Microsoft Word 1 Xocali Yaqub m-son doc

 AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
 
147
edilirdi: “Burada olan Azərbaycan nümayəndələri martın 5-də öz 
hökumətləri ilə əlaqə saxlayaraq, bildirmişdilər ki, erməni hakimi-
yyət orqanları Çaldır, Zaruşat, Şunalal (Shuuunal el) (söz buraxılıb) 
bölgələrindən olan müsəlmanlara öz kəndlərini tərk etməyi  əmr 
etmişdilər. Həmçinin (söz buraxılıb) mart ayının 1-də əhali tərksilah 
olmaq haqqında ultimatum almışdır. Mühasirəyə alınmış  kəndlər 
isə dağıdılmışdır. O, xahiş edirdi ki, qaçqınların Azərbaycana 
getmələrinin təmin edilməsi haqqında ərz-halları qəbul edilsin”.
1
  
Britaniya diplomatik missiyasının 1919-cu ilin dekabrından 
1920-ci ilin martınad
õ

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
148
na  əyani  şəkildə  dəlalət edir. İngilislə

---

 AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
 
149
Qrandinin 1920-ci ilin yanvarın 29-da göndərdiyi şifrəli teleqram-
da Uordropa aşağıdakı təlimatlar verilirdi: “Siz Azərbaycan hökuməti-
nin irəli sürdüyü ittihamları cidd-cəhdlə  təhqiq etməlisiniz.  Əgər sizin 
tərəfinizdən xatırlanan faktlara dair dəlillər tapılarsa, erməni hökumə-
tinə ciddi xəbərdarlıq etməniz və hücumlara dərhal son qoyulmasını tə-
ləb etməniz lazım gələcək. Siz həmçinin Azərbaycan hökumətini məlu-
matlandırmalısınız ki, Ermənistan hökumətinə  qəti etiraz göndərmək 
haqqında Əlahəzrət Hökuməti tərəfindən təlimatlandırılmışsınız”.
1
 
Yerində  vəziyy

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
150

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
 
151
 
XOCALI SOYQIRIMI AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 
TÖRƏDİLMİŞ  1918-ci il MART SOYQIRIMININ DAVAMIDIR 
 
(XX əsrin 40-90-cı illərində Ermənistanın Azərbaycan xalqına 
qarşı yeritdiyi deportasiya, etnik təmizləmə, soyqırımı və işğalçılıq 
siyasətinin ağır nəticələri)
 
 
Ъəbi Бящрамов  
Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru 
 
Гasım Щаъыйев 
Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
 
 
II Dünya müharibəsinin qurtarmasına 115 gün qalmış – yəni 
1945-ci il aprelin 19-da bütün ermənilərin VI katolikosu – Baş pat-
riarxın müavini, arxiyepiskop Gevorq Çeorekçiyan SSRİ dövlətinin 
rəhbəri İ.V.Stalinə 11 bənddən ibarət ərizə ilə müraciət edir və onunla 
görüşür. Bu görüş zamanı İ.Stalin katolikosa xarici ölkələrdə yaşayan 
ermənilərin Ermənistan SSR-ə köçməyə  və bundan əlavə Türkiyə 
Cümhuriyyətindən qondarma «Qərbi Ermənistan» adlanan torpaqların 
geri alınacağını söyləyir. Katolikosun ərizəsinin üstünə «Razıyam. 
Xalq Komissarları Sovetinin sədri İosif Stalin. 19.04.45-ci il» dərkə-
narını qoyub.
1
 1945-ci il noyabrın 21-də SSRİ XKS-ti «Sovet Ermə-
nistanına xarici ölkələrdən qaytarılmaları ilə bağlı tədbirlər» haqqında 
2947 saylı  qətnamə  qəbul edir.
2
 Bu  qərarı alan Ermənistan SSR rəh-
bəri G.Arutinov İ.V.Stalinə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermə-
nistan SSR tərkibinə verilməsi ilə bağlı ona məktubla müraciət edir. 
İ.V.Stalin məktubu G.M.Malenkova ünvanlayır və  məsələni Azər-
baycan SSR rəhbəri M.C.Bağırovla müzakirə etməyi tapşırır. 1945-ci 
il noyabrın 28-də UİK (b)P MK-nın katibi G.M.Malenkov Azərbaycan 
KP(b)P MK-nın birinci katibi M.C.Bağırova teleqram vurur.
3
 Qaraba-
                                                 
1
 Azərbaycan Respublikasının Milli Arxivi İdarəsi. Azərbaycanlıların Ermənistan 
SSR-dən deportasiyası (1948-1953-cü illər) (sənədlər toplusu). Bakı, 2013, səh. 73-
74-75. Журнал «Отечественные Архивы» 1995, №3, с.64-66. 
2
 htt//az.azvizion az/news.php? 

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
152
ğın Azərbaycan torpağı olması

---

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI
 
 
 
153
22 rayonunu əhatə etmiş və əsasən azərbaycanlıların ən qədim zaman-
lardan yaşadıqları ərazilərdə həyata keçirilmişdi.
1
 
1953-cü ildə İ.V.Stalinin vəfatından sonra SSRİ dövləti rəhbərli-
yində baş verən dəyişikliyə ümid bəsləyən Erməni Qriqoryan Kilsəsi 
və Ermənistan SSR rəhbərliyi yenidən DQMV-ti ərazisinin Ermənis-
tan SSR-ə birləşdirilməsi haqqında N.S.Xruşşova müraciət etdi. 1958-
ci ildə Erməni Qriqoryan Kilsəsinin başçısı II Vazgen Bakıya gəlir və 
o zaman Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin sədri Sadıq Rəhimovla 
görüşür. Görüş zamanı II Vazgen Bakı şəhərində yerləşən erməni kil-
səsi nəzdində erməni uşaqları üçün ruhani seminariyasının açılmasına, 
səhər və axşam kilsə  zənginin vurulmasına icazə verilməsini və  ən 
başlıcası Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ərazisinin Ermənistan SSR-
ə birləşdirilməsinə Azərbaycan SSR rəhbərliyinin razılıq verməsini 
təkliflərini irəli sürür. Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin sədri S.Rə-
himovdan çox sərt rədd cavabı alan II Vazgen SSRİ rəhbərliyinə şika-
yət edir, lakin mərkəzi hökumət qaldırılan məsələnin nə qədər təhlükə-
li olduğunu anlayaraq onu müzakirə etməkdən çəkinir və Azərbaycan 
SSR rəhbərliyi millətçilikdə ittiham edilərək 1959-cu ildə  dəyişdiril-
di.
2
 V.Y.Axundov Azərbaycan SSR rəhbəri təyin edildi. 
XX  əsrin 60-cı illərinin  əvvəllərindən başlayaraq Ermənistan 
SSR-də növbəti dəfə antiazərbaycan təbliğatı geniş miqyas almağa 
başladı. 1960-cı il dekabrın əvvəlində Azərbaycan KP MK-nə ABŞ-
ın Boston şəhərində erməni millətçilərinin nəşr etdikləri «Baykar» 
(«Mübarizə») qəzetində «Sovet Azərbaycanı Prezidentinə» başlığı 
altında çap edilmiş müraciət daxil olur. Riyakarlıqla dolu olan bu 
müraciətdə Azərbaycan SSR-in iki “erməni muxtar qurumu”nun – 
Naxç% nvn bMSR- 

---