Microsoft Word Qarabag-folklor-da-tarixdir-9
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
126
ədyal salınardı, üstünə döşək qoyulardı. Atı da oğlan evindən apa- rardılar. Ya boş aparardılar, ya da üstünə bir oğlan uşağı qoyub aparardılar. On beş-iyirmi atdı olardı. Gedərdi qız evinin qapısına. Vağzalının əsl adı “atdandırma”dı. Bizdə köhnə kişilər deyərdi bir atdandırma çal. Yəni gəlini ata mindirmək. Həmin mahnının sədaları altında gəlini ata mindirirdilər. Gəlinin qucağına da həmən uşağı qoyardılar, oğlan tərəfindən də bir nəfər atın başını çəkərdi. Gəlinin gərdəyi olardı. Gərdəyi qız anası hazırlayardı qırmızı parçadan. Yuxarısına gərdək başı tikərdilər, muncuxnan, qotaznan onu bəziyər- dilər. O devrdə keçə evlər olurdu. Gərdəknən evi ortadan ikiyə bölür- dülər, gəlin gərdəyin dalında olurdu. Gəlin evdən çıxanda bir nəfər gərdəyi qaçırdardı, oğlan evinnən xələt almamış gərdəyi verməzdi. Üç gün gəlin gərdəyin dalınnan çıxmazdı. Üçüncü günü məclis düzəldilirdi. Qızın ayləsi də gəlirdi. Məclis qutarannan soora qızı gərdəkdən çıxarırdılar. Qız gəlib birinci qaynatasıynan, qaynıynan görüşərdi. Qaynata gəlinə nəsə boyun olardı, onnan soora çıxardı çölə. Gəlin yaşmaxlı olardı, qaynatasına, qaynına üzün görkəzməzdi. Danışanda da yaşmağın altınnan danışardı. Yalnız bəzi aylələrdə uzun müddətdən sonra qaynata deyərdi ki, a bala, bir evliyik, hər şeyimiz birdi. O, icazə verərdi, onnan soora yaşmağın açardı. Amma elə gəlinnər də görmüşəm ki, ömrünün axırına qədər yaşmaxda oluf.
Gərdəyi qızın anası düzəldir. Gərdəyi qıza verəndə deyirdi ki, qaynatannan, qaynənənnən, baldızınnan, qaynınnan aranda pərdə olmalıdı. Aradan pərdəni götürmə. Pərdəni aradan götürsən orda xeyir-bərəkət olmujax. Bir daş da verərdi ki, bunu da qoy cibinə. Havaxt ajığın tutsa, xətrinə dəysələr buna bax. Daş dillənsə, sən də dillən. Gərdəyi qırmızı məxmərdən düzəldərdilər, yuxarısına da üş- bucaq şəklində bəzək vurardılar. Həmin uşbucaqların hamısının burnunda da qotaz olardı. Dəvə yununnan da gərdəkbağı hörərdilər, gərdəyi onnan asardılar.
127
Bəyi bəy təriflənəndə görərdilər. Tutax ki, mən bəyin yaxın dostuyam. Oynuyanda bəyi gətirdirəm. Bəy vaxdınnan əvvəl mey- dana çıxdısa, padşah çağırardı, cərmələdərdi.
1980-cı ildə mənim toyum idi. Kəntdə (Eyvazalılar kəndi – top.) hüzür düşdü. Aşıxlar da gəlmişdi. Atam aşığın pulun verif toyu saxlatmışdı. Ölünün gərək qırxı çıxa, mollaynan gedib ölü yiyəsinnən icaza almalısan, onnan soora toyu keçirə bilərsən. Yoxsa bu gün kimsə ölsün, sabah sən toy elə, camaat onu içinə qoymaz. Lap qabaxlar hüzür düşəndə ili tamam olmuyana qədər toy söhbəti yox idi. Toyu da o zaman eliyərdin ki, hüzürü düşən adam birinci gəlif aşığı çaldırmalıydı. Özü oynuyuf çıxmalıydı, onnan soora digərləri üçün yol açılardı. Toya üş-dörd gün qalmış hüzür düşdüsə, dinməzcə gedif hüzür yerində hüzürnən məşğul olursan. Qırxı çıxdı, aradan da beş-altı gün keçənnən soora bir mollaynan gedif deyirsən “Allah rəhmət eləsin”. O da bilir ki, sənin xeyir işin ona görə qaldı. O qırx günü sənnən də çox tələsiyir. Onnan soora mollaynan gedif “Quran” oxuduf icazəsin alersan. O da deyir, ə, sən nə danışırsan? Qırx gündü mənim bağrım çatder gəlif çıxmer bu. Sən toyu başda. Özü də aşığın ilk zakazının pulun mən özüm verəjəm, özüm də oynoojam. Rəhmətdik Mehdi kişi öləndə Rzaqulunun oğlunun toyuydu, mən də orda idim. Elə yüngülcə loxma kəsirdim ki, gəldilər mənim qulağıma pıçıldadılar ki, bəs kənddə yas düşüb. Durdum Rzaquluya dedim, toyu dayandırdı. Aşıqları göndərdi, toy təmiz dağıldı. Yemək-işmək hamısı ortalıxda qaldı.
