Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc

dik yamaclarda belə, «bufer» zolaqları daha enli götürü-lüb, meşənin iqlim sərhədinə 
çatdınlmahdır; 
b)
 dağ  meşələrində  təbii  meşələrin  (fıstıq,  fıstıq-vələs,  palıd  və  s.  qarışıqlı) 
bərpasına  şərait  yaratmaq  üçün  xüsusi  me-şəçilik  tədbirləri  həyata  keçirilməlidir. 
Meşə  əkini  işləri  ən  mühüm  tədbir  hesab edilməlidir:  sanitar və  s.  xarakterli  kəsmə 
işləri qarışmış meşələrin ləğvinə və yerində təbii-tarixi struk-turlu mezofıl və kserofil 
meşələrin bərpasına xidmət etməlidir; 
c)
 yaşayış  məntəqələri  yaxmhğında,  yol  qırağı  zolaqlar-da,  meşələrin 
başdan-başa qırıldığı yerlərdə, yuyulmuş daşlı yamaclarda əsasən adi şama və ardıca, 
nisbətən az yuyulmuş yamaclarda tozağacına, quşarmuduna yüksək dağ ağcaqayınına 
üstünlük  vcrilməlidir.  Kiçik  Qafqazın  Naxçıvan  orazisindo  vo  Talışın  Zuvant 
zonasında iqlim şoraitinin quraqlığı nəzərə alınaraq yuxarı meşə qurşağında əsas ağac 
cinsi  şərq  palıdı  və  müxtəlif  ardıc  növləri  hesab  edilməlidir.  Burada  keyfıyyətli 
meşəliklər  salmaq  üçün  ondan  aşağıda  yerləşən  zonalaıda  yetişdirilən  tinglərdən 
istifadə  etmək  düzgün  deyildir.  Bu  məqsədlə  yuxarı  meşə  zonasının  öz  tingliyi 
olmalıdır. 
2.
 Arid meşəiərinin mühafızəsi və bərpası üçün tədbirlə-rin görülməsi. Bundan 
ötrü: 
ç)  vaxtilə  respublikamızın  dağətəyi  zonasında  geniş  ərazilər  tutan  arid  tipli 
meşələr hazırda çox kiçik sahələrdə qalmışdır.  nsanın uzun zaman intensiv təsərrüfat 
fəaliyyəti nəticəsində bu meşələr kol qrupları - şibləklərlə əvəz olunmuşdur. Mövcud 
arid  meşələrinin  qalıqlarının  qorunub  saxlanmasından  ötrü  aşağıdakı  qoruq  və 
yasaqlıqların yaradılnıası tövsiyə olu-nur: Çilgilçay ardıc yasaqlığı, Laçın arid meşəsi 
qoruğu, Laçın qoruğunun Başarat, Beynəli arid meşəsi yasaqhğı, Qobustan ardıclığı, 
Quruçay şabalıdyarpaq palıd yasaqlığı; 
d)
 arid meşələrinin mühafızəsində və bəıpasında mövcud qoruqlann ərazilərinin 
genişləndirilməsinin  do  böyük  əhəmiyyəti  ola  bilər.  Bu  ərazilər  aşağıdakılardır: 
Türyançay  qoruğu,  Türyançayın  Qanıx  fılialı,  Qabarrı  Eldar  şamı  meşəliyi, 
Zə-yəmçay şam meşəliyi və s.; 
3.
 Düzən meşələrin mühafizəsi və bərpası məqsədilə kompleks tədbirlərin həyata 
keçirilməsi, o cümlədən: 
e)
 imkan  daxilində  (yer  quruluşu  layihələrinə  əsasən)  Kür  çayı  boyu  hər  iki 
sahildə 270 metr enində qoruq zolağı ayrılmalı və orada bütün fəaliyyətlər (meşənin 
qınlması,  mal-qara  otarılması  və  s.)  qadağan  edilməli,  Tuqay  meşələrinin  bərpası 
üçün meşəsalma işləri həyata keçirilməlidir; 
ə
)  Qanıx-Həftəran  vadisi,  Samur-Dəvəçi  və  Lənkəran  ovalığı  meşələrinin 
fraqmenti  şəklində  qalmış  sahələri  ciddi  mühafizəyə  götürməli,  onların 
genişləndirilməsi üçün tədbirlər, o cümlədən qoruq elan edilməli, meşəsalma işləri və 
s. görülməlidir. 

