Microsoft Word turkcess ozet kitap docx
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
- Ədəbi-Tarixi, Nəzəri-Estetik Fikirdə Psixologizm Probleminin Öyrənilməsi Və Qoyuluşuna Dair
- Təhkiyədə Milliliyin İfadə Üsulları (Azərbaycan Və Türkiyə Hekayələri Əsasında)
- Metinlerarasılık Ve Postmodernizm Bağlamında Kamal Abdulla’nın “Parisin Seçimi” Hikâyesi
- Anahtar Kelimeler
141 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Ədəbi-Tarixi, Nəzəri-Estetik Fikirdə Psixologizm Probleminin Öyrənilməsi Və Qoyuluşuna Dair Fərziyev Xanverdi Turab oğlu Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu Müstəqillik Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi xanverdi@rambler.ru XÜLASƏ Psixologizm probleminin öyrənilməsi onun bir sıra mühüm və zəruri cəhətlərinin üzə çıxmasına imkan verir. Psixologizm və ya psixloji təhlil ədəbi-tarixi hadisə olmaqla yanaşı nəzəri-estetik amil kimi müəyyənləşərək qavranılır. Bədii əsərdə ədəbi-estetik fakt kimi müəyyənləşən psixologizm və ya psixoloji təhlil, proses, vəziyyət, hal, məqam hiss-emosiyalar, düşüncələr, hərəkətlər, davranışlar, münasibətlər, müəllif təhkiyyəsi və təsviri və bədii dil şəklində üzə çıxır. Bu baxımdan psixoloji analiz və ya psixologizm müəllif psixologiyası, onun personajları, geniş mənada cəmiyyətin psixologiyası (sosial qrup, epoxa) vəhdət halında birləşərək müəllif şəxsiyyətinin və yaradılmış obrazların, qəhrəmanların ümumiləşmiş bədii ifadəsində aşkarlanır. Açar sözlər: psixologizm, nəzəri, estetik, ədəbi, tarixi 142 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Təhkiyədə Milliliyin İfadə Üsulları (Azərbaycan Və Türkiyə Hekayələri Əsasında) Şəfizadə Sima Tofiq qızı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu Türk xalqları ədəbiyyatı şöbəsinin kiçik elmi işçisi sima_adass@mail.ru Xülasə Obrazın milli xarakterinin gerçək mahiyyəti təkcə milli dəyərlər sisteminin müxtəlifliyi prizmasından təhlil olunmur. Hekayədəki millilik anlayışı, obrazın daxili dünyasını tamamlayan çalarlar, geyim tərzi, davranış qaydaları, həyat hadisələrinə milli-mənəvi əxlaq normalarından yanaşmaq bacarığı yazıçı təhkiyəsi vasitəsilə tamamlanır. Bu baxımdan Azərbaycan yazıçıları Varisin “Zalımlar, babam və əncir ağacı”, Ələsgər Davudoğlunun “Qumru” hekayəsi və Türkiyənin məşhur hekayə ustaları olan Rasim Özdenören “Ailə”, Selim İlerinin “Gəlinlik kız” adlı hekayələri təhkiyədə millilik, obrazların davranış və geyim tərzləri kontekstindən çıxış edərək təhlil olunacaqdır. Varis nağıl mətninin simvolikasına sığınmaqla oxucuya çatdırmaq istədiyi millilik abu- havasına “Zalımlar, babam və əncir ağacı” adlı hekayəsində köhnə Azərbaycan kişisinə məxsus mənəvi dəyərlərin süjete gətirilməsi ilə nail olmuşdur. Selim İlerinin “Gəlinlik kız” hekayəsində isə türk qadınına məxsus mental xüsusiyyətlər və etnik-mənəvi yaddaşın daşıyıcısı sayılan səciyyəvi cizgilər xülasənin predmeti olaraq diqqət mərkəzində olacaqdır. Rasim Özdenörenin “Ailə” hekayəsində kasıb Anadolu məhəlləsində yaşayan bir ailənin daxilində yaşananlar, qazanılan və itirilən hər bir detal onların hissləri və düşüncələri ilə birbaşa əlaqəlidir. Evin təsvirindən tutmuş obrazların hər birinin təsvirinə kimi təsvir və təhkiyədə milli kolorit və canlılıq hiss olunur. Ümumiyyətlə, bədii nəsrdə milliliyin güclü alınması milli koloritə söykənir. Evlərini özlərinin arxası, dayağı, pis, yaxşı günlərinin şahidi hesab edən bu evin qadınları evə, ailəyə bağlılıqları, milli əxlaq və vərdişlərə olan sadiqlikləri ilə hekayə daxilində özünəməxsus özək yaratmış olurlar. Onu da qeyd edək ki, adət-ənənələr və əxlaqi dəyərlər milliliyi artıran mexanizmin bir hissəsidirlər. Əsas məqsəd