Jismoniy tarbiya nazariyasi va

Chidamlilik va uni tarbiyalash uslubiyoti
J is m o n iy ta rb iy a d a c h id a m lilik d eb , m uskul faoliyati 
jarayonida vujudga keladigan toliqishga organizmning qarshi 
turish qobiliyati tushuniladi. U m um iy va maxsus chidamlilikni 
farqlash zarur.
U m u m i y c h id a m lilik deb, k o ‘p m uskul g u ru h la rin in g
faoliyatga jalb etuvchi va yurak-qon tom ir hamda nafas olish 
sistemalariga yuqori talab q o ‘yuvchi davomiy vaqtda ishni 
bajarish qobiliyatiga aytamiz.
C h id a m lilik m a ’lu m faoliyatga n isb atan , m utaxassislik 
sohasi turi sifatida ta n lab olinsa, maxsus ch idam lilik deb 
ataladi.
5 — T. Usmonxo'jayev va boshq.
65

---

Sport mutaxassisligining turlari q a n c h a b o ‘lsa, maxsus 
chidamlilikning turlari ham shuncha bo'ladi.
Jismoniy tarbiyada quyidagi atam alar ishlatiladi: kuchlilik, 
tezkorlik, sakrovchanlik, tu rg ‘unlik, harakatlilik va maxsus 
chidamlilikning boshqa turlari.
Chidamlilik manbayi va uni tarbiyalash uslubiyoti
Chidamlilikni tarbiyalash manbayi sifatida um um iy tayyor­
garlik, maxsus tayyorgarlik va m usobaqa mashqlaridan foy- 
dalaniladi. Organizmga t a ’sir etishga bog'liq bo'lgan mashqlar, 
um um iy m ashqlar (yugurish, suzish va boshqalar) va lokal 
t a ’sir etuvchi ( q o ‘l va oyoqlarni k o ‘p m a ro ta b a k o ‘tarib- 
tushurishlar) ga b o ‘linadi.
Lokal t a ’sir etuvchi m a sh q la r o ‘zining rivojlanishidan 
qolayotgan alohida m uskullarning faoliyatini o ‘stirib, kuch, 
tezlik kuchi, chidamlilikning kom ponentlarini oshiradi.
U m um iy chidamlilikni rivojlantirishda uzluksiz yoki tanaf- 
fu sli b a j a r i l a d i g a n m a s h q l a r — 2 5 — 30 d a q i q a va y an g i 
boshlovchilarda 50 va 120 daqiqa, biroz tayyorgarligi borlarda 
(yugurish, suzish, eshkak eshish), velosipedda uchish, ko‘proq 
davom etadigan uzluksiz m uddatlarda qoilaniladi.