Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
177 əsaslandırmış oldu. Dünya mədəniyyətinin vahid struktura malik olmasını isbatlamaqla bərabər, həm də göstərdi ki, var olana yanaşmada həmişə yeni baxış ifadə etmək, yeni ədəbi- estetik münasibət izharlamaq mümkündür. Eyni çağdaş münasibəti Anarın “Ağ qoç, qara qoç” povesti də ehtiva edir. Nağıl mətninin simvolikasına sığınmaqla icti- mai-siyasi ab-havaya adaptasiya olunmaq məramının nəticəsi olaraq yaranan bu əsər həm ideya-bədii keyfiyyət nöqteyi-nəzə- rindən, həm də dövrün, baş verən proseslərin intuitiv dərki, peşəkarlıqla mənalandırılması cəhətdən uğurludur. Bu uğurun gələcək üçün əhəmiyyəti isə yəqin ki, cəmiyyətin dolaşıq mə- qamlarının durulması, onun xaosunun harmoniya ilə əvəzlən- məsi yolunda göstərdiyi xidmətdə görünəcək. Hər halda özü haqqında “əsər təkrarlana biləcək yaxın keçmişin səksəkəsi – qorxunun proyeksiyasıdır” (B.Əlibəyli) təəssüratını doğura bi- libsə, yaddaşın ayıq qalmasında da qarant yolu oynaya biləcək. Əslində, keçmişin təkrarlanmaması üçün yaddaşın diriliyinə, dəyərin mühafizəkarlığına kiçik yazılar belə xidmətini əsirgəmir. Təsadüfidirmi ki, bu gün yazılan məqalələrdə predmetin şərhinə, yozumuna keçməzdən öncə onun antitezası yaradılır. Nəyinsə dəyərini açmaq üçün ilkin olaraq nəyinsə dəyərsizliyini göstərmək lazım gəlir. Məxrəcə milli dəyəri, milli düşüncəni qoyub onu üstələmək cəhdində bulunan hər hansı əcnəbi təsirlərin, söhbət konkret poeziyadan gedirsə, burada özünə yol açan “izm”lərin gücsüzlüyü isbatlanır (məsələn, “Xalq cəbhəsi” qəzetində Nərgi- zin “Postmodernist aşıq “Şərif Ağayar” məqaləsində olduğu kimi – 6 yanvar, 2004), “hazırda yaşanan poeziya bumu”nda dəyərli olanın da dəyərsizliyə qarışıb yox olacağından narahatlanırmış kimi işığına üz tutduğu yaradıcılığa daha çox bir örnək qismində yanaşıldığı bəyan edilir (məsələn, “525-ci qəzet”də M.Məmməd- linin F.Sadiq poeziyasından bəhs edən “Müdrikliyin zirvəsi” məqaləsində olduğu kimi, 6 yanvar, 2004), yaxud eləcə milli düşüncəyə qida verən şerlərin xətti ilə bu məram güdülür (mə- 178 sələn, “Kredo” qəzetində Varat Vüsalın – 27 dekabr, 2003, “525- ci qəzet”də Zəlimxan Yaqubun – 3 yanvar 2004 – çap olunan şer- lərində olduğu kimi). Baxmayaraq ki, narahatlığa və nəyinsə isbatına lüzum yoxdur. Bir halda ki, “Yaddaşım mənim yox, yaddaşlarındır” (Z.Yaqub) fikrindən doğan inam hissi özünü tükətməyib və hər şeyin zamana qarışmasında onun yaddaşla bağlılığı göstərici olaraq qalır, dəyər seçimində yanlışlığa uğramağımızı güman etmək hələ tezdir. Biz bu məqamı çox zaman lazımınca dərk etməsək də, o öz həqiqətini diktə etməklə hakimi-mütləq olduğunu təsdiqləmədə... 179 SƏNƏT MÖVQEYİNDƏN İlk sayı Novruz ərəfəsində işıq üzü görmüş “Sənət qəzeti”nin (16-31 mart 2004) araya gəlməsini ədəbi aləmdə uğurlu fakt hesab etmək olar. Kifayət qədər digər qəzetlərə səpələnmiş ictimai-siyasi xəbərlərin, şou xarakterli yazıların yanında özünə yer alan (və getdikcə özü də sözün əsl mənasında onların əla- vəsinə dönən) ədəbi mətnlərdən fərqli olaraq, ədəbiyyatı heç nəyin qoşqusu olmadan öz evində, məkanında görmək ürəkaçan təsir bağışlayır. Üstəgəl, bugünkü ədəbi-mənəvi dəyərlərin total şəkildə aşınmaya məruz qaldığı, daha çox antisənət nümayiş etdirildiyi bir zamanda məhz sənət adını təqib qılıb meydana atılmağın özü də simvolik çalar kəsb edir; o vaxta qədər ki, əks müstəvidə qərar tutanların fəaliyyəti öz mövcudluğunu