Kızılkaya / Fıkıh Usulünde Sahabe Fetvasının Kaynaklık Değeri Cilt / Volume: • Sayı /Issue: • 2012
Yüklə 7,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
227 Değerlendirme / Review Bu bağlamda, “İktisadi Düşünce Girişimi”nin Nisan 2010’da düzenlediği “İktisadı Felsefeyle Düşünmek” çalıştayıyla ortaya çıkan metinlerden, aynı başlık ve Ozan İşler- Feridun Yılmaz derlemesiyle kitaplaştırılmış olan çalışmanın önemi daha da artmak- tadır. 228 sayfa ve üç bölümden oluşan kitap, sırasıyla İktisat ve Felsefe (i), Kökenlerin Sorgulanması (ii) ve İktisatçı Düşünürler (iii) başlıkları altında tasnif edilen 10 (2+3+5) makaleden oluşmaktadır. İktisat ve felsefe başlıklı ilk bölümdeki Eyüp Özveren [(Kurumsal) İktisat-Felsefe İlişkisi:Ne Seninle Ne Sensiz?] ve Feridun Yılmaz’a [Düşünceden Kaçış Çabasının Öyküsü:İktisadın Felsefeden Kopuşu] ait birer makale, iktisadın felsefe ile olan ilişkisinin genel hatlarını tarihsel bir perspektiften sunmaktadır. E. Özveren, 17 sayfalık çalışmasında iktisadın, kendini felsefeden uzaklaştıran tarihsel yolculuğunu anlattıktan sonra iktisadın felsefeye duyduğu ihtiyacın şiddetini çoğulcu bir bakış açısından sorgulamaktadır. Ancak, E. Özveren, sözünü ettiğimiz tarihsel yolcu- luğu A. Smith, klasik politik iktisat, Karl Marx ve neo-klasik iktisat üzerinden takip ettiği çizgide faydalı bir yalınlıkla sunarken sf.22’de Lionel Robbins gibi bir zirve apriorist’i neo-klasik iktisadın pozitivizm ile tanışmasını sağlayan isim olarak zikretme hatasına düşmektedir. Hiç şüphesiz ki doğru isim, 1938 yılında yayınlanan “The Significance and Basic Postulates of Economic Theory” adlı çalışması ile iktisat metodolojisinin eksenini aposteriorizm’e kaydırıp Karl Popper’ı iktisat yazınına kavuşturan Terence W. Hutchison olmalıdır. Hem L. Robbins’in hem de kaptan köşkünde oturduğu LSE iktisadının apri- orist duruşunun zaman içinde nasıl çözüldüğü, 1950’lerde ekonometrik bir vurguyla isyan bayrağını açan yeni nesil iktisatçıların [Bkz.Richard G. Lipsey, Bernard Corry, G. Christopher Archibald, Kurt Klappholz...] “Genç Türkler” [Young Turks] hareketi üzerin- den hususiyet ve detayıyla takip edilebilir. E. Özveren’in L. Robbins’i anmaktaki kastı, T. W. Hutchison’ın zikrettiğimiz 1938 eserini reddiye olarak yazmasına vesile olması ve ardınca gelişen metodolojik ortamın iktisat düşüncesini pozitivizme vardırması ise ifadenin tashih değil de açıklığa ihtiyacı olduğu düşünülebilir. Nihayetinde, makalenin güçlü bir temelle ulaştığı en keskin hüküm, kurumsal iktisadın felsefeye yerleşik ikti- sata nazaran daha duyarlı olmasının kendini göreli olarak daha zayıf hissetmesinden doğduğu olurken bu motivasyonla yerleşik iktisadın örtük felsefi varsayımlarını günışı- ğına çıkarmaya çalıştığı ileri sürülmektedir. Ayrıca giderek derinleşen iktisadi krizin öz güven sarsıcı etkilerinin iktisat-felsefe ilişkisinin tekrar şekillendirilmesini doğuracağı da öngörülmektedir. Bu hükümlerle hemfikir olmamıza rağmen kurgusunda göze çarpan bazı çelişik ifadelerden bahsetmek gerekmektedir. Şöyle ki sf.35’deki “…ister felsefe ister bir başka bilime yakınlaştığı ölçüde iktisat, bağımsız bir bilim olma savını zedelemiş olur…Kısacası, iktisadın uzun dönem varlığını sürdürebilmesinin önkoşulu fel- sefeye “mesafeli” duruşuna bağlıdır.” cümleleri, sf.36’daki “… felsefeyle yapabiliyor olmak Kurumsal İktisat’ın az gelişmişliğinin ya da henüz oturmamışlığının değil, tam tersine kendi ayakları üzerinde durabiliyor olmasının bir göstergesi olarak yorumlanmalıdır[…] Birden çok felsefelilik durumu Kurumsal İktisat’ın olgunluğunun bir göstergesi olduğu gibi aynı zamanda onun yararınadır. Aslında böyle bir durumun yalnızca Kurumsal iktisat için değil, genel olarak iktisat için de elverişli olduğunu düşünebiliriz.” cümleleriyle ilk bakışta yerine oturtulamayacak bir kargaşa içinde durmaktadır. Bu durum, iktisat, yerleşik 228 İnsan ve