Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
8 
və  HKM-nin  iştirakı  ilə  yazışmalar  həyata  keçirilir.  Bank  təşkilatı  müvafiq  ödəniş 
sənədi  aldıqdan  sonra,  növbəti  əməliyyat  günündən  gec  olmayaraq,  müştərinin 
hesabma pul köçürülməsini təmin etməlidir. 
Müştərinin hesabma vəsaitin mədaxili və ya hesabmdan vəsaitin köçürülməsi qanuna 
uyğun aparılmasa, banklar bu vəsaitlərin məblə- ğinə Azərbaycan Respublikası Milli 
Bankmın faiz dərəcəsinə əsaslanan faiz ödəyirlər. 
ÖdəniĢ sənədi - nağdsız qaydada pul vəsaitinin kredit təşkilatı vasitəsi ilə ödənilməsi 
barədə yazılı şəkildə kağız üzərində (kağız daşıyıcı) və ya elektron formada (elektron 
daşıyıcılarda) rəsmiləşdirilən sərəncamdır. 
Ödəniş sənədləri standart tələblərə uyğun olduqda (azərbaycan 
RESPUBLĠKASINDA 
NAĞDSIZ 
HESABLAġMALAR 
VƏ 
PUL 
KÖÇÜRMƏLƏRĠ HAQQINDA 
təlĠmat) banklar tərəfmdən qəbul olunur və bu sənədlərdə aşağıdakılar göstərilir: 

 
Ödəniş sənədlərinin adlandırılması; 

 
Ödəniş sənədinin nömrəsi, yazılma ili, ayı, tarixi; 

 
Ödəyicinin adı, onun bankda hesab nömrəsi, ödəyicinin bank nömrəsi və onun adı; 

 
Yəsait alanın adı, onun bank hesab nömrəsi; 

 
Vəsait alanm bank nömrəsi və onun adı; 

 
Ödənişin təyinatı (çekdə qeyd olunmur); 

 
Ödənişin məbləği (rəqəmlə). 
Ödəniş  sənədinin  1-ci  nüsxəsi  bank  hesabma  çıxış  imkam  olan  və  möhürü  olan 
vəzifəli şəxs tərəfmdən imzalanmalıdır. Ödəyicinin hesa- bmdan vəsaitin köçürülməsi 
yalnız hesabat sənədinin 1-ci nüsxəsinə əsaslanır. 
Ödəniş sənədlərinin (çeklərdən başqa) texniki üsullarla surəti çıxa- rılır. Çeklər əl ilə 
mürəkkəb və ya diyircəkli qələmlərlə yazılır. Ödəniş sənədləri bankm əməliyyat günü 
ərzində qəbul edilir. Təcrübə göstərir ki, bir çox banklarda əməliyyat günü saat 13
00 a
 
kimi təyin olunur. Əmə- liyyat zamanı müştərilərin təqdim etdiyi sənədlər elə həmin 
gün balansa tətbiq olunur. 
Banklar  hesablar  üzrə  əməliyyatları  qeyd  etdiyimiz  kimi,  ödəniş  sənədləri  əsasmda 
aparır.  Kağız  daşıyıcılarda  və  ya  elektron  formada  göndərilmiş  ödəniş  sənədlərinin 
geri  çağırılması  məsələsi  hesablaşma  sisteminin  iş  qaydalarım  nəzərə  almaqla  bank 
hesabı müqaviləsi ilə tənzimlənir. 
Ödəniş  sənədlərinə  onların  ayrılmaz  hissələri  olan  əlavələr  qoşula  bilər.  Nağdsız 
hesablaşmalar  müvafıq  təlimatda  nəzərdə  tutulmuş  formalarda  həyata  keçirilərkən 
aşağıdakı ödəniş sənədlərindən istifadə edilir: 

 
ödəniĢ tapĢırıqları; 

 
inkasso sərəncamları; 

 
inkasso tapĢırqları; 

 
akkreditivlər. 
Ödəniş  sənədləri  elektron  daşıyıcılar  vasitəsilə  təqdim  edildikdə,  elektron  sənədlərə 
dair  müştəri  ilə  bank  arasında  münasibətlər,  o  cümlədən  elektron  imzadan  istifadə, 
KitabYurdu.az 
75
 