olaraq hekayələr bu prizmadan təhlil ediləcəkdir. Yazıçının yazı vasitələrindən biri də, obrazın xarakterini yaratmaqla yanaşı onun daxili xüsusiyyətlərini yerli şəraitə bağlamaqdır. Bu cəhət xarakterə bir kolorit aşılayır, onun milli keyfiyyətlərinin tamamlanmasına kömək edir. Vətən dağlarının, çaylarının adı, həmin yerlərə məxsus gül-çiçəyin ətri, heyvan və quşların görünüşü və digər təbii təsvirlər Ələsgər Davudoğlunun “Qumru” hekayəsinə zəngin boyalar verir. Kökə, yuvaya bağlılıq isə hüzur və millilik abu-havası yaradır. Bu cür yanaşma insan mənəviyyatına qarşı diqqət və həssaslığı artırır, təhkiyəyə isə təbiilik gətirir. Açar sözlər: milli xarakter, yazıçı təhkiyəsi, hekayə 143 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Metinlerarasılık Ve Postmodernizm Bağlamında Kamal Abdulla’nın “Parisin Seçimi” Hikâyesi Fatih Keskin Gazi Üniversitesi TÖMER, 06fatihkeskin@gmail.com ÖZET Azerbaycanlı yazar Kamal Abdulla’nın “Parisin Seçimi” isimli hikâyesi, Yunan mitolojisinin yakışıklı âşığı Paris etrafında şekillenen mitik anlatıya yeni bir yorum getirmektedir. Edebiyat teorisinin metinlerarasılık başlığı altında ele aldığı şekilde bir yeniden yorumlama çabasının ürünü olan hikâye, Yunan mitolojisinin bilinen bir anlatısını postmodern çağın çok kültürlü ve çok alternatifli dünyasına uygun şekilde dönüştürüme uğratarak insanlığın evrensel boyuttaki bazı psişik özelliklerine göndermede bulunur. Hikâyenin temel gerilim ve çatışma noktasını iktidar, bilgelik ve aşk seçenekleri arasında bir tercih yapmaya itilen insanoğlunun, nefsini zorlayan zaaflar üçgenindeki dramatik seçimi oluşturur. Bütün insanlığın bir temsilcisi olarak bu dramatik seçimi yapmakla görevlendiren Paris, kendi içsel çatışmasını bir sonuca ulaştırırken aynı zamanda hikâyenin entrik düğümünü de çözmüş olur. Ancak bir ana metin özelliği gösteren mitik Paris anlatısı ile hikâye arasında entrik düğümün çözülmesi aşamasında büyük bir farklılık ortaya çıkar. Mitolojide aşkın temsilcisi olarak karşımıza çıkan Paris, hikâyede ise sahip olduğu tek tercih hakkını güç ve iktidardan yana kullanır. Paris’in hikâyede yaptığı seçim; ezberlenmiş olay örgüleriyle kolektif bellekte yer edinmiş ve donukluklarından dolayı metaforik ifade kabiliyetlerini yitirmeye başlamış olan geleneksel ve mitik anlatılara yeniden hayat vermek amacıyla yapılmış iyi niyetli bir başkaldırı örneği mahiyetindedir. Bu türdeki bir başkaldırı; mitik anlatıyı kolektif bellekten tamamen silmeye değil, tam tersine yeni sorgulamalara kapı aralayarak anlatının içinde barındırdığı evrensel mesaja yeniden devingenlik kazandırmaya yöneliktir. Paris’in serüveni, antik çağdaki bağlamından kısmen koparılarak postmodern sorgulamalara imkân verecek şekilde yeniden kurgulanmıştır. Bu sayede hikâye, insanın kendi içsel çatışmalarına karşı yeni bir farkındalık seviyesi oluşturma işlevini üstlenebilmektedir. Hikâyenin dikkat çeken bir başka özelliği ise bilimsel yaklaşımın öncelendiği modern zamanlar boyunca mitik düşünceden hayli uzaklaşan okuyucuyu antik çağın olağanüstü anlatı dünyasıyla buluşturmasıdır. Bu, mümkün olduğunca mitik düşünceden de beslenmeye gayret eden postmodern edebiyatın modern dönem duvarını aşarak köklerini mitoloji toprağına salma sürecine de bir katkı anlamına gelir. Modernizm sonrasının farklı arayışları çerçevesinde mitik anlatılara yönelişin bir örneğini teşkil eden hikâyenin incelenmesinde de postmodernizmin ruhuna uygun olarak hermeneutik bir yaklaşım esas alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Kamal Abdulla, Postmodernizm, Metinlerarasılık, Mitoloji, Hikâye, Parisin Seçimi. Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|