Islom diniga doir manba va adabiyotlar
SHARQ KITOBAT TARIXI, QO‘LYOZMALAR XAZINALARI
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 139
SHARQ KITOBAT TARIXI, QO‘LYOZMALAR XAZINALARI asr boshlarida Buxoroda xalq uchun umumiy kutubxona tashkil qiladi va u XIX asrgacha faoliyat yuritadi. Temuriylar davrida muqovalarni badiiy bezatish usullari . Movarounnahr va Xuroson xalqlari arablardan is- lom dini, arab yozuvini qabul qilish bilan birga, ularga xos kitobat, jumladan muqovasozlik texnologiyasi amaliyotidan ham foydalandi. Arab muqovalaridagi bezaklar odatda an- cha ingichka, unchalik botiq bo‘lmagan chiziqlar bilan ajratil- gan, geometrik bezaklar va mavhum shakllar keng tarqalgan, o‘simliksimon bezaklar kam hollarda qo‘llanilgan. Mamluk muqovasozligining ilk bosqichlari XIV asrda Misrda o‘zining mukammal ko‘rinishiga ega bo‘lgan bo‘lsa, XV asrda Hirotda har tomonlama farq qiluvchi boshqa uslub va shakllar bilan uyg‘unlashgan holda, rivojlandi. Hirot muqovalarida bezak- larning shakli va tarkibiy unsurlari o‘zgarib, sathga nisbatan chuqur bo‘lishiga urg‘u berildi. Ularda o‘simliksimon bezakning bo‘rtib chiqqanligi, fonda aniq aks ettirilishi ko‘zga tashlanadi. Dastlab muqova jildlariga har bir bezakni tushirishda alohida shaklni ifodalagan temir yoki yog‘ochdan tayyorlangan qoliplar yoki asboblardan foydalanib kelingan. Muqovaning turli joylari uchun foydalanilgan individual shakl beruvchi muhr asboblar bitta jildning o‘zida bir necha o‘n mingni tashkil etgan. Hirotda individual qoliplar yoki asboblarni ishlatishga barham berildi. Yangi texnologiya kashf etilib, geometrik va o‘simliksimon bezaklardan iborat an’anaviy uslubdagi, mayda unsurlardan tashkil topgan murakkab tuzilishdagi yaxlit metall blokining ishlatilishiga imkon yaratildi. Hirot muqovasozlik san’atida butunlay geometrik yoki o‘simliksimon dizayndagi muqovalar alohida bir guruhni tash- kil etadi. Hirotda yaratilgan Shohrux mirzo kutubxonasiga oid qo‘lyozmalar muqovalari buning yorqin namunalaridandir. Muqova jildining tashqi tomonidan muhr asbob bilan tushiril- gan sidirg‘a tusdagi va oltin zarvaraqdan foydalanilgan bezak- |