MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 109 olmayan zəif-zəifələr, əlsiz-ayaqsızlar, oğul-uşaqlar nə eləsin, onlar nə günahın yiyəsidirlər. Bu yazıq, sərnigün millətlərdən nə istiyorsunuz. Bunlara nə vermisiniz ki, ala bilmiyorsunuz? İnanın ki, bir vaxt millət mühakiməsinin qabağında durub, tutduğunuz işlərdən sual-cavab olunacaqsınız! Qorxun o gündən ey cəlladlar, ey insan qanına susamış olanlar!» (54). Rəsulzadə üzünü hər iki millətin nümayəndələrinə tutub, səslərini çıxarmalarını və «şeytan»a alət olmamalarını tövsiyə edir: «Bəs biz nə vaxt əqillənib, «şeytan»a alət olmayacağız?!» (49, 22). Rəsulzadə əvvəllər erməni-müsəlman münaqişəsinə sosial- demokrat prinsipləri əsasında yanaşır, ancaq çarizmi günahkar sayır. Sonralar erməni vəhşliyini, düşmənçiliyini, riyakarlığını və s. görəndə Rəsulzadə başa düşür ki, çarizmlə yanaşı, erməni daşnakları da bu məsələdə mühüm rol oynamışlar. M.Ə.Rəsulzadə «Kənddə müsibət», «Yenə də müsibətmi!?» və s. məqalələrində də erməni-müsəlman münaqişəsinə geniş şəkildə toxunmuşdu. O, erməni-müsəlman münaqişəsində erməni daşnaklarının çar Rusiyası ilə birgə hərəkət etdiyini açıq şəkildə yazsa da, inanır ki, bütövlükdə bu məsələdə erməni xalqının əli yoxdur. Rəsulzadə münaqişənin həlli yollarını da göstərir: «Rusiya hərəkəti-hürriyyətpərvəranəsi dövründə istibdad əleyhində dəliranə qital edənlərdən başqa müsibətamiz hürriyyətfəra vaqiələr cümləsindən bizim vətəni- əzizimiz olan Zaqafqaziya min illərcə qonşuluq edən iki millətin qanları ilə əlvan oldu… Çoxları sülh və müsalimətdən qəti-ümid edib, aləmi-ədavət və qisasda cövlan ediyorlar. Çarəmiz nədir? Müsaliməti haradan taparız? İixtila və nifaqı rədd edib anlaşmaya nə vəsil ilə müvəffəq olarız? Bu suallara www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 110 110 hər kəs öz fəhm, fərasəti müvazinəsincə cavab verir. Bəndənizsə bu suallara bu tövr cavab verirəm: Ən əvvəl bu vaqieyi-müəssəflərin nətayici iqtisadiyyə və siyasiyyələrin nəzərə alıb hər iki tərəfin qara cəmaəti arasında sülh və müsalimət mənfəətinə mitinqlər, ictimalar tərtib verməklə bərabər müşəviviqlər (təşviq edənlər) hazırlamaldır ki, cəmaət arasına girib gidal və qitalın müzürr olduğunu məxluqə bildirsinlər. İkinci əlac isə bilafərq məzhəb və din iaənə dəftərləri açıb hərəkati-vəhşiyanədən mütəzərrər olanlara maddən kömək etməkdir. Üçüncü əlac yazıçılar əlindədir. Yazıçılar lazımdır ki, nifaqa bir cüzi dəxi olsa xidmət edən məqalələrdən ibrazi-nifrət və narazılıq etsinlər. Bunu bilməlidir ki, erməni-müsəlman əlaqəsinə zərb-hərəkət verən idareyi-müstəbiddeyi maziyyə oldusa da, amma bu qədər davam edib uzanmasına hamana nifaqpərəst yazıçıların təqrirati-şəriranələri səbəb oldu. Hərgah «Erməni məsələsi və panislamizm» kimi kitablar əvəzində, məhəbbət və qardaşlığa çağıran risalələr nəşr etsə idilər, bu qədər nahaqq qanlar tökülməyib, bu qədər evlər, xanimanlar bərbad olub viran qalmaz idi» (56). ""Şeytan" işinin nəticəsi" məqaləsində Rəsulzadə erməni- müsəlman münaqişəsinin türk və erməni millətinə vurduğu zərər və ziyanlardan yazır. Rəsulzadə yazır ki, erməni- müsəlman münaqişəsi bitsə də onun nəticələri qalmaqdadır. Bu zaman da Rəsulzadə erməni və türklərin eyni dərəcədə zərərdə qaldığına inanır: "İndi hər bir türk və erməni keçmiş qara günləri yadına salıb, o əqlsizlik , o vəhşaniyyət, o düşmənin hiyləsinə inanıb, öz əli ilə özünə quyu qazdığı mələnətli, nifrətli dövrü ürək yanğısı, cigər suzişi ilə yad etməkdədir… İştə "şeytan" əlilə yapılan erməni-müsəlman www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 111 müqatiləsi, necə ki, gözləmək olardı, bizə bir böyük səfalət, tükənməz fəlakət, yaddan çıxarılmayan rəzalət və həlakət qismət oldu" (49, s.71-72). Məhəmməd Əmin erməni və müsəlmanları heç olmasa, insaniyyət naminə qırğına son qoymağa çağırır: «İndi hər iki millətin mücahidlərinə lazım gələn odur ki, cəngiku olan millətçiliyi bacardıqca məğlub edib ümuminsaniyyət və bəşəriyyət amalı və əfkarını cəmaət arasında ovsaf və sadə, zər bir hiylə və fitnədən mübərra olan cəmaət arasında möhkəmləşdirsinlər. Böylə bir mədəni zəhmət müsəlman və erməni cəmaətinin cümlə yaxşı hissəsinin, ümumən ictimaiyyun-ammiyyunlarının isə xüsusən öhdələrinə vabəstdir» (76). Rəsulzadə zaman keçdikcə erməni-müsəlman münaqişəsinin səbəbkarının yalnız çar Rusiyası deyil, ermənilərin yaratdığı terrorçu "Daşnaksutyun" firqəsinin də olduğunu anlamağa başlayır. Bununla da Rəsulzadə erməni milliyyətçilərinin bir qayda olaraq müsəlmanlara (türklərə) qarşı riyakar, iküzlü, terrorçu mövqe tutduqlarını qeyd edir. Erməni milliyyətçilərinin fəaliyyəti, işbirliyi ilə müqayisədə müsəlmanların halına acıyan Rəsulzadə, üstəlik, onların sadəlövhlüklərindən, savadsızlıqlarından, təşkilatlana bilməməsindən, ermənilər və başqa millətlər tərəfindən aldadılmasından şikayətlənir. "İki nüktə" (İki incə məna) məqaləsində erməni fəhlələrinin riyakarlığını ifşa edən Rəsulzadə yazır ki, Tağıyevin fəhlələri tətil edib erməni fəhlələrini işə qəbul edilməsini tələb etdiyi halda, erməni fəhlələri sahibkarlarına müsəlmanları fabrikdən çıxartmağı təklif edirlər: «Hacı Zeynalabdin Tağıyev cənablarının fəhlələri öz əhvali-iqtisadiyyələrini Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|