MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zaman qavrayışı.
|
1 Ə.S.Bavramov, Ə.Ə.Əlizadə. Psixologiya. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı. "Maarif'. 1989.. 230-234. 48 downloaded from KitabYurdu.org bərabər lamisə, əzələ-hərəkət duyğuları, hətta eşitmə analizatoru da iştirak edir. Əsasən məkan qavrayışı zamanı cisimlərin məkan mü- nasibətləri düzgün əks olunur. Lakin bəzi səbəblər ola bilər ki, cisimlər təhrif olunumş halda əks olunsun. Bu əsasən: a) ci- simlərin hansı əhatədə olmasından; b) analizatorların sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Cisimlərin belə təhrif olunmuş şəkildə qavranılması illüziya adlanır. İllüziyalar müxtəlif analizatorların fəaliyyətində müşahidə olunur. Görmə qavrayışlarında isə onlar daha çox nəzərə çarpır. Çünki görmə qavrayışı, cisimlərin arasındakı məsafəni, onun formasını və s. qavramağa kömək edir. İnsanların praktik fəaliyyəti və müqayisələr əsasında illüziyaları həqiqi qavrayış surətlərindən ayırmaq mümkündür. Zaman qavrayışı. Cisim və hadisələrin sürəti, müddət və ardıcıllığı zaman qavrayışı ilə əks olunur. Ümumiyyətlə, zama- nın qavranılması mürəkkəb bir prosesdir. Bunun əsasında baş beyin yarımkürələri qabığında oyanma və ləngimənin ritmik surətdə bir-birini əvəz etməsi durur. Bu zaman insanda şərti refleks yaranır. Bir sıra analizatorlar bu prosesdə iştirak edir. Lakin zamanın əks etdirilməsi prosesində üstün yeri eşitmə və hərəki duyğular tutur. Əslində biz zamanı deyil, zaman daxilində baş verən hadisələri qavrayırıq. Bu da həmin cisim və hadisələrin xassələrindən, onlara bizim bəslədiyimiz münasibətin xarakterindən asılıdır. Qıcıqlandırıcının zaman xüsusiyyəti, eşitmə duyğusunun müddətini, ritmin xarakterini əks etdirir. İ.M.Seçenov eşitməni zamanın meyarı, eşitmə hafizəsini isə zaman hafizəsi adlan- dırmışdır. Zaman daxilində baş verən hadisələrə bizim münasibətin xarakteri mühüm təsir göstərir. Çünki bu vaxt zamanın qavra- nılmasında subyektivlik aydın şəkildə nəzərə çarpır. Bu, sub- yektivlik insanın yaş xüsusiyyətlərindən, sərvət meylindən, maraqlarından, temperament tiplərindən və s. asılıdır. Zaman qavrayışı emosional vəziyyətdən asılı olaraq dəyişir. Müsbət emosiyalar vaxtın tez keçməsi illüziyasını yara- 49 downloaded from KitabYurdu.org dır, mənfi emosiyalar isə subyektiv olaraq vaxt müddətini bir qədər uzadır. Zaman qavrayışı uşaqlarda xeyli gec yaranır. Ona görə ki, zamanın müddəti üçün dəqiqlik əsas şərtlərdən biridir. Təlim prosesində məktəblilərin gündəlik fəaliyyətlərində vaxtın əhəmiyyəti dedikdə möhkəmlənir. Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|