Microsoft Word Zahid ikinci kitab
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Milli Kitabxana
Milli Kitabxana
9
birdən çıxdı və nə qədər axtardımsa onları tapa bilmədim”. Bu cümlə uşağın yumor hissini gücləndirir və nə qədər çətin olsa da əhvalatı oxuyub qurtarmaq üçün ona impuls verir. Əsərin sonunda da müəllif eyni bir ahənglə yazır: “Kim nə deyir desin, mən bu əhvalata inanmıram. Belə də qarın olar?” Beləliklə müəllif uşağa eyhamla bir həqiqəti çatdırır ki, bu qarın əhvalatı əslində olmayıb. Bu obrazdır. Onun arxasında daha ciddi mətləblər dayanır. Müəllifin bir qrup hekayələri uşaqların intellekt qabiliyyətlərinə ünvanlanmışdır. (“Üçbucaq ölkənin adamları”, “Coğrafiya dərsində taxılan eynək”, “Kərəmin sehirli qələmi”). Bu hekayələr uşaqların məntiqi qabiliyyətlərinin inkişafına yönəldiyi üçün oxucuların heç də hamısının onları maraqla oxuyacağına inanmayan yazıçı başqa bir priyoma əl atır. Bu hekayələrin uşaqların diqqətini cəlb etməsi və hökmən oxuması üçün yazıçı əlavə vasitələrdən istifadə edir. Məsələn, “Üçbucaq ölkənin adamları” hekayəsi belə başlayır: Siz nə deyirsiniz deyin, mən ömrümdə belə bir ölkə görməmişəm». Beləliklə əsərinin fantastik olduğuna eyham vurur. Bu saat qeyri adi əhvalatlar başlayacağını demir, bu eyhamla da kifayətlənir. “Kərəmin sehirli qələmi” əsərinin ilk cümləsi belədir: “Bir dəfə Kərəm usta Lətifin gözündə qəribə bir eynək gördü. Adi eynəyə oxşamırdı. Buruna keçən hissəsinin üstündə antennaya oxşayan uzun məftil var idi.” Bu cümlə uşağa nə isə elmi bir məlumat veriləcəyinə işarə idi. Lakin müəllif bəzi uşaqların elm aləminə girməyə meyl etmədiyi üçün əsəri yarımçıq qoyacağından ehtiyatlanıb, sözünə belə davam edir: “Əslində bu məftil antennadan daha çox pişik bığlarına oxşayırdı”. Çox zaman bu hekayələr yazıçının fantaziyası kimi deyil, uşaqların uydurmaları kimi təqdim olunur. Və əsərin oxunaqlığını artırır. Oxucu bu əhvalatların sadəcə uşaq fantaziyasının məhsulu olduğunu əsərin sonunda dərk edir və bu da ona ilıq bir yumor təsiri bağışlayır.
Milli Kitabxana
10 “Sehrli gəminin kapitanı” əsərində evdə tək qalan Ayzər adlı uşaq fantaziyasını işə salır və qeyri adi əhvalatlarla qarşılaşır: “Əvvəlcə Ayzərgilin ikimərtəbəli balaca evi sehirli gəmiyə çevrildi. Orasını Ayzər qətiyyən xatırlaya bilmir, necə oldu ki, onların yamyaşıl bağçaları birdən birə çevrilib nəhəng dəniz oldu”. Bağın dənizə çevrilməsinin inandırıcı olacağına şübhə edən yazıçı oxucunu belə bir cümlə ilə tam əmin еdir: “Doğrudur bu dənizin suyu yamyaşıl idi. Hətta onun içində qırmızı gül topalarına oxşayan ləpələr də vardı”. Beləliklə Ayzərin düşdüyü aləmin tam sehrli olması oxucunu inandırır. Müəllif bu sehrli aləmin təsviri prosesində arabir oxucuya eyhamla xatırladır ki, ehtiyatlı olsun, başa düşsün ki, he ç bir sehrli ölkədə deyil, bu yеrlər Ayzərgilin öz həyətlərindədir. Hekayədə oxuyuruq: “Elə bu zaman qəribə bir əhvalat oldu. Bir sərçə ağ belini gəminin göyərtəsinə kimi qaldıran dalğanı təzəçə çiçəkləmiş