Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
174 ki, çəltiyə çıxmağın vaxtı gəlib çatmışdı. Molla Cümə çəltiyə həmişə mənimlə birgə çıxardı. Bu zaman bir neçə ay çöldə qalmaq, çəltiyin əkilməsi, suvarılması ilə fasiləsiz məşğul olmaq lazım idi. Molla Cümə mənə dedi ki, evdə ailənin heç azuqəsi yoxdur, bilmirəm nə edim. Çox fikirləşəndən sonra aşıq yaxın bir neçə kəndi dolaşmaq qərarına gəlir ki, bəlkə ailəsinə bir şey tapsın. Hər yerdən keçir, gəlib Qıpçaq kəndinə çıxır. Kəndin girəcəyində görür ki, bir araba gəlir, araba yaxınlaşır, arabada isə Hacı Kərim oturmuşdu, o, Molla Cümə- ni saxlayıb, yağlı dilini işə salır, hara, nə məqsədlə getdiyini xəbər alır. Aşıq ona dərdini açmaq istəmir, buna baxmayaraq, Hacı Kərim ondan əl çəkmir, təkid edir (Cümə bilirdi ki, Hacı Kərimdən ona xeyir yox, yalnız zərər dəyə bilər). Aşıq məqsədini deməyə məcbur olur. Bu zaman Hacı Kərim aşığa deyir ki, burada heç bir çətin iş yoxdur, get bir araba tap qoş, gətir, mən sənə buğda verərəm. Molla Cümə buna inanmır, inad edir, nəhayət, xahiş edir ki, ona toxunmasın, o, özü başqa yerdən taxıl tapacaqdır. Ancaq Hacı Kərim elə inandırıcı, mülayim danışır ki, Molla Cümə inanmağa məcbur olur. Hacı Kərim deyir ki, axşamüstü evdə, darvazanın qabağında oturub səni gözləyəcəm, gəl bir tağar buğdanı apar. Cümə isə cavabında borcu yalnız məhsul vaxtı verə biləcəyini söyləyir. Belə bir vəziyyətdə, çəltik əkininin qızğın vaxtında Cümə inanmasa da, Hacı Kərimdən borc buğda almaq üçün araba dalınca getməli olur. Axşamüstü idi. Qıpçaq kəndinin camaatı işdən sonra həyətə, yola, doqqaza çıxıb dəstə-dəstə oturub söhbət edirdi. Hacı Kərim də bir tərəfdə papirosunu tüstülədir, harın-harın danışırdı. Bu zaman Molla Cümə arabanı sürüb Hacı Kərimin darvazasının qabağında saxlayır. Aşığı görən Hacı Kərim ayağa qalxır, üzünü camaata tutub ucadan deyir: “Ay camaat, doğrudan da, aşıqların ağlı olmazmış, bircə baxın buna, mən demişəm gəl sənə bir tağar buğda verəcəyəm, o da inanıb mənim üstümə araba sürüb gəlibdir, mən taxıl paylayanam, ay Molla Cümə, sənin ağlın başındadır, yoxsa 175 havalısan” və s. Bu sözləri eşidən aşıq çox pərt olur, başını aşağı salır, mənən sarsılır. İdris dayı deyir ki, elə arabanın üstündəcə balaca sazını çıxarıb sinəsinə basır, camaatın gözü qarşısında Hacı Kərimi həcv edir (Aşığın çox kiçik sazı varmış, həmişə çuxasının altında gəzdirərmiş, yeri düşən kimi çıxarıb əlini sazına vura-vura bədahətən şeir qoşarmış. Qızı Reyhan indi də həmin sazı saxlayır). Həcv dildən-dilə düşür, sonralar Hacı Kərim Molla Cümənin adını eşidəndə uzaq qaçırmış. 5. “Dolana-dolana” əvvəlcə xalq mahnısında işlədilmiş məşhur rədifdir. Mahnı belə başlayır: Göy üzünü aldı bulud Mahı dolana-dolana... Molla Cümə həmin rədif əsasında 21 bənddən ibarət şeir yazır. Şeirin şifahi dildən bir neçə variantını yazıya almı- şıq. Əlimizdə olan bütün əlyazmalarında vardır. 