Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
10 

 
alınmış mal və göstərilmiş xidmətlərə görə (aksept yolu ilə); 

 
əmtəə-nəqliyyat  sənədinin  nömrə  və  tarixinə  istinad  edilmək  şərtilə  (mal  və 
xidmətlərin ahnmasmı təsdiqləmək şərtilə); 

 
müəyyən olunmuş məbləğ və xidmətə görə ödənişlər üçün (müqavilənin məbləği 
göstərilən sənədin nömrəsinə istinad etmək şərti ilə). 

 
əmtəə əməliyyatlarma aid kreditor borclarm ləğvi bu hallarda mümkündür; 

 
məhkəmənin qərarı ilə mal və xidmətlərə görə ödənişlər zamanı; 

 
mənzilə görə icarə haqqınm ödənilməsi zamanı; 

 
nəqliyyat, kommunal, məişət müəssisələrinə xidmətlərə görə ödənişlər zamanı; 
Qeyri-əmtəə  əməliyyatlarına  görə  hesablaĢmalarda  ödəniĢ  tapĢırıqlarından  bu 
hallarda istifadə olunur: 
-Büdcəyə ödəmə; 

 
Banka olan borclarm və borc faizlərinin ləğvi; 

 
Dövlət və sosial sığorta orqanlarına vəsaitlərin köçürülməsi; 

 
Səhmlərin,  qiymətli  kağızların,  depozit  sertifıkatlarmm,  bank  veksellərinin  əldə 
edilməsi; 

 
Cərimələrin ödənilməsi zamanı. 
Ödənişli  tapşırıqlar  ödəyici  tərəfındən  ödəniş  aparılması  üçün  bütün  lazımi  şərtləri 
olan blankda yazılır və blankm 4 nüsxəsi banka təqdim olunur. Onlarm hər birinin öz 
xüsusi təyinatı olur. 
1-ci nüsxədən ödəyicinin hesabmdan vəsait köçürülməsi üçün bankda istifadə olunur 
və bu nüsxə bankm sənədlərinə daxil edilir. 
4-cü  nüsxə  ödəniş  və  qəbulu  təsdiq  edən  bank  möhürü  ilə  möhürlənərək  ödəyiciyə 
qaytarılır. 
Ödəniş  tapşırığınm  2-ci  və  3-cü  nüsxəsi  ödəniş  alan  şəxsin  bankma  göndərilir,  2-ci 
nüsxə satıcımn hesabma vəsaitlərin köçürülməsini, 3-cü nüsxə isə bank yoxlamalarmı 
təsdiq edən əsas kimi götürülür. Mallarm gətirilməsi və xidmət daimi olarsa, alıcılar 
planlı ödənişlər əsasmda tədarükçülərlə ödəniş tapşırıqları ilə hesablaşa bilərlər. Belə 
hallarda alıcımn hesabından tədarükçünün hesabma konkret xidmətlər və müəy- yən 
məbləğlə  bağlı  vəsaitlər  köçürülür  və  bu  yolla  ticarət  təşkilatları  ilə  tədarükçülər 
arasmda hesablaşmalar aparılır. 
Ödəniş  tapşırığı  ilə  hesablaşma  zamam  bank  (emitent  bank^  ödəyicinin  tapşırığı  ilə 
onun  hesabmda  olan  vəsait  hesabına  müəyyən  pul  vəsaitini  bu  və  ya  başqa  bankda 
(benefisiar  bankda)  ödəyicinin  göstərdiyi  şəxsin  (vəsait  alanın)  hesabma  ödəniş 
tapşırığmın  banka  daxil  olduğu  günün  ertəsi  günündən  gec  olmayaraq  köçürməyi 
öhdəsins  götürür,  bu  şərtlə  ki,  bank  hesabı  müqaviləsində  ayrı  müddət  nəzərds 
tutulmasm.  Bank  hesabı  müqaviləsində  ödəniş  tapşırığımn  müvafıq  sahəsində 
köçürmənin konkret tarixinin göstərilməsi nəzərdə tutula bilər. 
Bank  hesabı  açılmadan  həyata  keçirilən  pul  köçürmələri  kassa  sənədləri  əsasmda 
aparılır.  Ödənişi  həyata  keçirən  bank  müştərinin  kassa  sənədləri  əsasmda  elektron 
ödəniş tapşırığmı tərtib edir. 
KitabYurdu.az 
77
 

