89
qanını alardım..." Onlar - cəbhəyə xidmət üçün bütün günü zəhmət çəkib tər
tökən sovet kəndliləri mənim bu xitabımı eşitməsələr də, arxayındırlar.
Onlar öz talelərini Kommunist partiyasına, Stalinə, Qızıl Orduya
tapşırandan bəri fədakar çalışmağa, arxayın və qayğısız dincəlməyə adət
etmişdilər. Ehtimal ki, onlar bu saat mənim əsir aparan maşınımın səsini
eşidir, ürəklərinə ancaq bu gelir: "Əsgərlərimizdir, nə lazımsa edirlər".
Topal rahatlanmırdı. Ayağını qabağına qoyub, qurdalanırdı. Ondan
sorğu-sual edir, ona yalvarır, ya canını aradan çıxardığı üçün təşəkkürmü
edirdi? Bəlkə don vurmağından qorxurdu, şaxta kəsik yerə daha bərk təsir
edir. Bu adam kəsik qıçının yerini tutmalı, sızıldamalı idi. Soyuqdan
qorunanlar şinellə ayaqlarını örtür, saman içinə soxulurdular. Topal isə
ayağını qabağına qoyub nə isə qurdalanırdı. Mən əyilib işarə ilə ondan
soruşdum: "Nə olub ayağına? Bəlkə döyənəyin-zadın var? Tısbağa başını
qınına çəkən kimi topal dərhal qıçını altına çəkib gizlətdi. Elə mahir oturdu
ki, kənardan baxan deyər: "Yazığın iki qıçı da kəsilib". Bəlkə qorxudan
elədi? Mən onunla artıq məşğul olduğumu qəbahət bilib, özümü danladım:
"Şikəst adamdır, - dedim, - nə işin var!" -Üzümü o biri yana çevirdim, topalı
öz öhdəsinə buraxan kimi dayandım. Yarım saat çəkmədi ki, yenə topalın
qurcuxduğunu sezdim. Silaha söykənib altdan fikir verirdim. Bu dəfə
topalın qıçı qabağa çıxmamışdı. Sağ əli dala getmişdi, nə isə qurdalanır,
saman xışıltısı içində hərdən ayaqqabısının altından üzülən mıxların səsi
təkrar olunduqca, hərif ara verib, mənə və ətrafındakılarına baxmırdı. Artıq
topalın nə ilə məşğul olduğu mənə məlum idi. İşarə ilə qarovul yoldaşımı
çağırdım. Hərə bir yandan tutub, topalın qollarını sarıdıq, sonra çəkməni
çıxardıb yoxladıq. Padoş altından bir büküm kağız çıxarıb, fənər işığında
baxdıq. Alman hərfləri ilə yazılmışdı. Yoldaşım almanca bilsə də, heç bir
şey demədi. Yəni axıra qədər oxumağa macal da olmadı. Kağız içindən bir
cüt mirvari qaşlı qızıl sırğa çıxdı. Yoldaşım kağızı büküb, hamısını mənə
tapşırdı: "Bunu, - dedi, - uzağa aparmaq lazım deyil, səhra xəstəxanasına
təhvil verərsən..."
Deyəsən, topal müalicə olunası idi. Ürəyimdə dedim: "Bu əsir bizə ucuz
başa gəlməyəcək, qorx ki, həkimlərdən qıç iddia eləyə!" Səhər açılhaaçılda
G. şəhərindən on iki kilometr aralı, səhra xəstəxanasına getmək üçün biz
topalla düşməli olduq. Topalı qabağıma qatıb, aparıram. Əlbəttə ki, padoşun
arasından yalnız kağızlar çıxsaydı,
90
bu adamın böyük xəfiyyə, ya kəşfiyyat işləri ilə məşğul olduğunu zənn
edərdim. Sırğaları görən kimi hərifin "fəziləti" məlum oldu. Gündə
tutduğumuz qarətkərin biri də budur. Sırğaları da ya qızına, ya arvadına,
kim bilsin, bəlkə də, bir qıçı ilə təşrif aparacağı Berlin fahişəxanalarında ilk
rast gəldiyi mütrübə verəcək idi. Bu gümandan, ya hansı bir duyğudansa
darıxırdım. Sənətim mənə qəribə gəldi. Tez qayıtmaq arzusu ilə yeyinlədim,
topalı da tərpətdim. O, qoltuq ağacı ilə iri addımlar atır, nə buzdan, nə
qardan qorxurdu. Sanki mənim süngümdən qurtulmaq üçün bacardıqca
yeyin, bacardıqca aralı gedirdi:
- Urus!
Mən bu səsi eşidəndə döyükdüm. Çağıran kimdir, haradan, kimi çağırır!
Cığır kimi dar yolda heç kəs yox idi.
- Urus, səndən xahiş edirəm!
Daha da təəccübləndim. Topal rusca bilirmiş!