alça ağacı hesab edib, onun başına qondu”. Bu parçanı oxuyarkən uşaq dalğanın doğrudan da alça ağacı və ya dəniz ləpəsi olmağını aydınlaşdırmağa çalışır. Əgər o, doğrudan da alça ağacıdırsa deməli, yazıçı onu aldadır, yalançı bir fantaziya ilə başını qatır. Bunu oxucu elə bu məqamda dərk etsə, mütaliəni dayandırar. Yazıçı oxucunun bu həqiqəti dərk etməsinə macal vermir, bu parçanın bir metofora olduğunu gizlətmək üçün sözün arasına başqa bir söz qatır və yazır: “Ən qəribəsi isə bu oldu ki, pişik elə həmin anda sıçrayıb sərçənin quyruğundan yapışdı. Sərçə havaya qaxdı. Pişik isə gumbultu ilə suya batdı və birtəhər üzüb gəmiyə qayıtdı. İntellektə ünvanlanan hekayələrin sonunda müəllif bu əhvalatların – elmi yönümlü fantaziyaların – həqiqətmi, yalanmı olduğunu dəqiq söyləmək fikrindən xeyli uzaq, amma oxucunu qane edən bir səviyyədə yekunlaşdırır. “Üçbucaq ölkənin adamları” belə qurtarır: “Bəli bir dəfə belə bir əhvalat olmuşdu. Biləndər belə bir ölkəyə getmişdi”. “Coğrafiya dərsində taxılan eynək” hekayəsi isə belə yekunlaşır: “Onu da Milli Kitabxana
11
bil ki, usta Lətifin düzəltdiyi eynək hələ də durur. Amma heç kəs onun yerini bilmir”. Zahid Xəlilin bir qrup hekayələri heyvanların və cansız əşyaların həyatından bəhs edir. “Qapılar”, “Qabağa qa çan kirşə”, “İnci”, İki adamcığaz”, İki nar”, “Oxuyan koğuş”, “İki ağcaqanad”, “Buynuzu gicişən çəpiş”, “Budaqdan düzəldilmiş pişik”, “Çiyələklərin çəhrayı nağılı” və s. onlarla hekayəsi vardır ki, bu əsərlərin iştirakçıları insanlara məxsus hərəkətləri ilə yumoristik bir əhval yaradır. Məsələn, “İki adamcığaz”ın iştirakçıları kuklalardır. Müəllif bu iki kuklanı canlı kimi təsvir edib. Onlar gecədən xeyli keçmiş ayağa qalxıb “Biz də özümüzə görə bir adamıq, ya yox?” deyə bir – birinə sual verir, bunu sübut etmək üçün şifonerin qapılarını yellədir və axırda müəllifin yazdığı kimi “Birdən yuxarıdan nəsə düşdü və birinci adamcığazın qolunu yerindən qopartdı. İkincinin də qorxudan ürəyi getdi”. Əslində isə nə baş vermişdi? Kuklalar şifonerin üstünə yaxşı qoyulmadıqları üçün oradan yerə düşmüşlər, vəssalam. Müəllif əsil həqiqəti də eyhamla başa salmağı yaddan çıxartmır” “Səhər Gülnurla Şəlalə yuxudan durub gördülər ki, onların gəlincikləri yerə düşüb, birinin də sağ qolu sınıb... Əgər qorxudan ikinci adamcığazın dili tutulmasaydı, o, uşaqlara işin nə yerdə olduğunu söylərdi”. Müəllifin bir sıra nağılları he ç nə haqqındadır. Yəni, bizim heç birimizin görmədiyimiz he ç nələr də yazı çının qələmində obraza çevrilir. “Kölgələr”, “Körpə nəğmənin nağılı”, “Yalançı sözlər”, “Günəşin dənizdə qalan saçları” “Maşqa”, “Yalandan yaranmış adam” “Ağıllı fikirlə axmaq fikir”, “Heçnə” haqqında nağıl və s. Şübhəsiz ki, bu hekayələrin hər biri son dərəcə orijinal- dır. Onlar bir-birini və ümumiyyətlə heç bir ədəbi nümunəni təkrar etmir. “Kölgələr” hekayəsində təsvir olunur ki, hamı yatandan sonra kölgələr bir qaranlıq yerə yığışır və oynamağa Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|