6. “İstərəm” rədifli şeir ağa Təmraza müraciətlə yazıl- mışdır. O, Qax rayonunun Zəyəm kəndindən olan varlılardan biridir. Deyildiyinə görə, Molla Cümənin müasiri olan Zəyəmli aşıq Camalın qardaşıdır. Molla Cümə Təmraza bir neçə şeir yazıb göndərmişdir. Şeirlərin hamısı məzmunlarından görün- düyü kimi, xahiş, təmənna məqsədilə yazılmışdır. 7. “Aşiq məşuqdan ayrılsa” misrası ilə başlayan bu şeir çox maraqlı quruluşa malikdir. İlk dəfə biz bu şeiri 1961-ci ildə Qax rayonunun Zərnə kəndində Əbdülmənaf Əfəndiyevin dilindən yazıya almışıq. O, Molla Cümənin quruluşu etibarilə ən çətin, mürəkkəb şeirlərini, bağlamalarını çox dəqiq şəkildə yadında saxlayırdı. Əbdülmənaf dayı cuşa gəlib, qızışıb aşıq havaları üstündə Molla Cümənin gəraylı, qoşma, divani, müxəmməslərini oxuyurdu. Biz də diqqətlə qulaq asırdıq. Bir şeir oxudu, o saat diqqətimi cəlb elədi, havası da şeirin formasına uyğun idi. Əbdülmənaf dayı dedi ki, bu sallama qafiyədir. Mən o vaxta qədər belə şeir formasına rast gəl- məmişdim. Başqa şeirlərlə birlikdə onu da yazıya aldıq. 176 8. Bu şeirin şifahi dildən çoxlu variantlarını yazıya almışıq. Ən dəqiq variant 1961-ci ildə Qax rayonunun İlisu kəndində Cəmil Həmzəyevdən aldığımızdır. Şeiri ilk dəfə H.Əlizadə “Aşıqlar” (1936) kitabında çap etdirmişdir. Şeir- həcvin dünyaya gəlməsinin çox qəribə bir tarixi vardır. Bu əhvalatları bizə Aşıq Məhəmməd Həsrətov nəql etmişdir. Aşıq Məhəmmədin variantı da qeyd kitabçamızda vardır. Varlılar, ruhanilər, alverçilər daim aşığı camaatın gö- zündən salmaq, mənən öldürmək üçün əlindən gələni əsirgə- mirdilər, çünki Molla Cümə onların pis əməllərini hamıdan tez görür, fırıldaqlarını açıb göstərir, xalqa başa salırdı. Belə varlılardan biri də Axsaq Laçın olmuşdur. Bu adam Şəkinin ən varlı adamlarından idi, baqqallıq edirdi. Axsaq olduğu üçün həmin ləqəblə də məşhurlaşmışdır. O, oğluna toy edir. Toydan bir qədər əvvəl Cüməyə deyir ki, toya səni çağıracağam, evdə otur gözlə, heç yerə getmə. Adam göndərəcəyəm, onunla gələrsən. Molla Cümə də Layisqidə oturub gözləyir ki, gəlib onu toya çağıracaqlar. Günlər ötür, aşıq görür ki, heç bir səs çıxmadı, vədə vaxtı da keçdi. Axsaq Laçın isə Molla Cüməni qəsdən kəndə yola salıb toyu başlayır, Şəkinin Səbətli kəndində yaşayan o dövrə görə məşhur Aşıq Dülgəroğlunu toya çağırır. Dülgəroğlu ustad aşıqlardan idi. Molla Cümənin aşıqlıq təcrübəsi Dülgər- oğlundan hələ az idi. Cümə bir gün durub Şəkiyə gəlir. Təsadüfən danışıq əsnasında eşidir ki, Axsaq Laçın artıq toyu edib qurtarmışdır, özü də toyu Dülgəroğlu aparmışdır. Axsaq Laçının Molla Cüməni aldatması, ələ salması aşığa çox pis təsir edir, bundan təsirlənərək o, həmin həcvi söyləyir. Həcvi biz Qax rayonunun İlisu kəndində 70 yaşlı Cəmil Həmzəyevdən yazmışıq. Bu hadisə Molla Cümənin tərcümeyi-halı ilə bağlı olan başqa bir maraqlı əhvalatla da əlaqədardır. Molla Cümə Axsaq Laçının onu ələ saldığını eşidib yaxında olan çayxanalardan birisinə girir, yanında da şagirdləri var imiş. Deməzsən, toyu qurtaran Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|