Toyda bəy sifətin sallıyıf otururmuş, kim onu güldürsə, bəyin sağdişi, soldişi ona xələt verirmiş. Nəsir kişinin oğluna toy olur. Deyillər ki, bəyi kim güldürsə, xələt alajax. Nəkqədər eliyirmişdər bəy gülmürmüş. İsfəndiyar kişi varmış. Deyir, ə, Xeyransa çimiz-
128
dirən molla kimi surunu niyə sallamısan? Hamı gülüşür. Bəyin sağdişi, soldişi çıxardıf ona xələt vermişdi. “Xeyransa çimizdirən molla” məsəli də belədi. Şirvan tərəf- dən bir molla varmış, Qədir kişinin öyünə pənah gətirifmiş. Molla- nın qılçı da şikəst imiş. Deyir ki, ay Xeyransa, vallah mən kirlən- mişəm, utanıram da deməyə. Deyir, başına kül, bu saat su qoyajam, elə bu evin ortasında çimərsən.
Toy padşahının yanında vəziri də olurdu, fərraşı olurdu. Padşah sayılıb-seçilən adam olurdu. Fərraşın əlində çubux, belində rəmzi silahı olurdu. Toyda hansı hava çalınmalı idi, kimlər oyna- malıdı padşah sifariş eliyirdi. Kimsə oyunnan imtina eləseydi fərra- şın borcu idi ki, həmin adamı zor gücünə gətirsin padşahın qabağına və sorğu-sual olunsun ki, niyə oynamır. Bir səbəb gətirə bilmiyəndə həmin adam cərmə olunurdu. Vəzir bəzən padşahın qulağına pıçıl- dıyırdı ki, filankəs davakardı ha, bunun oyunun gejikdirsək, dava salajax. Padşah vəzirnən məsləhətləşib qərar verirdi. İndi oların iki- sinin də misyasını tamadalar yerinə yetirir. Aşıq stolunun yanında padşahın ayrıca stolu olardı. Ona xüsusi qayğı göstərilərdi, armudu istəkanda ona çay gələrdi, yanında konfeti-şirniyyatı olardı. Padşah axıra qədər toyu idarə eliyirdi, axırda da toyu bağlı elan elyirdi. Yadımdadı, bir dəfə Səlim müəllimin toyunda – Əyyub oğlu Alı kişi onda müdür işdiyirdi, imkannıydı, gəldi girdi ortalığa, çox oynadı. Ortadan çıx da demək olmur da, nəzakətsizdikdi. Dərhal aşığı saxlatdım. Alı kişi çöyrülüb mənə baxanda dedim, ayağını yerə bərk vurursan, toz qalxır, camaat tozdan narahat olur. Gətir bura on manat cərmə ödə. Bir onnuğun aldım. Beş dəyqə oynuyanda bir də aşığı saxlatdım. Dedi, indi noldu? Dedim, vallah, on manat vermi- sən, burda altı aşıq var, nə qədər eliyirəm on manatı altıya bölə bil- mirəm. On manat da verənnən soora dinməz-söyləməz çıxdı getdi. Toyda bəy üçün şax bəzənirdi. Şax bəyin qabağında olardı. Fərraş şaxı qoruyurdu, kimsə onnan bir meyvə götürməyə çalışsa, onu cərməliyərdik. Bəy tərifi vaxdı bəy gizdənirdi, gərək axtarıf Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|