Toplum iktisat ve kurumsal iktisat kelimelerinin iç içelik ve kesişimlerine daha dikkat edilerek değinilmesini zorunlu kılmaktadır. F. Yılmaz ise 28 sayfalık çalışmasında, iktisadın felsefeden bağımsızlaşma mücade- lesini eleştirel bir dil ile anlatmakta, söz konusu radikal kopuşu, düşünce içermeyen bir tekniğe dönüşmek/düşünmekten uzaklaşmak bedeliyle başaran iktisat üzerindeki hermeneutik ve bilim felsefesi tesirlerini değerlendirmektedir. Şahsiyetler ve akımlar üzerinden takip etmemiz gerekirse; Dilthey’in açıklama [erklaren] / anlama [verstehen] temelli “Tin Bilimleri-Doğa Bilimleri” ayrımından türeyen Hermeneutik yaklaşımından Gadamer ve Heidegger’in Dilthey eleştirisine, bu vesile nihayetinde felsefeyi de dışla- yacak felsefe destekli pozitivizm eleştirisinden doğan yeni mantıksal pozitivizm hare- keti ve onun ivmelendirdiği 20. yüzyıl bilim felsefesi tartışmalarına ve de nihayetinde Popper, Kuhn, Feyerabend çizgisi üzerinden tarih, toplum ve yorumu dışlayan hâkim yaklaşımın dönüşümüne başarıyla değinilmektedir. Ancak, Popperci yanlışlamacılık ve Kuhncu eşölçülemezciliğin başarılı bir sentezini matematik’in diyalektiği ve tarihselliği katkısıyla “bilimsel araştırma programları” çerçevesinde ortaya koyan Imre Lakatos’tan bahsedilmemesi, bu faslın önemli ihmali olarak zikredilebilir. Devamında ise “iktisat ve felsefe:Çağdaş görünümler” alt başlığında felsefe, hermeneutik ve bilim felsefesi bağla- mında sözünü ettiğimiz eğilimlerin iktisat ile bağlantısı, kaçınılmaz yansımalar üzerin- den kurulmakta; T. W. Hutchison, S. Latsis, M. Blaug, D. McCloskey ve T. Lawson isim- leri üzerinden iktisat metodolojisi takip edilmektedir. Bilim felsefesi bahsinde gözden kaçan I. Lakatos’a S. Latsis vesilesiyle dolaylı da olsa işaret ediliyor olması, eksik gideri- cidir. Nihayetinde, iktisadın doğa bilimlerine dâhil olma tutkusu, iktisat-fizik ilişkisinde P. Mirowski’nin bilindik çalışmasına atıfta bulunarak ele alınmakta, hemen sonrasında ise iktisat-biyoloji bağlamında J. A. Schumpeter ve T. Veblen isimleri, iktisada -fiziği değil de- biyolojiyi model olarak seçen iktisatçılar olarak zikredilmektedir. Bu noktada, A. Marshall’ın, en az bu iki önemli iktisatçı kadar iktisat-biyoloji etkileşimi çerçevesinde zikredilmesi zorunlu bir isim olduğuna -yine- işaret etmek gerekmektedir.* 1 Nihayetinde çalışmanın vardığı güncel noktada, bioeconomics’ten neuroeconomics’e adımlanılmak- ta, böylece ister biolojik metaforlarla isterse doğrudan nörolojik faaliyetler temelinde olmak kaydıyla iktisadın ontolojik anlamda naturalist bir mahiyette kendini algıladı- ğının altı çizilmektedir. Ancak, F. Yılmaz’ın ufuk açıcı çalışmasının son paragrafındaki şu kesinlik, acele ve peşin bir hükmün izlerini taşımaktadır: “Nöroekonominin iktisadın bundan sonraki teorik yürüyüşündeki muhtemel başarısı, iktisadın felsefe ile (düşünce ile * Schumpeter ve Veblen’den bahisle F. Yılmaz’ın “her iki eğilimin mensuplarının biyolojik indirgeme- ciliğe rezervlerini sıklıkla dile getiriyor olmaları da sonucu değiştirmez.” düşüncesinden ilham alarak Marshall’in özel durumuna şöylece açıklık getirilebilir: Marshall, her ne kadar firma teorisinde or- talama maliyetler aracılığıyla karşımıza çıkan, doğal seleksiyon sürecini, Darwinci “Natura non facit saltum” [Doğa ani sıçramalar yapamaz!] mottosuna bağlamış olsa da hiçbir zaman neo-klasik okula alternatif bir evrimci teori geliştirmemiştir. Öyle ki Marshall’ın analizinde, evrimci teorinin istek ve eylemlerin karşılıklı gelişim özelliğiyle iktisadi teorinin sabit istekler karşısında tatmini maksimize eden faydacı yaklaşımı bir aradadır. Bu açıdan da Marshall’ın yaklaşımındaki evrimci “biolojik iktisat” [bioeconomics] vurgusunun, alışılagelmiş neoklasik yapıdan daha ziyade, kurumsal iktisadın meto- dolojik yaklaşımını andırdığı ifade edilebilir! Yüklə 7,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|