Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi
Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 5
Layihənin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
5/17
ya hər hansı kommersiya, yaxud texniki səbəblərdən müxtəlif qazma məhlulu seçmək lazım
gələrsə, Dəyişikliklərin İdarə olunması Prosesinə (Bölmə 5.16-a istinad edin) əməl ediləcək.
Cədvəl 5.4-də pilot lülə, geotexniki lülə və 42”, 32” və 28” lülə intervalları üçün hər lülədə
istifadə edilən qazma flüidlərinin təxmini ümumi kimyəvi tərkibi xülasə şəklində təqdim edilir.
Cədvəl 5.4 Su əsaslı qazma məhlulunun hər lülə üçün istifadə olunan hesablanmış
miqdarı – Pilot lülə, geotexniki lülə və 42”, 32” və 28” lülə intervalları
1,2
Kimyəvi maddə
Ticarət adı
Funksiyası
Hər lülə üzrə təxmini istifadə
miqdarı (ton ilə)
1
Təhlükə
kateqoriyası
3
Pilot
Geo
42”
32”
28”
Dəniz suyu/PHB təmizləyici məhlul və SƏQM ilə adətən istifadə edilən kimyəvi maddələr
Barite Barite
Ağırlaşdırıcı
reaktiv 648 1200 116 289 1826
E
Bentonit Bentonit
Qatılaşdırıcı
30 90 35 54
E
Susuzlaşdırılmış
soda
Susuzlaşdırıl
mış soda
Qələviliyin
tənzimlənməsi
3 7 1 0.7 2
E
Yalnız SƏQM ilə bağlı olan kimyəvi maddələr
Çox efirli
xırdalanmış bitki
lifləri
Polypac UL
Flüid itkisinə nəzarət
etmək
üçün suda həll
olunan polimer
6 12 2.1 3.5 19
E
Ksantan qatranı Duovis Qatılaşdırıcı
4 6
0.35
0.85
5
E
Qoz qabıqları Qoz
qabığı
İtkiyə nəzarət
materialı/ boru
təmizləyici
3 3 0.7
1.4
E
Duzlar (KCI)
Kalium xlorid
Lülə stabilləşdirici/ gil
inhibitoru
325
E
Poliefiramin/Poliefir
amin Asetat
Qarışığı
Ultrahib
Şist/suxur inhibitoru
96
QIZIL
Alifatik üçqat
sopolimer
Ultracap
Çöküntü toplaşması
əleyhinə aşqar
7
QIZIL
Efir/Alken C15-C18
qarışığı
Ultrafree
Gil kapsullaşdırma
reagenti
92
QIZIL
Polyproplene
Fibres
Super Sweep
Quyu lüləsini
təmizləyən aşqar
2
QIZIL
Maqnezium oksid
Maqnezium
oksid
pH nəzarət
6
E
Qeydlər:
1. Atılma potensialına malik kimyəvi maddələrin tam siyahısı üçün Əlavə 5B-yə istinad edin.
2. Mahiyyət etibarilə, burada göstərilmiş həcmlər əvvəlki təcrübəyə əsasən ən münasib hesablamalar olduğu üçün həcmlər qarşıya çıxacaq faktiki
geoloji şəraitdən asılı olacaq.
3. Beynəlxalq miqyasda qəbul edilmiş təcrübəyə uyğun olaraq, təhlükələrin qiymətləndirilməsi üzrə iki metoddan istifadə olunur -CHARM (Kimyəvi
Maddələrin Təhlükələrinin Qiymətləndirilməsi və Riskinin İdarə Olunması) və Qeyri-CHARM. CHARM (KMTQRİO) Modeli proqnozlaşdırılan effektiv
konsentrasiya ilə təsirsiz konsentrasiyanın (PEK:TK) nisbətini hesablamaq üçün istifadə olunur və təhlükə əmsalı ifadə edilir. Təhlükə əmsalları 6
kateqoriyadan 1-nə aid edilir, “GIZIL” ən aşağı (az) təhlükə kateqoriyasıdır. CHARM vasitəsilə modelləşdirilə bilməyən
kimyəvi maddələrin
kateqoriyası (A - E) toksiklik qiymətləndirməsinə, bioloji parçalanma xüsusiyyətinə və bioakkumulyasiya potensialına əsaslanaraq müəyyənləşdirilir.
E kateqoriyası ən az zərərli kateqoriyadır. Mənbə: CEFAS, Dənizdə İstifadə Olunan Kimyəvi Maddələrə dair Bildiriş Sxemi (OCNS) – Bildirilmiş
Kimyəvi Maddələrin Dərəcələndirmə Siyahısı, yenilənib – avqust 2010.Kimyəvi maddələrin təhlükə kateqoriyalarının müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı
əlavə təfsilatlar üçün Əlavə 5C-yə istinad edin.
28” lülə intervalından çıxan istifadə edilmiş SƏQM və qazma şlamları rayzersiz Qazma
Məhlulunu Gerivurma Sistemindən (QMGVS) istifadə olunmaqla SDQQ-yna geri qaytarılacaq.
Rayzersiz QMGVS dəniz dibində yerləşən, quyuağzı keçirici ilə təchiz olunmuş sualtı
nasosdan ibarətdir ki, bu da şlanqların quyuağzı buraxıcı klapanlara qoşulmasına imkan verir.
