İxtisasın adı: Heyvandarlıq mütəxəssisi Modulun adı
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1.2. Havanın temperaturu
- Şəkil 1. 2 . Havanın tem - pe raturunu ölçən civəli termometr
8
əlim nəticə si 1
Oxucu h
ava və onun əsas elementləri olan
havanın temperaturu, rütubəti və havanın təzyiqi haqqında biliklərə malik olacaq, onların kənd təsərrüfatında rolu və ölçülməsi qaydaları, hava proqnozu və hava prosesləri
haqqında məlumat əldə edəcək. S ərbəst iş üçün tapşırıqlar 1.
YaĢadığınız ərazidə və yaxın rayonlarda meteoroloji məntəqələr mövcuddursa, həmin məntəqələrə səfər edin və orada olan cihaz və avadanlıqlarla tanıĢ olun . 2.
Meteoroloji xidmət mərkəzlərinin verdiyi gündəlik hava Ģəraitini izləyin, sizin region üzrə havanın orta aylıq temperaturunu, rütubəti və yağıntıların miqdarını müəyyən edin.
3.
Termometrlərdən istifadə etməklə havanın orta sutkalıq temperaturunu təyin edin . 4. Ətrafınızda olan bitki aləmini seyr edin, yüksək və aĢağı temperaturun bitkilərə təs
i rlərini müĢahidə edin .
Hava- yer (troposfer) atmosferini təĢkil edən fiziki qaz qurĢağıdır. BaĢqa sö z lə desək, müəyyən vaxtda troposferin aĢağı qatlarının fiziki vəziyyətinə hava deyilir. Atmosferin 9/10 hissəsi troposferdə yerləĢir. Göründüyü kimi , canlı aləmə daha zəruri sayılan hava təbəqəsi , əsasən , troposferdədir. Atmosfer havası –
müxtəlif qazların qarıĢığından ibarətdir. Onun tərkibinin 78,08% -i azot, 20,95%-i oksigen, 0,93%-i arqon, 0,03%- i karbon qazından ibarətdir. Qalan qazların payına ( hidrogen, neon, helium, metan, ksenon, ra don və b.) təxminən 0,01% düĢür, ki, bunların miqdarı
dəyiĢkəndir. Karbon qazının miqdarı tənəffüs, yanma və bitkilərin
qidalanma proseslərindən asılıdır. Hava sənayedə müxtəlif p roseslərdə istifadə edilən mühüm xammaldır. Sənayenin, energetikanın və
nəq liy yatın inkiĢafı havada karbon qazının və digər zərərli qazların miqdarının artmasına səbəb olur.
Havanın əsas elementləri dedikdə havanın temperaturu, rütubəti və təzyiqi baĢa düĢülür. Havanın insan üçün optimal rütubəti 40-60%, temperaturu 18- 20° C-dir.
1.1.2. Havanın temperaturu Havanın temperaturu
–
termometr vasi təsilə açıq havada müəyyən edilən temperaturdur. Havanın temperaturu adətən yer səthindən 2 m hündürlükdə meteoroloji budkada qoyulmuĢ quru psixrometrik termometr ilə ölçülür
(Ģəkil 1.1). Havanın temperaturu avtomatik olaraq termoqraf vasitəsi ilə qeyd edilir
. Müəyyən vaxt daxilində ən
soyuq və ən isti temperaturu bilmək üçün minimal və maksimal termometrlərdən istifadə edilir. Havanın temperaturu gün ərzində, habelə ay və il ərzində dəyiĢir. Havanın 9
2 . Havanın tem - pe raturunu ölçən civəli termometr Şəkil 1.1. Havanın temperatu - ru nu ölçmək üçün termometr - lər quraşdırılmış bud kalar gündəlik temperaturu 3 saatdan bir təyin edilir, alınmıĢ rəqəmlər cəmlənir və ölçmələri n sayına bölünərək orta sutkalıq temperatur tapılır. Atmosferin alt troposfer qatında havanın tempe raturu hündürlüyə qalxdıqca aĢağı düĢür. Hər 100 metrdə 0,6 0 C. Buna termik pillə , yaxud aerotermik qradiyent deyilir. Hündürlüyə doğru temperaturun aĢağı düĢməsi bəzi hallarda pozulur. Bu hal temperatur inversiyası adlanır.
Temperaturun ölçülməsində 3 Ģkaladan –
kelvin, selsi, farangeyt Ģklasından istifadə olunur. Selsi Ģkalasının sıfırı əriməkdə olan buzun temperaturu ilə, 100°C
isə normal atmosfer təzyiqində ağzıaçıq qabda qaynayan suyun temperaturuna görə seçilir . 0°C ilə 100°C intervalı bərabər olaraq 100 yerə bölünərək hər bir hissə 1°C adlanır. Mütləq temperatur mütləq sıfırdan hesablanan temperaturdur və T ilə iĢarə olunur. Mütləq temperaturun vahi di Kelvin (K) olub, Kelvin və selsi Ģkalaları arasındakı əlaqə T=t+273.15 kimidir. Yəni buzun ərimə temperaturu selsi Ģkalası ilə t=0°C, Kelvin Ģkalası ilə 273.15 Kelvinə, suyun qaynama temperaturu selsi Ģkalası ilə 100°C, Kelvin Ģkalası ilə isə 373 ,15 Kelvindir. Farang eyt temperatur Ģkalasının sabit nöqtələri olaraq, su, buz və dəniz duzu qarıĢığının temperaturu 0°F və insan bədəninin normal temperaturu təqribən 100°F seçilmiĢdir. Faran g eyt Ģkalasında buzun ərimə temperaturu 32°F, suyun qaynama temperaturu 212°F - dir. Temperaturun ölçülməsi üç üsulla aparıla bilə r:
Mexaniki üsul, burada temperatur fərqi tətbiq olunan materialın istilikdən geniĢlənmə əmsalından asılı olaraq təyin edilir, məsələn, civəli termometr (Ģəkil 1.2) . Elektrik üsulu, burada materialların istilikdən asılı olaraq elektrik müqavimətlərindən istifadə edilir.
Dolayı yolla, burada materialın temperaturdan asılı olaraq halından istifadə edilir (istilik kameraları).
Biz havanın temperaturunu bilməklə bir çox kənd təsərrüfatı tədbirlərinin aparılma vaxtını müəyyən edə bilərik. Məsələn, havanın temperaturu bitkilərin inkiĢafına təsir göstərir və bir çox fizioloji proseslər optimal temperatur Ģəraitində baĢ verir. Bu baxımdan mövsümə uyğun olaraq, havanın optimal temperaturunda kənd təsərrüfatı
bitkilərinin səpin müddətləri müəyyən olunur. Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|