---

 
9 
elektron imzamn yoxlanılması və elektron sənədin istifadəsi ilə bağlı digər məsələlər 
qanunvericiliyə  müvafiq  qaydada  tənzimlənir.  Ödəniş  sənədində  onun  tarixi  və 
nömrəsi  göstərilir.  Bu  sənədlərdə  pozub  düzəltməyə,  düzəliş  etməyə  və  təshihedici 
maddələrdən istifadə etməyə yol verilə bilməz. Sənədlərin yazıldığı gündən (yazılma 
günü  nəzərə  ahnmadan)  sonra  üç  iş  günü  ərzində  banka  təqdim  edilə  bilər  (“B” 
formatlı  ödəniş  tapşırıqlan  istisnadır).  Ödəniş  sənədləri  bir  qayda  olaraq 
hesablaşmanm iştirakçıları saymda banka təqdim edilir. Bankın daxili prosedurları ilə 
ödəniş  sənədlərinin  fərqli  sayı  da  nəzərdə  tutula  bılər.  Ödəniş  sənədlərinin  bütün 
nüsxələri  eyni  ilə  doldurulur.  Vəsait  ödəyicinin  hesabmdan  ödəniş  sənədinin  birinci 
nüsxəsi əsasmda silinir. Ödənış sənədini təqdim edən fiziki şəxsdirsə, həmin şəxs onu 
imzalayır. Əgər, sənədi təqdim edən 
hüquqi şəxsdirsə, ödəniş sənədi bankda hesab üzərində sərəncam vermək hüququ olan 
və imza nümunələri siyahısmda nəzərdə tutulan vəzifəli şəxslər tərəfmdən imzalanır 
və möhürlə təsdiq edilir. Hüquqi şəxs admdan filiallar, nümayəndəliklər, habelə digər 
struktur  bölmələri  tərəfindən  həyata  keçirilən  əməliyyatlar  barəsində  ödəniş 
sənədlərini həmin hüquqi şəxsin vəkil etdiyi şəxslər imzalayır və möhürlə təsdiq edir. 
Ödəniş  sənədlərində  banklarm  qeydləri  onlarm  daxili  prosedur  qaydalarına  uyğun 
qoyulur  və  banklarda  müəyyən  olunmuş  qaydada  arxivləşdirilir.  Bank  tərəfmdən 
qəbul  edilərkən  ödəniş  sənədləri  müvafiq  Təlimatla  və  Azərbaycan  Respublikasmm 
qüvvədə  olan  digər  normativ  hüquqi  aktları  ilə  müəyyən  edilmiş  tələblərə  uyğun 
yoxlamlır. Bu tələblərin pozulması ilə tərtib edilmiş, habelə qüsurlu ödəniş sənədləri 
qəbul  edilmir.  İcra  vaxtı  keçmiş,  ödəniş  sənədində  hər  hansı  düzəliş  aparılmışsa, 
rekvizitlərdə uyğunsuzluq olarsa, rəqəmlə və yazı ilə məbləğlər arasmda uyğunsuzluq 
olarsa, möhür vurulmamış, ödəniş sənədi qüsurlu hesab edilir. 
 
 
        3.NAĞDSIZ HESABLAġMALARIN FORMALARI 
Müasir  şəraitdə  fəaliyyət  göstərən  qanuna  uyğun  olaraq,  nağdsız  hesablaĢmaların 
aĢağıdakı formalanndan istifadə olunur: 
ÖdəniĢ tapĢırıqları; 
Ödəmə-tələbnamə taĢırqıları; 
Çeklər; 
Akkreditivlər. 
Alıcı və satıcı arasmda hesablaşma formaları təsərrüfat sazişlərində müəyyən olunur. 
Satıcı və alıcı arasmda hesablaşmalarm qarşılıqlı iddia və tələbləri bank təşkilatlarımn 
iştirakı olmadan həll olunur. Yalnız mübahisəli məsələlər məhkəmədə həll olunur. 
ÖdəniĢ  tapĢırığı  -  hesab  sahibinin  şəxsi  hesabmdan  müəyyən  pul  vəsaitinin  digər 
müəssisə  hesabma  köçürülməsi  haqqmda  banka  yazılı  göstərişidir.  Ödəniş 
tapşırıqlarmm  tətbiq  sahəsi  genişdir.  Onun  köməyi  ilə  istehsalatda  əmtəə  və  qeyri-
əmtəə  əməliyyatları  həyata  keçirilir.  Bununla  belə  qeyri-əmtəə  ödənişləri  yalmz 
ödəniş  tapşırıqlarmm  köməyi  ilə  baş  verir.  Mal  və  xidmətlərə  görə  hesablaşmalarda 
ödəniş tapşırıqlarından bu hallarda istifadə olunur: 
KitabYurdu.az 
76
 

---