dövrlərdə beynəlxalq təşkilatlarda narkotik vasitələtin qeyri-qanuni dövriyyəsi ilə mübarizənin gücləndirilməsi ehtiyacı ilə bağlı diplomatların gömrük immunitetinin məhdudlaşdırılması haqqında məsələ qaldırılır. Bundan başqa, diplomatik heyət məskun olduğu dövlətin ərazisində sərbəst yer dəyişmək hüququna malikdir (bağlı zonalar olduğu təqdirdə bunlar haqqında qaydaları nəzərə almaqla). Diplomatların bir sıra ölkələrdə mövcud olan xəbərdarlıq qaydasında yer dəyişməsi yuxarıda göstərilmiş qaydaya zidd deyildir. Diplomatik nümayəndəlik və səfirlik nəzdində inzibati“ texniki
tərcüməçilər və onların ailə üzvləri daxildir. Nümayəndəliyin xidmətçi personalmm tərkibinə isə sürücülər, aşbazlar, gözətçilər, çilingərlər, bağbanlar, dayələr və digər xidmət sahələrinə aid olan əməkdaşlar daxildir. İnzibati-texniki və xidmətçi personalının imtiyaz
və immunitetlərinin tədqiq edilməsi məsələsi ona görə mühüm əhəmiyyət kəsb edir ki, diplomatik nümayəndəliklərin personalının müəyyən hissəsi bu kateqoriyadan olan şəxslərdən ibarətdir. Vyana Konvensiyası qəbul edilənədək inzibati-texniki personalın immunitetləri bəzi dövlətlər tərəfindən əhəmiyyətli dərəcədə 102 məhdudlaşdınlır (məsələn, Fransa), digər dövlətlər tərəfindən isə tam həcmdə verilirdi (məs. ABŞ, Böyük Britaniya, Belçika, Niderland). Vyana Konvensiyasının hazırlanması gedişində dövlətlərin bu məsələyə iki cür yanaşması meydana gəldi. Bu zaman ABŞ və Avropa dövlətləri inzibati-texniki personalın üzvlərinə tam həcmdə
immunitetlərin şamil edilməsinin tərəfdarı kimi çıxış etdilər. Bu xüsusilə, onunla izah olunur ki, inzibati-texniki personalın üzvləri öz funksiyalarını yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar ayrı-ayrı diplomatlardan daha çox sirr xarakteri daşıyan məlumat və materiallarla tanış olur (məs. səfirin katibi, şifrəçi, iş icraçısı, kompyuter texniki və s.). İnzibati-texniki heyətin bu üzvləri barəsində həbs və ya digər məcburiyyət tədbirləri tətbiq etmək diplomatik nümayəndəliyin fəaliyyətini ciddi pozar və akkreditə edən dövlətə əhəmiyyətli zərər vura bilər. Afrika və Asiya dövlətləri isə inzibati-texniki personalın immunitetlərinin məhdudlaşdırılınası tərəfdarı kimi çıxış etdilər. Bu isə onunla izah olunurdu ki, bu dövlətlərdə inzibati-texniki heyətə diplomatik immunitetlərin verilməsi xarici vətəndaşların böyük bir qrupunun yerli yurisdiksiyasından azad edilməsi demək olardı. Bu da yerləşmə dövlətinin maliyyə maraqlarına toxunur (məs. inzibati- texniki heyətin vergi və gömrük rüsumlarından azad edilməsi). Bu dövlətlər həmçinin inzibati-texniki heyətinin immunitetlərinin məhdudlaşdırılması məsələsini özlərinin dövlət təhlükəsizliyi və hüquq qaydasının təmin edilməsi maraqları ilə izah edirlər. Güclü maliyyə imkanlarına malik olan inkişaf etmiş dövlətlərdən fərqli olaraq, xaricdə geniş diplomatik nümayəndəliklər şəbəkəsini saxlamağa imkan olmayan bu Asiya və Afrika dövlətləri bu səbəbdən onlardan fərqli olaraq inzibati-texniki heyətin immunitetlərinin məhdudlaşdırılmasına can atırdılar. Nəticədə isə bu dövlətlər arasında kompromiss əldə olunur. İnzibati-texniki personalın üzvləri qaldıqları dövlətin vətəndaşı olmadıqları və ya orada daimi yaşamadıqları təqdirdə, öz ailə üzvləri ilə birgə şəxsi və mənzil toxunulmazlığı, fiskal 103 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|