Mən ona geri dönməyə və dayanmağa icazə vermədim. Topal yerişinin
sürətini və ahəngini dayandırmadan xahişini mənə söyləyirdi. Üç addım
aralı arxada getsəm də, topalın sözlərini yaxşı eşidirdim. Bu anda kənardan
baxan deyərdi: "Topal arxadakına yox, yanınca gedən görünməz bir adama
xitab edir".
- Rus, səndən xahiş edirəm ki, məni özün öldür!
- Faşist, buna mən boyun oluram, ştabda işinə baxarlar. O dünyalıq
olsan, xahişinə əməl olunar!
- Sırğalar sənin halalın, gəl sən məni öldür.
Əvvəl gülməyim gəldi, sonra da hirsim tutdu:
- Belə danışsan, - dedim, - avtomatla cavab alacaqsan! Meyitini cığırda
qoyacağam!
Mən çaxmağı tərpədəndə topal diksindi, geri baxıb yalvardı:
- Əl saxla, qələt elədim!
Mən topalı daha da yeyin getməyə, susmağa məcbur etdim.
Xəstəxanaya çatanacan o, nə bir kəlmə danışdı, nə öskürdü, nə də
asqırdı.
Əsiri həyətdə, darvaza ağzında saxlamışdım. Təhvil gözləyirdim. Başı
sarıqlı bir qadının "Vaqner" deyə qışqırıb, həyətə atıldığını gördüm. Topal
bu səsdən diksindi. Almanca nə isə tələsik bəzi sözlər dedi və qadını
özündən kənar etməyə çalışdı. Nəzarətçi qadını tutub, içəri apardı. Mən də
topalı kənara çağırıb saxladım. Beş dəqiqə çəkmədi ki, xəstəxana rəisi çıxdı.
Mən əsiri də, onun ayaqqabısının
91
altından çıxan şeyləri də təhvil verdim. Bildiklərimi danışdım, qayıtmağa
icazə istədim. Rəis mane oldu:
- Dayanın, - dedi, - bu matahınız bizə lazım olmayacaq. Sabaha qədər
gözləyin, bəlkə aparmalı oldunuz.
* * *
Mənə bir gecə istirahət verilmişdi.
Dünyada çox ləzzətli şeylər var ki, adam onların qədrini ancaq əldən
çıxanda bilir. Əsgərlikdə, cəbhə həyatında yuxudan alınan ləzzəti heç
şeydən almaq mümkün deyil. Yuxu, həsrətlə adı çəkilən şeylərdən biridir.
Doğrudur, topalın taleyi ilə, onunla görüşə gələn yaralı qadın ilə, rəisin
qəbul etmək istədiyi "matah" ilə maraqlanırdım. Bilmək istəyirdim ki,
görəsən bu nə əhvalatdır. Tutduğumuz adam nəçidir? Ancaq yuxu, istirahət
bu marağıma üstün gəldi. Qarovul otağında başımı əleyhqaz çantasının
üstünə qoyduğumu bildim, bir də səhər qarovul rəisinin səsinə oyandım.
Xəstəxana siyasi işçiləri topalın xasiyyətnaməsini müəyyən etmişdilər. Sən
demə, həmin bu topalın adı Vaqnerdir. Özü Berlində eses deyilən jandarm
dəstələrində "adam döymək vəzifəsində" çalışarmış. Sonra Hitler onu
Stalinqrada göndərmişdir ki, orada döyülməli adamlar çoxdur, arvadı -
həmin bu başı sarıqlı qadın onu davaya yola salanda çox tapşırıqlar
vermişdi:
- Vaqner, - demişdi, - kimi döyəcəksən, çoxmu, azmı döyəcəksən mənə
dəxli yoxdur. İstəyirsən gündə yüz adam döy, öldür. Bundan xanımına bir
şey çıxmırsa, zəhmətin hədərdir. Yeddi ildir sənin evində arvadam, bu yeddi
ildə azı bir yeddi yüz adam döymüşsən, çoxunun nəfəsini kəsmişsən, mənə
nə mənfəəti çıxıb? Söz olanda da bəhanə gətirirsən ki: "Dustaqdır,
dustaqdan nə qopardım!" Di buyur, bu da əsir, bu da urus! Gedirsən,
qulluğun öz yerində, evinə, arvadına da bir gün ağla! Bax bu mənim üst-
başım, bu da boyun-boğazım. Üzüyə, sırğaya, saata həsrətəm. Daha bu
gündə də məni bəzəməsən, bizimki getdi! Açığını deyirəm, cəbhədən mənə
hədiyyə göndərməsən, sənə dua eləməyəcəyəm. Allah səni partizan
gülləsindən qorumayacaq!
Vaqner arvadına vədə veraıişdi:
- Mariya! Mənim əlləşdiyim, çarpışdığım hamısı sənin üçün deyilmi?
Özümə qalsa yeddi yüz nədir, yeddi adam döyüb çörəyimi çıxardaram.
Sənin güzəranını yaxşılaşdırmaq, tələblərini ödəmək üçün
Dostları ilə paylaş: |