NəSĠman yaqublu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
hamını heyran edirdi. Onun bu xarakterindən “NKVD” qatili, onu öldürməyə göndərilmiş Mikayıl İsmayılov da istifadə etdi. Abo Düdənginski (mən heç vaxt ondan əsl familiyasını soruşmurdum - Düdənginskidir, yaxud Fətəlibəylidir) hərbi əsirlər düşərgəsindən azad edildikdən sonra OKV (Ali Baş Komandanlıq) ona Azərbaycan legionlarına komandanlıq etməyi təklif etdi. (Almanlar şərq xalqlarından belə legionlar yaradırdılar: Türküstan, Azərbaycan, erməni, gürcü, şimali qafqazlı və s.)... Abo doğma Azərbaycanını ürəkdən sevirdi, lakin şovinist deyildi. O, alovlu və inamlı Qafqaz patriotu idi. Qafqaz bu gün çox ağır və kədərli günlərini yaşayır. İnanıram ki, bizim ümumi Qafqaz evimiz qardaşlıq dünyasına qayıdacaq və bu, Fətəlibəyliyə qoyulan ən yaxşı heykəli olacaq”. (206, s.59-60; 205) Ə. Fətəlibəylinin Azərbaycan İrtibat Qərargahına gətirilməsini və bu işə rəhbərliyini keçmiş legioner Məhəmməd Kəngərli belə xatırlayırdı: “O, Azərbaycan legionunun layiqli mövqeyini nümayiş etdirmək üçün legionun cəbhəyə göndərilməsini alman məqamlarına tövsiyə etmiş və sonradan cəbhələrdə qızıllara qarşı mücadilədə göstərmiş olduqları üstün bacarıq və qəhrəmanlıqlardan dolayı alman məqamları tərəfindən “Aslan” adı verilən 804-cü tabur ilk dəfə olaraq 1942-ci ildə Qafqasya cəbhəsinə sövq edilmişdi. Gecəni gündüzə qataraq çalışmanın nəticəsində qısa bir zamandan sonra bütün hazırlıqları tamamlanan beş azəri taburu da 17-ci alman ordusuna bağlanaraq cənub cəbhəsindəki savaşlarda, xüsusən Krım cəbhəsində böyük bacarıqlar göstərmişdilər”. (144) Keçmiş legionerlərdən Əflan Muğan da Ə. Fətəlibəylinin alman hərbi dairələrində böyük nüfuza malik olması ilə bağlı maraqlı məlumatlar çap etdirmişdi. O, yazırdı ki, komandiri olduğum birinci taburu əslən ruslardan ibarət olan Don kazaklarının təşkil etdiyi birliklərə birləşdirmək istəyirdilər. Lakin Berlinə gedib Ə. Fətəlibəyliyə problemi çatdırdıqdan sonra o, qısa bir zamanda hər şeyi bizim xeyrimizə həll etdi. (109, s. 13-14) Bu onun alman hərbi komandanlığında yüksək əlaqələrinin olduğunu göstərirdi. Ə. Fətəlibəylinin doyüşlərdəki cəsurluğu, qəhrəmanlığı haqqında legioner Şamil Atabəy yazırdı: “1942-ci ilin ortalarından başlayaraq Fətəlibəyli legionerlərlə birlikdə cəbhədə idi. Qısa bir vaxtda Fətəlibəylinin başçılığı altında olan legionerlərin qəhrəmanlığı almanları heyrətə gətirirdi”. (215, s. 61-62) Mayor Ə. Fətəlibəyli Düdənginskinin Almaniyadakı fəaliyyətinin ən mühümü onun Azərbaycan Konfransını təşkil edib keçirməsi oldu. M. Ə. Rəsulzadə yazırdı: “Mərhum, üzərinə aldığı vəzifəyə başlarkən Rabitə Heyətinin yanında bir təbliğat təşkilatı da vücuda gətirmiş, bu məqsədlə, 6 qasım (noyabr) 1943-də Berlində bir Qurultay çağırmışdı. Qurultayın Fətəlibəylinin raporu üzərinə qəbul etdiyi qərar surəti milli ana prinsiplərə uyğun bir şəkildə qələmə alınmışdır”. (118, s.12) Qeyd edək