Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
14 
İnkasso tapşırığı əsasında akseptli qaydada həyata keçiriləıı ödəniş zamanı ödəyicinin 
müvafıq  yazılı  sərəncamı  tələb  olunur.  Həmin  sərəncam  qabaqcadan  da  verilə  bilər 
(qabaqcadan  aksept),  bu  şərtlə  ki,  vəsait  alanı  eyniləşdirməyə  imkan  verən  lazımi 
məlumatlar sərəncamda göstərilmiş olsun. 
İnkasso  tapşırığı  əsasmda  akseptsiz  qaydada  ödəniş  ödəyicinin  sərəncamı  olmadan, 
lakin  onunla  müvafıq  icraçı  bank  arasmda  bank  hesabı  müqaviləsində  nəzərdə 
tutulmuş hallarda həyata keçirilir. 
 
 
İnkasso tapşırığının  rekvizitləri aşağıdakılardır: 

 
vəsait alanın adı və digər rekvizitləri; 

 
ödəyicinin adı və digər rekvizitləri; 

 
emitent bankm adı və digər rekvizitləri; 

 
icraçı bankm adı və digər rekvizitləri; 

 
ödənilməli olan vəsaitin məbləği və valyuta növü; 

 
ödənişin və (və ya) ödəniş akseptinin müddəti və şərtləri. 
İnkasso tapşırığı bir qayda olaraq 3 nüsxədə tərtib edilir. 1-ci və 2- 
ci nüsxələr ödəyicinin müştərisi olduğu icraçı banka göndərilir; bu zaman 1-cü nüsxə 
vəsaiti ödəyicinin hesabmdan silmək üçün əsas olur və icraçı bankda qalır, 2-ci nüsxə 
isə  ödəyiciyə  təqdim  edilir.  3-cü  nüsxə  inkasso  tapşırığınm  qəbul  olunması  barədə 
iltizam kimi icraçı bankın  məsul  şəxsinin imzası və  bankın ştampı ilə təsdiqlənir və 
vəsait alana qaytarılır. 
İnkasso  tapşırığım  qəbul  edən  emitent  bankm  məsul  şəxsi  onun  müvafıq  blank 
formasma  uyğunluğunu,  həmin  blankda  nəzərdə  tutulmuş  rekvizitlərin 
doldurulmasmm  tamhğım,  vəsait  alanm  imza  (imzaları)  və  möhürlərinin  imza  və 
möhür  nümunələri  vərəqəsinə  uyğunluğunu,  habelə  inkasso  tapşırığmm  bütün 
nüsxələrinin  eyniliyini  yoxladıqdan  sonra  emitent  bankın  məsul  şəxsi  inkasso 
tapşırığmm  bütün  nüsxələrində  qəbul  tarixini  yazır,  imza  edir  və  emitent  bankm 
ştampmı  vurur.  İcraçı  banka  daxil  olmuş  inkasso  tapşırığı  onun  nömrəsi,  tarixi  və 
məbləği,  habelə  ödəyicinin  bank  hesabı  göstərilməklə  sərbəst  formada  bir  nüsxədə 
tərtib  edilmiş  kitabda  (qeydiyyat  kitabmda)  qeydiyyata  alınır.  İnkasso  tapşırığmı 
qəbul  edən  icraçı  bankm  məsul  şəxsi  onun  müvafiq  blank  formasma  uyğunluğunu, 
rekvizitlərin  doldurulmasmın  tamlığım,  emitent  bankm  ştampımn  və  məsul  şəxsinin 
imzasmm  mövcudluğunu,  habelə  inkasso  tapşırığımn  bütün  nüsxələrinin  eyniliyini 
yoxlamalıdır. 
Bu zaman hər hansı bir pozuntu inkasso tapşırığı geri qaytarılması ilə nəticələnə bilər. 
Bu  zaman  inkasso  tapşırığmm  1-ci  nüsxəsinin  arxa  tərəfində  onun  geri 
qaytarılmasmm səbəbi və tarixi göstərilməklə məsul şəxs imza edir və icraçı bankm 
ştampım  vurur.  Tapşırığın  geri  qaytarılmasmm  səbəbi  və  tarixi  müvafıq  qeydiyyat 
kitabında göstərilməlidir. Sənədlər almdıqları formada ödəyiciyə təqdim edilir, amma 
KitabYurdu.az 
81
 

