Microsoft Word Z. Bayramli Kitab son variant doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
59 işlərdə söz sahibi olub, qoşunu da vardı. Teymur xanın oğlu süfrəçi- başı Murad xan «ümra-ye bozorge dərgah», yəni sarayın böyük əmirlərindən idi. Allahqulu Sultan (sabiq Gilan hakimi), Piri bəy Qoçulu da saray əmirləri idilər. Pirə Məhəmməd xan Çavuşlu Biye- Pişin əmir əl-ümərası, I Şah Təhmasibin oğlu şahzadə İmamqulu Mirzənin lələsi və həm də böyük əmirlərdən olub, qoşunu da vardı. Böyük əmir Məhəmməd xan Toxmaq (Çuxur-Səd əmir əl-ümərası), Şahqulu Sultan Yeqan (Herat hakimi və Xorasan əmir əl-ümərası, şahzadə Abbasın lələsi), Nəzər sultan Asayiş oğlu (Heratda yasaqkeş), Şahqulu sultan Yeqanın oğlu İbrahim sultan (Sərəxs hakimi), çərxçibaşı Vəli xan (Şərəfli obasından olub, Xəfaf, Baxzər hakimi), Mahmud xan Sofi oğlu (Xorasanda Turşizin hakimi), Murad xanın atası Teymur xan (Bədiüzzamanın lələsi və Sistan hakimi), Ayqut sultan Çavuşlu (Şüştər və Dizful hakimi), Qarınca oğlu Şahqulu sultan (Şahın Tiflisdə nümayəndəsi) və Keçəl Şahverdinin oğlu Mustafa Sultan 1576-cı il siyahısında adları göstərilən Ustaclı əmirlərindən idilər (80, 139). İsgəndər bəy Türkman Münşi «Tarix-i aləmara-yi Abbasi»də I Şah Təhmasibin ölümü əsnasına aid olan siyahıda həyatda olan və yüksək dövlət vəzifələrində çalışan 26 Ustaclı əmirindən 15 nəfərin adını qeyd etmişdir (80, 138-139; 181, 109). Fəzli İsfahanın əsərində Ustaclı əmirlərində on doqquzunun, Məhəmməd Yusif Qəzvinin əsərindəki xüsusi siyahıda isə on beşinin adı verilir (67, 90; 128, 408-409). Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Məhəmməd Yusif Qəzvini əsərində özü də işarə etdiyi kimi, bu siyahını İsgəndər bəy Münşi Türkmanın əsərindən olduğu kimi götürmüşdür. Səfəvi sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsində Türkmanların xüsusi yeri vardır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Səfəvilərin hər- bi-siyasi dayağı olmuş digər ellər də Türkman mənşəli olub, onlar- dan bir qismi bunu bilir və bu adla adlanırdılar. Türkmanın Mosullu və Pornak obaları mənsub olduqları elin adını daşıyırdılar. Məlum olduğu kimi, I Şah İsmayılın anası və ata anası Türkman Bayandur xanədanından idi. I Şah İsmayıl da Mosullu bəylərindən birinin qızı (Taclı xanım) ilə evlənmiş və bu izdivacdan Təhmasib ilə Bəhram 60 Mirzə * doğulmuşdur. I Şah Təhmasib də Türkman bəylərindən Musa sultan Mosullunun qızı Sultanım xanımla evlənmişdi. Sultan Məhəmməd və İsmayıl Mirzənin anası adı çəkilən Sultanım xanım- dır (80, 125, 132; 67, 101; 133, c. I-II, 562). I Şah Təhmasibin vəfatı əsnasında Türkman Əmir xan Mosullu (I Şah Təhmasibin dövründə Xorasan və onun vəfatından sonra Azərbaycan əmir əl- ümərası olmuşdu), Məhəmməd xan Mosullu (bir neçə dəfə Sistan hakimi olmuş və 1576-cı ildə sarayda olub, qüdrətli əmirlərdən idi), Şahqulu xan Pornak (İsfahanda türkmanların «üməra-ye bozorg» - böyük əmirlərindən olub, II Şah İsmayılın dövründə Məşhəd hakimi və Xorasanın yarısının əmir əl-ümərası), Söhrab xəlifənin oğlu Süleyman xəlifə (Xorasanda Tun və Təbəs hakimi), Heydər sultan Çabuq Tərxan (Qum hakimi və «üməra-ye