Sualtı nasos SƏQM-i quyu ağzından sorur və onu, şlamlarla birlikdə bir neçə şlanq vasitəsilə
SDQQ-na geri qaytarır. Sonra qazma məhlulu və şlamlar bərk maddələrə nəzarət
qurğusunda
emal olunacaq və SDQQ-da qazma məhlulunu şlamlardan ayıracaq. Bununla belə, texniki
zərurət və ya təhlükəsizlik məsələlərinə görə tələb olunarsa, məhlul və şlamlar28” lülə
intervalından birbaşa dəniz dibinə atıla bilər. QMGVS quyu ağzını lehimləmir; o, qazma
baltasının və qazma kolonnasının qazma lüləsinə daxil olması üçün açıqdır. Quyu ağzının üst
hissəsindən artıq qazma məhlulunun vurulmasının qarşısını almaq üçün sualtı nasosun və
qazma məhlulu nasoslarının vurma sürəti uyğun olmalıdır. Bu, quyu ağzında qazma məhlulu
səviyyəsinə nəzarət üçün QMGVS-nin üst hissəsində quraşdırılan
kamera sistemindən
istifadə etməklə tənzimlənir; sualtı nasos operatoru və qazmaçı nasosun uyğun vurma
sürətlərini təmin etmək üçün bir-biri ilə əlaqə saxlayacaq.
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 5
Layihənin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
5/18
Lakin əgər gilin hidratasiyası nəticəsində QMGVS şlanqları tıxaclanarsa, bu halda quyu
ağzının üst hissəsindən artıq qazma məhlulu vurulacaq və dəniz dibində axıdılacaq, 42” və
32” lülə intervallarına uyğun şəkildə. Dəniz dibində atqı quyudan dəniz dibinə, dayaz axın kimi
məlum olan qəfil qum və ya flüid axını yarandığı halda da baş verə bilər. Bu,
təhlükəsizlik
məqsədləri ilə edilə bilər, belə ki, QMGVS sistemi quyuya nəzarət imkanına malik deyildir.
3
Məqsəd dəniz dibində SƏQM-nin müntəzəm atqısından ibarət deyildir, lakin əgər QMGVS
şlanqlarının tıxanması baş verərsə, bu halda şlanqlar təmizləndiyi vaxtdaSƏQM axıdılacaq.
Tıxanma təmizləndiyi halda QMGVS-nin qapadılması qeyri-mümkündür, belə ki, qazma
kolonnasının tutulmasına yol verilməməsi üçün lülədə hər hansı qazılmış süxur hissəciklərinin
kənarlaşdırılması zəruridir.
QMGVS-nin bərpasının təxminən 10-15 dəqiqə çəkəcəyi ehtimal
edilir və qazma
mərhələsindən asılı olaraq, atılma həcmi 13-62m
3
arasında dəyişəcək.
SƏQM şlamları HPBS-nin tələblərinə uyğun olaraq, “İstiqlal” və “Heydər Əliyev“ qurğularından
dəniz səthinə axıdılacaqdır.
4
SDQQ-dan çıxan SƏQM şlamları SDQQ kessonlarına
yerləşdirilən şlanqlarla birbaşa dəniz dibinə axıdılacaqdır.
Geotexniki lülələr və 28” lülə intervallarının qazılması başa çatdıqdan sonra ayrılmış SƏQM-i
sahilə və ya digər qazma qurğularına/platformalarına daşımaq üçün saxlamaq mümkün deyil.
Geotexniki lülələr və 28” lülə intervallarının qazılması başa çatdıqdan sonra artıq qalmış
qazma məhlulu HPBS tələblərinə uyğun şəkildə dənizə axıdılacaq; ŞD2 Layihəsi üzrə ümumi
həcmlərin xülasəsi aşağıdakı Cədvəl 5.6-də verilmişdir.
Qazma qrafikindən asılı olaraq partiyalarla hazırlama aparıla bilər. Bu, bir sıra qonşu
quyularda üst lülə intervallarının (42” və 32”) qazılması və qoruyucu kəmər qoyulmasını,
sonra quyuların 28” və daha aşağı lülə intervallarını qazmağa qayıtmazdan əvvəl müvəqqəti
olaraq maqnezium oksid qatılmış SƏM ilə konservasiyasını nəzərdə tutur. Kimyəvi işlənmiş
SƏM üst lülə intervallarından dənizə axıdılacaq. Konservasiya zamanı quyu korroziyaya qarşı
qapaqla ətraf mühitdən izolə ediləcək.
Aşağı 22”, 18” 16
1
/
2
” 16” 12
1
/
4
” & 8
1
/
2
lülə intervalları
Quyu lüləsinin stabilliyini yaxşılaşdırmaq, münasib yağlamanı təmin etmək, Müqavilə
sahəsində mövcud olan gil qatı ilə potensial reaksiyasını dayandırmaq və borunun
pərçimlənməsi riskini minimuma endirmək üçün aşağı 22”, 18”, 16½”, 16”, 12¼”, 8½” lülə
intervalları üçün az toksikliyə malik neft əsaslı qazma məhlulundan (ATMNƏQM) istifadə
etmək zərurəti yaranacaq. ATMNƏQM-in sıxlığına və kimyəvi tərkibinə nəzarət
ediləcək və
lülə dibindəki şəraitə uyğun kimyəvi maddələr əlavə edilməklə tənzimlənəcək. ATMNƏQM-in
sıxlığı və kimyəvi tərkibi qazma əməliyyatları zamanı quyuda rast gəlinən faktiki şəraitdən
asılı olacaq.
Cədvəl 5.5-da hər lülə intervalında istifadə ediləcək ATMNƏM-nin tipik tərkibi və təxmini
həcmi göstərilmişdir.
3
Zəif sementlənmiş süxurlarla bağlı yumşaldıcı tədbirlərin görülməsi üçün bu mərhələdə quyuya nəzarət avadanlığı
quraşdırılmır.
4
Qazma məhlulu sisteminin maksimum xlorid konsentrasiyası qəbuledici suyun ətraf konsentrasiyasından 4 dəfə artıq
olarsa MODU-dan qazma hissəcikləri və ya qazma mayesi atqıları baş verməyəcək.