Islom diniga doir manba va adabiyotlar
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 146
mANBAShUNOSLIK madaniy aloqalar ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. XVI asrgacha O‘rta Osiyo san’atida fors madaniyatining ta’sirini kuzatish mumkin bo‘lsa, safaviylar shia mazhabini rasmiy ravishda tan olgandan so‘ng Eron bilan badiiy san’at sohasidagi aloqalarga chek qo‘yildi. Qo‘shni davlatlar, ayniqsa, Shimoliy Hindiston boburiylar davlati bilan badiiy aloqalar mahsuli bo‘lgan yangi qo‘lyozmalar turkumi paydo bo‘ladi. Buning sababi boburiylar asli Movarounnahrdan bo‘lganligi uchungina emas, O‘rta Osiyo va shimoliy Hindiston hududlarida tarixiy taraqqiyotning sha- roitlari, ijodkorlarning badiiy qarashlari va xalqning tafakkur doirasi bir-biriga yaqin ekanligi edi. 1570–1580-yillarda Abdul- laxoni soniy va boburiy hukmdor Akbar (1556–1605) o‘rtasida diplomatik aloqalar keng yo‘lga qo‘yildi. Natijada madaniy so- hada shoirlar, olimlar, ustalar o‘rtasida safarlar uyushtirildi. O‘sha davr O‘rta Osiyo kitobat san’atida ham hind uslubiga xos jihatlar ko‘zga tashlanadi. XVI asrning oxirgi o‘n yilligi Eron va Movarounnahr muno- sabatlarida o‘zaro dushmanlik, harbiy to‘qnashuvlar bilan izoh- lanadi. 1574-yilda Abdullaxoni soniy tomonidan Hirot to‘qqiz oy qamal qilinadi. 1598-yilda uning o‘g‘li Mashhadni vayron qilishi natijada Mashhad kutubxonasi, temuriylar va safaviylar qo‘lyozmalari Buxoroga olib kelinadi. Ayni vaqtda Movaroun- nahr qo‘lyozmalarida Eronning ta’siri, xususan, Sheroz kitobat maktabi faoliyatining tugatilishi tufayli Sheroz uslubiga xos ji- hatlar ko‘zga tashlanadi. XVII asrda ashtarxoniylarning (1601–1753) hokimiyatga kelishi mamlakatning ijtimoiy hayotida o‘zgarishlarga sabab bo‘lmadi. XVII asrning birinchi yarmi va o‘rtalarida madaniy sohada birmuncha ijodiy yutuqlarga erishildi, Samarqand va Buxoroda yirik qurilishlar bo‘ldi (Registon, Labi hovuz), saroy- da she’riyat, tarixnavislik, musiqa rivojlandi, kitobat san’atiga homiylik qo‘llab-quvvatlandi. Buxoroda ashtarxoniy Imomqu- lixon (1611–1641) kutubxonasida faoliyat olib borgan ikki kitob- |