davam etdirirkən, qəzet sərlövhəyə çıxardığı ada sadiq qala biləcək. Bəli, iyirmi dörd səhifə ciddi rəqəmdir və etiraf edək ki, ilk buraxılışın ümumi səviyyə və görünüşü də ona ciddi yanaşmağa əsas verir. Ümumiyyətlə, son zamanlar çağdaş ədəbiyyatımızda sırf yaradıcılıq ritminə köklənib ədəbi mətnlərlə ictimaiyyətin ixtiyarına verilən nəşrlər, əsasən toplular (məs., AYO-nun 2003- cü ildə nəşr etdirdiyi “Yaquar yerişli zaman” almanaxı, artıq ayda bir dəfə çıxmağa başlamış “Mars” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalı) yaranıb ki, onların məziyyətlərini sərf-nəzər etmədən üzə çıxarmağa dəyər. Lakin icmalımızın predmetini ötən həftənin irəli çəkdiyi önəmli faktın təhlili təşkil etdiyindən hələlik “Sənət qəzeti”nin panoramına əsaslanacağıq. Qəzetin ehtiva etdiyi mətnlərin janr dairəsi müxtəlifdir. Burada hər müəllif yaradıcı məhsulu ilə təmsil olunub. Kimi tərcüməsi (N.Əbdülrəhmanlının tərcüməsində F.Dostoyevskinin “Qumar- baz” romanından, K.Əliyevanın tərcüməsində Otto Veyningerin “Cins və xarakter” əsərindən parçalar, İ.Fəhminin tərcüməsində V.Pelevinin “Milad gecəsi” – 117. D.İ.R.”, Kənan Hacının tərcü- məsində A.Platonovun “Balaca əsgər” hekayəsi və s.), kimi tən- qidi mətni (Ə.Cahangirin “Antiutoriya” məqaləsi və s.), kimi bədii nümunəsi (R.Tağının “Bizdən ötrü darıxma”, O.Əhmədo- 180 vun “İşıq gələn tərəf” hekayələri, İ.Fəhminin “Çənlibel tülküsü” ədəbi layihəsi, Rövşəinin şerləri) və s. və i.a. ilə. Yəni qəzet sadəcə, sənət adına uyar olana öz məkanında yer ayırıb. Hətta təəccüblü də deyil ki, digər qəzetlərdə çap olunan layiqli mətnlərdən bir qismi təkrar çapını (məs., T.Əlişanoğ- lunun “Yaşar Qarayev tənqidinin dərsləri” məqaləsi), bir qismi isə davamını (məs., C.Abdullayevin layihəsi – “Müasir dünya ədəbiyyatı barədə söhbətlər” müsahibəsi kimi) burada tapmağı özünə rəva bilib: sənətkar və sənət haqqında ədəbiyyat söhbət- lərini sənət məkanında bölüşməyib başqa hansı ünvana üz tutmaq olar ki? Onu da qeyd edək ki, qəzet bu gün ədəbi prosesimizin eh- tiva etdiyi, onun ümumi mənzərəsindən hasil olan reallığı da ortaya qoyub və bəlkə də ayrı-ayrılıqda o qədər də bariz nəzərə çarpmayan bu tendensiya iyirmi dörd səhifəlik bir qəzetin tər- kibinə cəm olan mətnlərin ümumi görünüşünün aşıladığı təəs- süratda açıq görünür. Söhbət ondan gedir ki, biz ədəbi arse- nalımızda olan boşluqları doldurmağın başlıca yolunu kənardan gətirilən mətnlərin təsirində daha çox axtarırıq. Hələ ki, ədəbi mətnlərin qoyulduğu tarazlıqda başqalarının sözü bizim öz sö- zümüzdən ağır gəlir və təbliğ məsələsinə münasibətdə güclü mərkəzdənqaçma meylləri aparıcı xətti təşkil edir. Bu gün daha çox təbliğ olunan nədir? Qərb, eləcə də digər ölkə ədəbiyyatına mənsub nümayəndələrin düşüncələri və onların yaratdıqları ədəbi mətnlər. Yox, əlbəttə, bunlar da zə- ruridir. Bəşəriyyətin qloballaşmaya yön aldığı indiki durumda biz də qapalı dövriyyə ilə kifayətlənməyib dünya ədəbi arse- nalının dəyərlərindən yaralanmalıyıq. Amma əgər bu proses birxətli istiqamətdə, yəni “vahid informasiya məkanından bəhrələnmək, əvəzində ora heç nə artırmamaq” (Y.Qarayev) şəklində gedirsə, belə bir natamamlıq kompleksinə ürcah olan ədəbiyyatın sonda elə bir yüksəliş əldə etməyəcəyi şübhə do- ğurmur. Ədəbi proses bu mənada sinxron deyil, birtərəfli inki- şafa doğru meylləndiyindən haqqında narahatlıq izhar etməyə əsas verir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|