26
♦«çek» in adlandırüması və onun sənəd mətninə daxil olunması;
♦ ödəyiciyə müəyyən pul məbləğinin ödənilməsi haqqında göstəriĢ; ♦> ödəyicinin adı
və onun məbləği ödəmə hesabının göstərilməsi;
♦ödəniĢin məzənnə göstəricisi;
♦çekin tarixi və yer tərkibinin götəricisi;
♦çeki yazan Ģəxsin imzası.
Sənəddə hər hansı bir rekvizitin çatışmamazlığı onu çek kimi isti- fadə edilmədən
məhrum edir. Tədarükçü (çek sahibi) alınmış çeki 4 nüsxədə tələb olunmuş məbləği
ödəmək üçün öz şəxsi bankma təqdim edir. Tədarükçünün bankı göstərilən çeki
ödəyicinin bankma göndərir. Ödəyicinin bankı çekin həqiqiliyini yoxladıqdan sonra
hesabdan məb- ləği öz müxbir hesabı vasitəsilə tədarükçünün hesabma köçürür. Çekin
indossoment yolu ilə köçürülməsi və onun ödənilməsinin aval vasitəsilə zəmanət
verilməsi də mümkündür. Ödəyici çıxmaq şərti ilə, aval digər şəxslər tərəfindən verilə
bilər.
Aval çekin üz hissəsində və yaxud «aval kimi hesab etmək» qey- diyyatı ilə
imzalanmış əlavə vərəqədə göstərilə bilər. Aval ünvanı və
im- za edilən günün tarixini
göstərmək şərti ilə
avalist tərəfindən həyata ke- çirilir. Əgər avalist hüquqi şəxsdirsə,
onun yerləşdiyi yer və imza etdiyi tarix də qeyd olunmalıdır. Çeki ödəyən avalist
zəmanət verdiyi şəxsə və ona borcu olan şəxslərə tələb qoymaq hüququna malik olur.
Ödəyici çeki ödəməkdən imtina etdiyi zaman çek sahibi onun kimi məsuliyyət
daşıyan şəxslərə (avalist indossant) çekləri təqdim edə bilər.
Çek sahibi- nin göstərilən
şəxslərə iddiası çekin ödənilməsi müddətindən 6 aya kimi təqdim oluna bilər. İddia
üzrə əks tələblər isə çekin təqdim olunduğu gündən başlayaraq 6 ay müddətində
ödənilir.
Çek də veksel kimi qeyd etdiyimiz bir sıra məcburi rekvizitlərdən ibarət olur və
onlardan hər hansı birinin yoxluğu çeki qüvvədən salır.
Çeklərin qüvvədə olması əksər hallarda qısamüddətli dövriyyə ilə, məsələn - 10 gün
ilə məhdudlaşdığı halda, veksellərin istifadə müddətlə- ri həddən artıq çoxdur.
Çeklərin təqdim olunmasmm bir neçə müddətləri nəzərdə tutulur:
8 gün - bir ölkədə təqdim olunan
və ödənilən çek üzrə;
20 gün - müxtəlif ölkələrdə, lakin dünyanm bir qütbündə təqdim olunan və ödənilən
çek üzrə;
70 gün - dünyanm müxtəlif qütblərində təqdim olunan və ödənilən çek üzrə.
Digər debet köçürmələrində olduğu kimi çeklərin hesablanması zamam bank
sistemində ödəniş prosedurunun başlanması təşəbbüsü kreditora (ödənişi alan şəxsə)
məxsus olur. Bu vasitənin ödəniş sərən- camları qarşısmda üstünlüyü məhsula
müvafiq olaraq ona qarşı sürülən
tələblərdən, əmtəə malmın buraxılmasım təsdiq edən
adi mübadilədən razı qalan alıcınm tədarükçü ilə dərhal çek ilə hesablaşmasmdan
ibarət- dir. Borcun çek ilə ödənilməsi çeki təqdim edən şəxsin borcunun bank
sisteminin borcuna çevrilməsi deməkdir. Ödənişin alınması anına mak- simal şəkildə
yaxmlaşması kimi bu cür imkanın ödəniş sərəncamları ilə hesablanması zamam əmtəə
KitabYurdu.az
93