Муса Гасымов
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
mədəni və mənəvi təsir gюstərir. Düzdür, son illər bu proses xeyli mürəkkəbləşmiş və çətinləşmişdir. Müasir dünya siyasətində BMT-nin rolunun artması heç də onun problemlərsiz olması demək deyildir. Həmin problemlərin юyrənilməsi həm təşkilatın fəaliyyətini yaxşılaşdırmağa, həm də dюvlətimizin bu təşkilatla əməkdaşlığında yeni imkanlar açmağa düzgün istiqamət verə bilər. BMT-nin başlıca problemləri aşağıdakılardan ibarətdir: Birinci problem - qavrayış problemidir. Dünya ictimayətinin bюyük bir hissəsi BMT dedikdə, adətən, yaşıl dəbilqəliləri və sülhü qorumaq əməliyyatlarını başa düşürlər. Bu isə yanlışlıqdır. BMT fəaliyyətinin təxminən 20 faizi sülhü qorumaq əməliyyatları ilə bağlıdır. Qalan 80 faizi isə texniki yardım gюstərmək, iqtisadi əməkdaşlıq, demokratikləşdirmə, seçkilərə kюmək, insanın hüquqlarının müdafiəsi, ətraf mühitin mühafizəsi və başqa məsələlərlə bağlıdır. İkinci problem - sülhü qorumaq əməliyyatlarına kompleks deyil, ayrı-ayrılıqda baxılmaqla bağlıdır. İnsanlar bu sahədə BMT-nin fəaliyyətini uzun müddətli deyil, sadəcə bir-iki dəqiqəlik televiziya verilişləri ilə izləyib və ya qəzet məlumatlarını oxuyub nəticə çıxarırlar. Əslində bu, çox mürəkkəb bir məsələdir, onun gюzə gюrünməyən çoxlu tərəfləri vardır. Üçüncü problem - “donor yorğunluğu” problemidir. Soyuq müharibə qurtardıqdan sonra donor юlkələrin bir ismi beynəlxalq məsələlərlə az maraqlanırlar. Onlarda üstün istiqaməti ya təcridçilik, ya da qatı millətçilik tutur. Dünyanın hər şansı regionunda sülhü təmin etmək üçün onların bir çoxu maliyyə, hərbi və maddi ehtiyatları ayırmağa laqeyd yanaşırlar. BMT üzvlərinin çoxunu, hətta bюyük dюvlətlərin başı daxili problemlərini həll etməyə qarışmışdır. Onların bəzisi BMT-yə gюstərilən yardımı юz юlkə əhalisinə sərf etməyə üstünlük verir. Dюrdüncü problem - üçüncü ilə sıx bağlıdır. Bu, maliyyə məsələsidir. İndi BMT yarandığı vaxtdan bəri ən ağır və mürəkkəb maliyyə bюhranı keçirir. Üzv dюvlətlər büdcəyə borclarını юdəməkdə çətinlik çəkirlər. Beşinci problem - ideoloji və inam bюhranıdır. Soyuq müharibə dюvründən sonra dünya yeni sistemlə üzləşmişdir. Çoxları bu sistemin funksiya qaydalarını yaxşı bilmir. Bir sıra suallara cavab 117 axtarmaq lazım gəlir: onun üzvü olan dюvlətlərdən nə tələb olunur? Üzv dюvlətlər BMT-nin kifayət qədər güclü olmasını istəyirlərmi? Soyuq müharibədən sonrakı dюvrün beynəlxalq sisteminin qaydaları, onda BMT-nin rolu nədən ibarətdir? Lakin bütün bunlara baxmayaraq, hələlik BMT dünyada yeganə universal təşkilatdır və onun geniş imkanları vardır. Azərbaycanın BMT-də daimi nümayəndəsi təyin olunmuş H.Həsənov 1992-ci ilin may ayında BMT-nin Baş Katibi Butros Qaliyə sənədlərini təqdim etdi və mayın 9-dan fəaliyyətə başladı. Qısa müddət ərzində BMT-nin üzvü olan 181 dюvlətdən (1993-cü il iyul ayına olan məlumat) 70-80-ni aparılan səmərəli in nəticəsində Azərbaycanın mюvqeyinə şərik çıxdı. Daimi nümayəndəlik BMT-nin 16 beynəlxalq təşkilatına daxil olmaq üçün iş apardı. Onların rəhbərləri ilə əlaqələr yaradıldı. BMT-yə Azərbaycanla eyni vaxtda daxil olan 21 dюvlət var idi. Amma bu dюvlətlərin içərisində ilk dəfə BMT-nin seçkili orqanlarına seçilən Azərbaycan oldu. BMT-nin yaşayış məntəqələri üzrə komissiyasına Azərbaycan юz namizədliyini irəli sürərkən Ermənistan etiraz etdi ki, Azərbaycan Dağlıq Qarabağın erməni kəndlərini və şəhərlərini dağıdıb, ona gюrə də həmin komissiyaya seçilməyə Azərbaycanın mənəvi hüququ yoxdur. Lakin ermənilərin etirazının bir nюv xeyri oldu; nümayəndəlik geniş iş apardı və istəyinə nail oldu. Azərbaycan BMT-nin iqtisadiyyat və sosial komitəsinə də üzv qəbul edildi. Ermənistanın etirazlarına baxmayaraq bu komitənin üzvü olan 54 dюvlətin hamısı Azərbaycana səs verdi. 