---

 
11 
ÖdəniĢ tapĢırığının mütləq rekvizitləri aşağıdakılardır: 

 
ödəyicinin adı və digər rekvizitləri; 

 
vəsait alanın adı və digər rekvizitləri; 

 
emitent  bankın  adı  və  digər  rekvizitləri  (“B”  formatlı  ödəniş  tapşırığı  istisna 
olmaqla); 

 
benefisiar bankm adı və digər rekvizitləri; 

 
vəsaitin məbləği və valyuta növü; 

 
ödənişin təyinatı. 

 
büdcə  və  büdcədənkənar  dövlət  fondlarmm  ödənişləri  üçün  büdcə  təsnifatınm  və 
büdcə səviyyəsinin kodu. 
OdəniĢ tapĢırığının formatları 
Format “A ” 

 
Ödəyici tərəfindən doldurulur; 

 
Milli və xarici valyuta ilə nağdsız ödənişləri həyata keçirmək üçün istifadə olunur. 
Format “B” 

 
"Ödəyici üçün" və "Bank üçün" adlı iki hissədən ibarətdir; 

 
Vəsait alan tərəfindən doldurularaq ödəyiciyə təqdim olunur; 

 
Milli valyuta ilə nağdsız ödənişləri həyata keçirmək üçün istifadə olunur; 

 
"Bank üçün" nəzərdə tutulmuş hissəsinin "Ödəmə müddəti" sahəsində vəsait alan 
hüquqi  səxslər  tərəfındən  göstərilmiş  müddətin  bitməsinə  baxmayaraq  emitent  bank 
tərəfindən icra üçün qəbul olunur. 
“A ” formatlı ödəniĢ tapĢırıqları ilə hesablaĢmalar. Şəkil 6.1 Bu format hüquqi və 
fıziki  şəxslərin  qanunvericiliklə  və  ya  bank  hesabı  müqaviləsi  ilə  nəzərdə  tutulmuş 
nağdsız  ödənişlərini  həyata  keçirmək  üçün  istifadə  olunur.  Ödəyici  tərəfindən 
doldurularaq  2  nüsxədən  (kağız  Azərbaycan  Respublikasmda  nağdsız  hesablaşmalar 
və  pul  köçürmələri  haqqında  Təlimata  Əlavə  №1“A”  formatlı  ödəniĢ  tapĢınğı  № 
daşıyıcılarda olduqda) az olmamaq şərti ilə bankm daxili prosedur qaydalarma uyğun 
müəyyən  edilmiş  sayda  emitent  banka  təqdim  edilir.  Bundan  sonra  emitent  bankm 
məsul  şəxsi  ödəyici  tərəfındən  təqdim  edilən  ödəniş  tapşırığmm  tərtib  olunmasmın 
düzgünlüyünü  və  ödənişi  təmin  edən  məbləğin  olmasmı  yoxlayır.  Əgər  heç  bir 
kənarlaşma yoxdursa, emitent bankm məsul şəxsi bankm daxili prosedur qaydalarına 
uyğun  olaraq  "Icra  haqqmda  bank  qeydi"  sahəsində  ödəniş  tapşırığının  icra  üçün 
qəbul olunmasım öz imzası və bankm ştampı ilə təsdiq edərək bir nüsxəsini ödəyiciyə 
qaytarır.  Sonrakı  addımda  emitent  bankm  məsul  şəxsi  ödəniş  tapşırığının  birinci 
nüsxəsi  əsasında  Mərkəzi  Bankm  “Azərbaycan  Respublikasmda  fəaliyyət  göstərən 
banklar  arasmda  hesablaşmaların  aparılması  Qaydaları”na  uyğun  olaraq  ödənişi 
benefısiar  banka  göndərir.  Benefisiar  bankın  məsul  şəxsi  aldığı  ödəniş  tapşırığmı 
yoxlayır, kənarlaşma olmadıqda  pul vəsaitini vəsait alanm bank hesabma daxil edir, 
bankm  daxili  prosedur  qaydalarma  uyğun  olaraq  təsdiq  edir  və  hesabdan  çıxarışla 
birlikdə vəsait alana təqdim edir. 
KitabYurdu.az 
78
 

---