bozorg» - böyük əmir), Yadigar Məhəmməd Tərxanın oğlu Əbuməsum sultan (saray əmiri) Türkman əmirləri olub, adları siyahıda qeyd olunmuşdur (80, 139- 140; 128, 409-410). I Şah Təhmasibin vəfatı əsnasında Rumluların içərisində mötəbər əmirlərdən Araz xan Rumlu Şirvan əmir əl-ümərası idi. Hüseynqulu xüləfa isə sarayda xəlifət əl-xüləfa mənsəbinə sahib olub, bayraq və təbili olmasa da, ölkədə və onun hüdudlarından dışarıda, əsasən Şərqi Anadoludakı bütün sufilər ona tabe idilər. Dəli Budaq (sabiq Xoy hakimi) və Qurban sultan sarayın mötəbər əmirlərindən idilər (80, 140; 128, 410) Faruk Sümərin dövrün qay- naq materiallarına istinad edərək yazdığına görə, I Şah Təhmasibin ölümü əsnasında Rumlu əmirlərinin sayı doqquz nəfər olmuşdu (67, 87). İsgəndər bəy Münşi I Şah Təhmasibin vəfatı əsnasında Zülqədər əmirlərinin Məhəmmədqulu xəlifə Qoroğlu (möhürdar, dövlət ərkanı və qoşun sahibi), İbrahim xan Hacıların əmisi oğlu Məhəmməd xəlifə (Astrabad hakimi), Qalxançı oğlu Vəli sultan (Şiraz hakimi), Təbət Ağa (Xorasanda Cam hakimi), Şahqulu xəlifə * Xurşaha görə Təhmasib Mirzə və Bəhram Mirzənin anası, Uzun Həsənin nəvəsi Sultan Muradın qızı Fatma Sultanım bəyimdir.( Bax: Xurşah ibn Qubad əl- Hüseyni. Tarix-i elçi-yi Nizamşah, v.5a) 61 möhürdar (Lar hakimi, böyük əmir) və İbrahim xanın oğlu Mənsur bəydən (Xoy hakimi) ibarət olduqlarını qeyd etmişdir (80, 140; 128, 410). İsgəndər bəy Münşi I Şah Təhmasibin ölümü əsnasındakı siyahıda Əfşar tayfasının böyük əmirlərindən Əmiraslan sultan Ərəşlinin böyük əmir, qoşun sahibi və I Şah Təhmasibin oğlu Sultan Əhməd Mirzənin lələsi olduğunu bildirir. Xəlil xan yüksək rütbəli əmir olub, Kuhgiluyə hakimi və Mahmud sultan (əmire bozorg) Savə hakimi, Yusifqulu sultan qardaşı Yaqub sultanın yerinə Kirman hakimi (Ancaq o, bu vaxt Kirmana getməmiş və II Şah İsmayıl zamanı qorçubaşı olmuşdur), İsgəndər xan Hezarçərib hakimi (sonra Kuhgiluyə hakimi olmuşdu), mötəbər əmir Yeqan sultan Xorasanda Fərəh və Əsfzar hakimi, Xosrov sultan Koroğlu isə Xorasanda bir yerin valisi idi (80, 140; 128, 402). Qacar tayfasından Şahverdi sultan Ziyad oğlu Qacarın oğlu Yusif xəlifə İbrahim sultanın yerinə Qarabağ bəylərbəyi və Sultanəli Mirzənin lələsi təyin olunmuş, ancaq I Təhmasibin vəfatı əsnasında hələ Qarabağa getməmişdi. Mirzə Əli sultan sarayda böyük əmirlərdən olub, divanbəyi idi. Əli xəlifə Ağcalı Damğan və Bistam hakimi, Süleyman bəy Ziyad oğlu (Yusif xəlifənin qardaşı) və Süleyman sultan Şekəm oğlu isə artıq əmir idi (80, 140). Siyahıda Təklə əmirlərindən Şərəfəddin oğlu Vəli Sultan, Solak Hüseyn və Ərdoğdu xəlifənin adları çəkilmiş, Gilan və Xorasanda kiçik ulka sahibləri olduqları göstərilmişdir (80, 140). İsgəndər bəy Münşi Türk elləri sırasında qeyd etdiyi Xunuslu (Hinisli 1 nəfər) əmirlərindən isə I Şah Təhmasibin ölümü ərəfə- sində yalnız Hüseyn xanın adı çəkilir və mötəbər əmir olduğu gös- tərilir (80, 141). İsgəndər bəy Münşinin əsərindəki siyahı (1576-cı il) üzrə Qızılbaş-Türk tayfa əmirlərinin sayı: Şamlı - 5 nəfər Ustaclı - 26 nəfər Türkman - 6 nəfər Rumlu - 4 nəfər Zülqədər - 6 nəfər Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|