Islom diniga doir manba va adabiyotlar
SHARQ KITOBAT TARIXI, QO‘LYOZMALAR XAZINALARI
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 151
SHARQ KITOBAT TARIXI, QO‘LYOZMALAR XAZINALARI keltirilgan. Badiiy qo‘lyozmalarda lavhalar juda na fi s tasvir- langan. Odatda, uning markazga naqsh bilan mohirona o‘rab olingan asar avvali dagi kichik parcha joylashtirilgan. Bundan tashqari, lavhalarga qaraganda kichik hajmli bezak–kichik un- vonlar qo‘lyozmaga alohida bezak berib turgan: Sharq kitobat an’analariga ko‘ra, sahifa yuqori qismining uchdan yoki to‘rtdan birini egallagan va asar boshida, ba’zan bob boshida kelgan. Hoshiyalar qo‘lyozmada aks etgan boshqa badiiy bezaklarga uyg‘un ravishda tilla yoki kumush jimjimalar bilan to‘ldirilgan girih , islimiy yoki bosh qa naqsh turlari bilan bezatilgan, ba’zi hollarda voqeaband miniatyuralar, hatto alohida qiyofalar su- rati bilan boyitilgan. Badiiy muqova qo‘lyozma kitobning qim- matini belgilaydigan asosiy jihatlardan birini ifodalagan. Badiiy qo‘lyozma kitobat san’atining rivojlanishi, o‘z navba- tida, moddiy ta’minot bilan ham bog‘liq bo‘lib, bu holat kitobat jarayonidagi uslub va yo‘nalishlarni belgilashda muhim omil- lardan biri hisoblangan. Xat uslublarining qo‘llanilishi, surat- larning rangi va yo‘nalishi, tasvirlanayotgan bezak unsurlari boshqaruvdagi hukmron doira mafkurasiga mos bo‘lishiga har doim harakat qilib kelingan. Kitobat san’atidek qiymati baland bo‘lgan san’at turi asosiy madaniyat markazlarida, yuqori dara- jadagi homiylik ostidagina rivojlana olgan. XIV asr oxiri–XV asr davomida Markaziy Osiyoda markazlashgan davlatning yuzaga kelishi iqtisodiyot rivojiga, karvon yo‘llari tiklanib, savdo-so- tiqning kengayishiga, hunarmandchilik va qishloq xo‘jaligining o‘sishiga, madaniy-ma’naviy yuksalishga, jumladan, kitobat san’ati Movarounnahr va Xuroson madaniy-ma’naviy hayo- tida muhim ahamiyat kasb etishiga turtki bo‘ldi. Bu davrda kitobat san’atining rivojlanishi hukmdorlarning ma’naviy me- rosni qadr lash va ehtiyot qilishga intilishlari, kitobga shaxsan qiziqishlari, kitobga bo‘lgan e’tibori orqali xalq oldida hurmat- ga loyiq bo‘lishga harakat qilganligi, turli davlatlar madaniy markazlari bilan doimiy aloqalarning keng yo‘lga qo‘yilgani |