54 юlkənin hamısının səfirləri ilə gюrüşlər Azərbaycan haqqında həqiqətin yayılmasına kюmək etdi. Azərbaycan BMT-nin elm və texnika komissiyasına üzv seçildi. Beynəlxalq təşkilat olan «Habidat»a юlkəmizin daimi nümayəndəsi sədr müavini seçildi. Bu üç seçkidə keçmiş sovet respublikalarından heç biri müvafiq təşkilatlara seçilmədilər. BMT-də Azərbaycanın iştirakının səmərəli hadisəsi 1992-ci ilin sentyabrında Baş Məclisin 47-ci sessiyasında Azərbaycan Respublikası nümayəndə heyətinin iştirakı və gюrüşləri oldu. Bu səfərdə edilən çıxış və gюrüşlər Azərbaycan haqqında həqiqətin dünyaya çatdırılmasında əsaslı rol oynadı. BMT-nin müxtəlif yюnümlü təşkilatlarının işində Azərbaycanın iştirakı da müsbət qiymətləndirilməlidir. Azərbaycan 118 nümayəndə heyətinin 1992-ci il oktyabrın 5-dən 9-dək Cenevrədə (İsveçrə) BMT-nin qaçqınlar problemləri üzrə Ali Komissarlığının iclasında iştirakı Ermənistanın təcavüzkarlığı nəticəsində əmələ gəlmiş qaçqınlar problemi barədə dünya юlkələrində məlumat yayılmasına kюmək etdi. Ermənistanın açıq-aşkar təcavüzünün genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan BMT Baş Katibinə, Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə müraciət edərək Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünü dərhal dayandırmağa, beynəlxalq hüqüq normalarının və BMT nizamnaməsinin pozulmasının qarşısını almağa, münaqişənin dinc siyasi vasitələrlə nizama salınmasına gюmək gюstərməyə çağırdı. BMT Baş Katibi münaqişə bюlgəsində vəziyyəti юyrənmək üçün regiona BMT-nin müşahidəçilər qrupu gюndərməyi qərara aldı. Həmin məqsədlə 1992-ci ilin martında BMT Baş Katibinin xüsusi nümayəndəsi, ABŞ-ın keçmiş dюvlət katibi Sayrus Vens başda olmaqla nümayəndə heyəti Bakıya, Xankəndə və Yerevana səfər etdi. Nümayəndə heyəti səfər barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasına məlumat verdi. BMT Baş Katibi məsələnin həlli sayəsində ATƏM-in səylərini müdafiə etdiyini bildirdi. Vəziyyətə onun verdiyi qiymətdən aydın oldu ki, BMT münaqişənin həllində ATƏM-in roluna xüsusi юnəm verir. BMT yalnız ekspertlər gюndərməilə, həmçinin humanitar hardım gюstərə bilər. Təhlükəsizlik Şurasının sədri S. Vensin səfərinin yekünlarını müsbət qiymətləndirərək münaqişənin aradan qaldırılmasında Təhlükəsizlik Şurasının ATƏM-ə yardım gюstərəciyini bildirməklə kifayətləndi. Cəzasız qaldığını gюrən Ermənistan təcavüzkarlığını daha da genişləndirdi. 1992-ci il mayın 8-də Ermənistan silahlı qüvvələri Şuşa şəhərini işğal etdilər. Beləliklə, erməni silahlı qüvvələri bütün Dağlıq Qarabağın işqalını başa çatdırdılar. Şuşanın işqalından sonra Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə və dünya dюvlətlərinə müraciət edərək Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün qarşısını almaq üçün bütün vasitələrdən istifadə etməyə çağırdı. Türkiyə də mayın 9-da Dağlıq Qarabağda vəziyyətin gəskinləşməsi ilə əlaqədar olaraq BMT Təhlükəsizlik Şurasının çağırılmasını xahiş etdi. Azərbaycanın təklifi ilə BMT Təhlükəsizlik Şurası Dağlıq Qarabağdagı vəziyyətlə əlaqədar məsləhətləşmələr keçirtdi. 119 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|