---

 
15 
inkasso  əməliyyatmm  rəsmiləşdirilməsi  üçün  zəruri  olan  bank  qeydləri  və  yazıları 
istisna edilir. 
OdəniĢ  (ödəniĢ  aksepti):  Alınmış  (inkasso  edilmiş)  məbləğlər  icraçı  bank  tərəfindən 
dərhal emitent bankm (digər icraçı bankın) sərəncamma verilməli, həmin bank isə bu 
məbləğləri müştərinin hesabına salmalıdır. İcraçı bank inkasso edilmiş məbləğlərdən 
ona  çatan  muzdu  və  xərclərin  əvəzini  tuta  bilər,  bu  şərtlə  ki,  bank  hesabı 
müqaviləsində  ayrı  hal  nəzərdə  tutulmasm.  Qismən  ödənişlər  inkasso  tapşırığında 
xüsusi  icazənin  olduğu  hallarda  qəbul  edilə  bilər.  Əgər  ödəniş  və  (və  ya)  aksept 
almmamışdırsa,  icraçı  bank  ödənişin  icra  olunmamasmm  və  ya  akseptdən  imtina 
edilməsinin  səbəblərini  dərhal  emitent  banka  (digər  icraçı  banka)  bildirməlidir. 
Emitent  bank  bu  barədə  vəsait  alana  dərhal  məlumat  verərək,  ondan  gələcək 
hərəkətlər  barəsində  göstərişlər  istəyir.  Göstərişlər  icraçı  bankm  müəyyən  etdiyi 
müddətdə,  bu  müddət  olmadıqda  isə  üç  iş  günü  ərzində  almmadıqda,  icraçı  bankm 
sənədləri emitent banka qaytarmağa ixtiyarı vardır. İnkasso tapşırığı əsasmda ödəniş 
tam  həyata  keçirildikdə,  “Ödəyicinin  müştərisi  olduğu  icraçı  bankın  qeydləri” 
sahəsində  bank  hesabmdan  vəsaitin  silinməsi  tarixi  göstərilməklə  məsul  şəxs  imza 
edir  və  icraçı  bankm  ştampım  vurur.  İnkasso  tapşırığı  üzrə  ödəniş  almmadıqda 
emitent  bank  vəsait  alanm  xahişi  ilə  bunun  səbəbləri  barədə  icraçı  banka  sərbəst 
formada tərtib edilmiş sorğu ilə müraciət edə bilər. Bu cür sorğu vəsait alanm emitent 
banka müraciət etdiyi günün ertəsi günündən gec olmayaraq göndərilməlidir, bu şərtlə 
ki, bank hesabı müqaviləsində ayrı müddət nəzərdə tutulmasm. 
Akseptli qaydada həyata keçirilən ödəniĢ: Akseptli qaydada həyata keçirilən ödəniş 
zamanı vəsait alan inkasso tapşırığmm “Ödənişin şərti” sahəsində “akseptlə” qeydini 
edir.  İnkasso  tapşırığmm  akseptinin  müddəti  vəsait  alanla  ödəyici  arasında  olan 
müqavilə ilə beş iş günündən az olmamaq şərti ilə müəyyənləşdirilir. 
İnkasso tapşırığım tərtib edərkən vəsait alan “Aksept üçün müddət” sahəsində inkasso 
tapşırığmm  aksepti  üçün  müqavilə  ilə  müəyyən  edilmiş  müddəti  qeyd  edir.  Bu  cür 
qeyd  olmadıqda  və  ya  qeyd  edilən  müddət  beş  iş  günündən  az  olduqda,  akseptin 
müddəti beş iş günü hesab olunur. Akseptli qaydada həyata keçirilən ödəniş zamanı 
icraçı bank tərəfındən qəbul edilmiş inkasso tapşırığmm bütün nüsxələrinin “Ödənişin 
müddəti”  sahəsində  onun  məsul  şəxsi  tərəfindən  inkasso  tapşırığınm  akseptinin 
müddətinin  bitdiyi  tarix  qeyd  edilir.  Ödənişin  müddəti  hesablanarkən  yalnız  bank 
günləri  nəzərə  alınır.  Bu  zaman  inkasso  tapşırığmm  banka  daxil  olduğu  gün  nəzərə 
alınmır.  İnkasso  tapşırığı  aksept  üçün  ödəyiciyə  icraçı  banka  daxil  olduğu  günün 
ertəsi günündən gec olmayaraq təqdim edilməlidir. İnkasso tapşırığı ödəyiciyə icraçı 
bank tərəfindən bank hesabı müqaviləsi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada təqdim edilir. 
Akseptdən  imtina:  Ödəyici  inkasso  tapşınğını  aksept  etməkdən  tam  və  ya  qismən 
imtina edə bilər. Bu zaman, o, həmin müqavilənin nömrəsi, tarixi və bəndinə istinad 
edə və imtinanın səbəblərini göstərə bilər. İnkasso tapşırığmm ödənilməsindən imtina 
akseptdən  imtina  ərizəsi  formasmda  rəsmiləşdirilir.  (şəkil  6.3.)  Həmin  ərizə  üç 
nüsxədə tərtib edilir. 
KitabYurdu.az 
82
 

---