Islom diniga doir manba va adabiyotlar
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 142
mANBAShUNOSLIK ko‘chirilgan nusxasining muqovasida birinchi marta inson tas- viri ifodalanadi. Hirot miniatyurasini xarakterlovchi bunday kompozitsiyalar keyinchalik Hirot va Tabrizda hatto gilamlarda ham ko‘zga tashlanadi. Bu kabi holatlar, muqovalarda ifodalan- gan bezaklardan foydalanish Sharqning turli markazlariga tar- qalgan bo‘lsa ham, san’atning o‘ziga xos uslubining dastlabki manbasi Hirot bo‘lib qoldi. Temuriylar davlatining viloyat va markazlarida ham muqovasozlik san’atining Hirotga xos uslubi dastlab u yerda ijod qilib, turli hududlarda ijodini davom et- tirgan ustalar tomonidan keng qo‘llanilgan. Hirot muqovalarining boshqa bir guruhi medalon yo‘nalishi bilan ajralib turadi. Asosiy bezakni medalon shakli tashkil et- gan muqovalarda old va orqa jild markazi bodomsimon yoki aylana shaklidagi medalon – turunj, shams bilan bezatilgan, ko‘p hollarda medalonning chorak qismi – qo‘shband har bir burchakda qaytarilgan. Medalon shakli jildning ichki tomonida charmdan na fi s bezak kesish orqali ham aks ettirilgan. Medalon shaklli kompozitsion uslub arab mamlakatlari muqovalarida ancha oldinroq qo‘llanilgan, biroq Hirot makta- bida yaratilgan yangi uslub – muhr asbob yordamida bajarilgan bo‘rtma medalon va burchaklardagi na fi s bezaklar ushbu juda oddiy dekorativ bezakning qimmatini oshiradi. Markaziy medal- on, burchakdagi chorakta medalonlar va hoshiyalardan iborat kompozitsiyaga ega muqovalarda geometrik shakllar o‘rniga o‘simliksimon shakllar keng qo‘llanilgan, medalonlar tabiat shakllari bilan uyg‘unlashtirilgan jimjimador nozik chiziqlar- dan hosil qilingan. Hirot muqovalarining dastlabki namu- nalarida medalonlar orasidagi joylar bo‘sh qoldirilgan bo‘lsa, keyingilarida jild butunlay kompozitsion tasvir bilan qoplan- gan. Asta-sekin bu kompozitsion tasvir mukammal ko‘rinishga ega bo‘lib, hech qanday medalonga joy qoldirilmasdan, muqova jildini to‘liq qoplagan. Medalonlardan juda oddiy, badiiy beza- tilmagan muqovalardagina foydalanilgan. |