204
qoldi. 1441 yil 2 noyabrida ozod qilingandan swng faqat ilm bilan mashg’ul
bwlgan va 1442 yili wzining yirik-tariziy biografik asari bwlmish «Mujmali
Fasih’iy» asarini
ё
zib tamomlagan va Shoh’ruh’ga taqdim etgan.
Tarixchining
vafot etgan yili malum emas.
Fasih’ Ah’mad Xavofiyning mazkur asari kwpgina tarixiy, adabiy,
biografik, geografik asarlar, masalan, al-Masudiy, ibn al-Asir,
ibn Halliqon,
Nisoviy, Juvayniy, Rashididdin, Faxriddin Banokatiy, Vassof,
Hofizi Abru, robia
Fushanjiy,
İ
bn Yamin Faryumadiy, Salion Sovajiy va boshqalarning asarlari
asosida,
shuningdek, muallifning kuzatish va taftishlari natijasida twplagan boy
daliliy malumot asosida
ё
zilgan.
Asarda Odam Atodan to muallif zamonigacha Elon va Movarounnah’rda
bwlib wtgan muh’im tarixiy voqealar, mashh’ur olimlar,
shoirlar, adiblar va
boshqa taniqli kishilarning tarjimai h’oli, shugingdek, yirik suv inshootlari
h’amda
diqqatga sazovor yuinolar, masjid, madrasa, sardoba, karvonsaroy,
h’ammom va boshqalarning qurilishi h’aqida qisqacha, lekin benih’oyat
qimmatli daliliy malumotlar keltirilgan. Voqealar yyilma-yil, xronologik tartibda
berilgan. Bu h’ol asardan foydalinishni birmuncha osonlashtiradi.
«Mujmali Fasih’iy»
swz boshi-debocha, kirish-muqaddima, xotima va ikki
qism-maqoladan iborat.
Debochada tarix fanining xosi
ё
ti va uni wrganishning ah’amiyati h’aqida
gap boradi, asarning nomi va mundarijasi keltiriladi.
Muqaddimamda dun
ё
ning yaratilishidan to Muh’ammad payg’ambarning
tug’ilishigacha bwlgan davr ichida kechgan voqealar h’aqida malumot beriladi.
Birinchi maqolada Muh’ammad payg’ambarning twg’ilishidan
to uning
Makkadan Madinaga h’ijrat qilishi, 622 yiligacha bwlgan davrni wz ichiga oladi.
İ
kkinchi maqolada juda katta davr 622 yildan to 1442 yilgacha musulmon
olamida yuz bergan voqealar ba
ё
n etiladi.
Xotima maxsus Hirot shah’ariga bag’ishlangan.
Fasih’ Ah’mad Xavofiy va uning mazkur asari XIX asr wrtalaridan beri
ilmiy jamoatchilikning diqqat-etiborini wzisha jalb qilib kelmoqda va mashh’ur
sharqshunos olimlarning bksak bah’osiga sazovor bwlgan.
«Mujmali Fasih’iy»ning matni 1961-1963 yillari Eronda Mah’mud
Farrux
tomonidan, ikkinchi maqolaning ruscha tarjimasi D.Yusupova tomonidan
Toshkentda 1980 yili chop etilgan.
Dostları ilə paylaş: