Namiq Atabəyli Azad şeir və onun poetikası
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Salam, ata, salam. Bilirəm, arxamdasan. Məzarından cəmi əlli-altmış addım bu yanda dayanıb trolleybus gözləyirəm.
- Vaqif Səmədoğlunun bu gözəl və təsirli əsəri müasir Azərbaycan şeirində belə artıq öz
- 1958-ci ildə (mənim təvəllüd ilimdə) ölməz Nazim Hikmət məşhur “Nağılların nağılı”şeirini oxucuya təqdim etdi. S.N.Xuruşşovun
- Su başında durmuşuz çinarla ben. Suda suretimiz çıkıyor çinarla benim.
- kedi. Suda suretimiz çıkıyor çinarla benim bir de kedinin.
- Suyun şavkı vuruyor bize, çinara, bana, bir de kediye.
- Suda suretimiz çıkıyor, çinarın, benim, kedinin, bir de güneşin.
- Su başında durmuşuz, çinar, ben, kedi, güneş, bir de ömrümüz.
- ömrümüzün. Suyun şavkı vuruyor bize, çinara, bana, kediye, güneşe, bir de
158 metrik üstünlüyünü qoruyub saxlaya və bərpa edə bildi. Bu sıraya Muğamatımızın varlığı üçün həyatı əhəmiyyət daşıyan Əliağa Vahid yaradıcılığını, onun Əruz vəznli qəzəllərini də daxil etmək lazımdır. Məhz bu amillər şeirimizdə Verlibrin mütləq hegemoniyasını dəf edə bildi. Mən hesab etmirəm ki, bu yaxşı hal idi. Azadfikirliyin yeni bir dastanını söyləyən Azad şeirin ustadları çətin yolun yolçusu oldular. Dostum və keçmiş tələbə yoldaşım Nizami Cəfərov “Xatirat”ında Vaqif Səmədoğlunun öz atasının yolu ilə getmədiyini yazır. Lakin Rəsul Rzanın yolu ilə getdiyini yazmır... Vaqifin azad şeir yolçuluğu Azərbaycanda modenist təmayüllü poeziyanın qarşılaşdığı maneələrin açıq ponaramıdır. Şeirləri forma , obraz, mövzu cəhətdən hakim sovet ideologiyası ilə uzlaşmayan şair rəsmi tənqidin haqsız hücumlarına susa-susa yazmaqla qarşılıq verdi. Bu dövrdə V.Səmədoğlunun cəmi iki kiçik şeirlər kitabı işıq üzü gördü: “Yoldan teleqramlar”(1968) və “Günün baxtı”(1972). Şairin 2016-cı ildə “Mütərcim” nəşriyyatında nəşr edilmiş “Sandıq şeirləri” adlı şeirlər kitabında arxa səhifədə oxuyuruq: “O, 70-80-ci illərin gənc modernist şairlər nəslinin ədəbi Qurusuna çevrilmişdi.” Azərbaycanın milli istiqlal dövrü illərində şairin daha iki kitabı sağlığında işıq üzü gördü: “Mən 159 burdayam, İlahi...”(1996), “Uzaq yaşıl ada”(1999). Azərbaycandan xaricdə- Amerika, Türkiyə, Moskvada daha çox oxunan şair, nəhayət, öz vətənində də əsl oxucularını buldu. Salam, ata, salam. Bilirəm, arxamdasan. Məzarından cəmi əlli-altmış addım bu yanda dayanıb trolleybus gözləyirəm. Trolleybusa minib, sənin yanına gələnə qədər yaşamağa gedəcəyəm. Ömür bu imiş, ata? Gəldi... Salam, trolleybus, əlvida, ata... Mən bu həzin şeiri şairin tədqiqatçısı İ.Musayevanın “Vaqif Səmədoğlu”(“Elm və təhsil” nəşriyyatı, Bakı- 2014) kitabından götürmüşəm (səh:-137). Təəccüblüdür ki, xanım tədqiqatçı nədənsə bu gözəl şeiri “ritmsizlikdə” tənqid edərək, estetik təsirdən məhrum hesab etmişdir. Alimin çıxardığı qənaət belədir: “Sərbəst vəzndə ritmsizlik şeiriyyətdən və 160 estetik təsirdən məhrum olmağa məhkumdur”(Göst. kitab, səh:-138). Vaqif