---

Beləliklə,  respublikamızın  əvəzsiz  sərvəti  olan  meşə  fondunun  qorunması  və 
bərpası  konkret  tədbirlər  sistemindən  ibarət  olsa  da,  ondan  istifadənin  ekoetik 
problemlərinin lıəlli ciddi addımların atılmasmı tələb edh (Q.Məmmədov, M.Xəlilov, 
2004). 
Meşələrdən istifadə hüququ 
Bu  Azərbaycan  Respublikasının  Meşə  Məcəlləsi  ilə  və  digər  qanunvericilik 
aktları  ilə  tənzimlənir.  Məcəlləyə  görə  meşə  dedikdə,  bioloji  cəhətdən  qarşıhqlı 
ə
laqəli  və  bir-birinə  təsir  göstərən  torpağm,  suyun,  ağac,  kol  və  ot  bitkilərinin, 
heyvanların,  mikroorqanizmlərin  və  ətraf  mühitin  digər  tərkib  hissələrinin  vəhdəti 
başa düşülür (maddə 1). 
Meşə  Məcəlləsinin  48-ci  maddəsində  meşə  fondundan  istifadənin  təsnifatı 
aparılır və bu təsnifata əsasən, meşə fondundan istifadə aşağıdakı növlərə ayrılır: 
-
 oduncaq tədarükü; 
-
 ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü (kötük, lif, qabıq və başqalan); 
-
 meşədən  əlavə  istifadə  (ot  çalımı,  pətəklərin  və  arıxa-naların  yerloşdirilməsi, 
yabanı meyvə, göbələk, giləmeyvə, gərzəkli və digər məhsullar, palıd qozası, dərman 
bitkiləri, tex-niki xammal, mamır, meşə döşənəyi, tökülmüş yarpaq, qarğı, qamış, cil 
və  digərlərinin  tədarükü  və  yığılması,  müvafıq  icra  hakimiyyoti  orqanı  tərəfındən 
təsdiq edilmiş siyahı ilə müəy-yənləşdirilən başqa əlavə istifadə); 
-
 elmi-tədqiqat məqsədləri üçün; 
-
 mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün; 
-
 ovçuluq təsərrüfatı. 
Meşə  fondu  sahələrindən  istifadə  meşə  sərvətlərini  göt-ürməklə  və  ya 
götürmədən həyata keçirilə bilər. 
Məcəllədə,  həmçinin  meşə  fondu  sahələrinin  bir  və  ya  bir  neçə  meşə 
istifadəçisinə  bir  və  ya  bir  neçə  növ  üzrə  əlavə  istifadə  üçün  verilə  bilməsi 
göstərilmişdir. 
Qanunvericilikdə  meşə  servitutlan  (meşə  sahələrindən  başqasının  müəyyən 
dərəcədə istifadə etmək hüququ) da öz əksini tapmış, fıziki şəxslərin sərbəst surətdə 
meşələrdə  olmaq  hüququna  malik  olması  (kütləvi  meşə  servitutu),  meşə  fondu 
sahələrindən  və  meşə  fonduna  daxil  olmayan  sahələrdən  fıziki  və  hüquqi  şəxslərin 
istifadə hüquqlarının müqavilolər, habelə məhkəmə qərarları əsasında başqa maraqh 
ş
oxslərin xeyrinə məhdudlaşdırıla bilməsi təsbit olunmuşdur. 
Meşə  fondu  sahələrindən  istifadə  hüququ  meşələrin  çox-funksiyah  mahiyyəti 
nəzərə  ahnmaqla  həyata  keçirilir.  Bu  eyni  zamanda  müxtəlif  şəxslər  tərəfındən 
müxtəlif məqsədlər üçün istifadə də adlanır. 
«Torpaq  islahatı  haqqında»  Azərbaycan  Respublikasının  Qanunu  ilə  müəyyən 
olunmuş  qaydada  meşə  bitkiləri  ilə  örtülü  olmayan  meşə  və  qeyri-meşə  torpaqları 
meşələrin bərpası məqsədi ilə öz təyinatı üzrə Meşə Məcəllosi ilo müoyyon edil-miş 

---