ki, 1943-cü ilin noyabrın 6-11-də Berlində Azərbaycan “Milli Birlik” Məclisinin təşəbbüsü ilə çağırılan Azərbaycan Qurultayının böyük əhəmiyyəti oldu. Belə ki, digər xalqların mühacir və legionerləri arasında ilkin olaraq azərbaycanlılar öz qurultaylarını keçirdilər. IX BÖLÜM 1943-CÜ ĠLDƏ BERLĠNDƏ MĠLLĠ AZƏRBAYCAN QURULTAYININ KEÇĠRĠLMƏSĠ. QURULTAYIN QƏBUL ETDĠYĠ QƏRARLAR 1943-cü ilin noyabrın 6-da Almaniyanın Berlin şəhərindəki “Kayserof” mehmanxanasında Milli Azərbaycan Qurultayı keçirildi. (8) Azərbaycan Milli Qurultayının keçirilməsində əsas təşəbbüskar Ə. F. Düdənginski idi. Belə ki, o, Almaniyadakı müxtəlif azərbaycanlı qurumların nümayəndələrilə danışıqlardan sonra, həmin qrupların birləşdirilib vahid orqan yaradılması ideyasını Vermaxt qərargahında irəli sürür və bu fikir qəbul edilir. (Qeyd edək ki, həmin vaxt Almaniyada Milli Azərbaycan Komitəsi, Gənc Azərbaycanın Millətçilər Qrupu və digər qruplar vardı). SSRİ-yə və bolşevizmə qarşı yönələcək bu birləşmədən Almaniya dövləti də öz maraqlarına uyğun faydalanmaq istəyirdi. Bu məqsədlə də Almaniya hökuməti Azərbaycan Milli Qurultayının keçirilməsinə şərait yaratdı. Avropanın müxtəlif ölkələrindən dəvət olunmuş azərbaycanlılar, cəbhələrdən, döyüş bölgələrindən gələn əsgər və zabitlər, qonaqlar Milli Azərbaycan Qurultayının keçirildiyi ilk günü salona toplaşmışdılar. Mehmanxana salonu çoxlu sayda adamlarla dolmuşdu. Salon üçrəngli milli Azərbaycan və Almaniya bayraqları ilə bəzədilmişdi. Qurultaya Berlindən gəlmiş nümayəndə Tuqay bəy ayağa qalxaraq ağsaqqallardan birinin tədbiri açmasını xahiş etdi. Sürəkli alqışlar altında tanınmış Azərbaycan hərbçisi, bir zamanlar Gəncə üsyanına başçılıq etmiş Cahangir bəy Kazımoğlu kürsüyə qalxıb Milli Azərbaycan Qurultayını açıq elan etdi. Cahangir bəy öz çıxışında qurultayın milli istiqlal tarixində oynadığı mühüm rol və əhəmiyyətini qeyd etdikdən sonra, tədbirin çağırışına təşəbbüs edən vətəndaşlarımıza və milli məsələlərimizin həllinə imkan yaradan dost almanlara toplantıdakılar adından təşəkkürünü bildirərək dedi: “Yurddaşlarım! Azərbaycanın azadlığı və istiqlalı uğrunda bundan 23 il əvvəl bolşevik istilaçılarına qarşı mübarizəyə girən və mübarək vətənin hər qarış torpağını qanı ilə boyayan Milli Azərbaycan Ordusunun köhnə bir zabiti olaraq mən, o ordunun davamçıları olan qəhrəman legionerlərimizin nümayəndələrini salamlamaqdan böyük bir zövq duyuram. Azərbaycan xalqı bir çox dəfələr öz milli hüququnu silah ilə müdafiə etmək məcburiyyətində qalmışdır. Cavad xanın milli istiqlal uğrundakı qəhrəman mübarizəsi, bolşevizmə qarşı edilən Gəncə, Şəki, Zaqatala, Qarabağ üsyanları və digər bir çox silahlı çıxışlar azadlıq yolunda aparılan bu mübarizələrin parlaq nümunələridir. Bu gün də bizim qəhrəman legionerlərimiz, Böyük Almaniyanın müzəffər ordusu ilə çiyin-çiyinə, yalnız öz istiqlaliyyəti üçün deyil, eyni zamanda Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|