Səmədoğlunun bu gözəl və təsirli əsəri müasir Azərbaycan şeirində belə artıq öz “izlərini”qoymuşdur. Onun şeiriyyət və estetik təsiri hətta poeziyamızın ünlü xanım yazarlarından hesa edilən Sona Vəliyevanın “Salam, ata!” şeirində açıq hiss olunur: Salam, ata, mənəm, gəlmişəm, Sən demişkən, sənin şəhərli balan... Amma elə deyil, vallah, Mən şəhərli olammadım. Tələbə oldum, Çox şeylər oxudum, bildim... Amma misalımı Oxuduqlarımdan deyil, Nənəmdən, babamdan çəkdim. (Sona Vəliyeva. Zaman xəbərsiz ötdü... “Qanun” nəşriyyatı, Bakı- 2012, səh: 86). Əvvəla, onu deyim ki, Vaqifin yuxarıda misal çəkdiyim şeiri “sərbəst vəzndə” deyildir. İ.Musayevanın iradından aydın görünür ki, tədqiqatçı- alim “sərbəst şeir” dedikdə haqlı olaraq bizim ədəbiyyatşünaslığımızdakı tarixi-ənənəvi prinsipləri əsas götürərək bu tədqiqatda oxucuya təklif etdiyimiz daxili ritmikası sərbəst təqti və ya təfilə prinsipinə, 161 qafiyə sistemi “sərbəst qafiyə”quruluşuna malik olan disstrofik azad şeirlər üçün məqbul sayılan termini başa düşür. Lakin başa düşə bilmir ki, Vaqif Səmədoğlunun həmin şeiri klassik verlibr nümunəsidir. Bu şeirdə ənənəvi ritm, vəzn və qafiyə ünsürləri, bənd quruluşu axtarmaq lazım deyildir. Əlbəttə, bu səhvi istedadlı xanım tədqiqatçının deyil, ümumən ədəbiyyatşünaslığımızın ayağına yazmaq məcburiyyətindəyik. Verlibrşünaslığın izahı digər metrik ölçülərə aid anlayışlarla verilə bilməz. Bu çür təhlillər ilə müasir rus verlibr şeirinin atası, verlibrşünas-tətqiqatçı Vladimir Buriçin bütün bədii yaradıcılığını Sovet hökumətinin gömüldüyü məzara qoymaq lazım gələrdi... 1958-ci ildə (mənim təvəllüd ilimdə) ölməz Nazim Hikmət məşhur “Nağılların nağılı”şeirini oxucuya təqdim etdi. S.N.Xuruşşovun “mülayimləşmə çağının” bütün yeni nəsli kimi, bu imperiya içində mənim də sonrakı ədəbi taleyimdə və bədii-estetik zövqümün məyyənləşməsində Nazimin bu əsərinin əvəzsiz rolu vardır. Həmin şeiri türkcə orijinalında Sizə təqdim etmək istəyirəm. Çünki bu şeirin ritmometrik xüsusiyyətləri Nazimin əski Türk şeirinin kanonlarını, texnika və bədii ifadə üsullarını nə qədər mükəmməl mənimsədiyini əyani əks etdirir. Mən ədəbiyyat 162 tarixində texniki və bədii ruhu etibarilə “Kitabi-Dədə Qorqud”a bu qədər yaxın ikinci bir əsər tanımıram: Su başında durmuşuz çinarla ben. Suda suretimiz çıkıyor çinarla benim. Suyun şavkı vuruyor bize, çinarla bana. Su başında durmuşuz çinarla ben, bir de kedi. Suda suretimiz çıkıyor çinarla benim bir de kedinin. Suyun şavkı vuruyor bize, çinara, bana, bir de kediye. Su başında durmuşuz çinar, ben, kedi, bir de güneş. Suda suretimiz çıkıyor, çinarın, benim, kedinin, bir de güneşin. Suyun şavkı vuruyor bize, çinara, bana, kediye, bir de güneşe. Su başında durmuşuz, çinar, ben, kedi, güneş, bir de ömrümüz. Suda suretimiz çıkıyor, çinarın, benim, kedinin, günəşin, bir də ömrümüzün. Suyun şavkı vuruyor bize, çinara, bana, kediye, güneşe, bir de Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|