NəSĠman yaqublu

çətinliklərinə    igidcəsinə  dözdülər.  Bu  taburlardan bir  neçəsi Krımda  və  arxada 
cəbhənin  cənub  və  orta  bölgələrində  dəmir  və  şose  yol  xətlərini,  hərbi  cəhətcə 
böyük  əhəmiyyəti  olan  yerləri  dəstələrdən  mühafızə  etməklə  məşğuldurlar.  İlin 
ikinci yarısının sonunda təşkil edilmiş 2 səhra taburu “N” məntəqəsində dəstələrlə 
mübarizəyə  göndərilmişlər.  Həmin  taburlardan  yaxşı  xəbərlər  eşidilir. 
Azərbaycanlılar  əsgəri  xidmətdə  dəyərcə    başqa  millətlərdən  fərqləndi  və  qabağa 
çıxdılar. Bütün bunlar azərı türklərinin  vuruşqan,  vətənsevən  əsgər  olduqlarını 
və  lazım  gəldikdə  ölməyi  belə  bacardıqlarını  isbat  edir.  Azərbaycanlılar  yaxşı 
bilirlər ki, vətən və istiqlal uğrunda vuruşmalar daima yaxın yerlərdə deyil, bəzən 
uzaqlarda da ola bilər. Legioner harada olursa-olsun  - şərqdə, qərbdə, cənubdamı, 
qarşısına çıxan ingilismi, amerikalımı, o bilir ki, qarşısında vətənini və azadlığını 
ona  vermək  istəməyən  düşmən  durur.  Azərbaycan  legionunun  komandanı  sifətilə 
mən  və  alman  heyəti  inanırıq  ki,  azəri  türkləri  harada  olur-olsun  öz  əsgəri 
vəzifələrini Şərqdəki kimi layiqincə yerinə  yetirəcəklər. Legionerlərimizin, alman 
zabit  və  əsgərlərinin  baş  komandanımız  Adolf  Hitlerə  olan  məhəbbətləri, 
sədaqətləri  azərbaycanlıların  gələcəkdə  azad  vətənlərini  görəcəklərinə  böyük  bir 
rəhndir. O xalq ki, belə bir böyük ideala və inama malikdir, böyük Allah həmişə 
ona məqsədinə yetməkdə kömək edəcəkdir. Lakin, bu iki xalq bu müharibədə qalib 
gəlməli və daima müstəqil yaşamalıdırlar.” (8) 
Nitqlərdən  sonra  Azərbaycan  Milli  Qurultayı  adından  alman  xalqının 
fürerinə  təbrik  teleqramı  göndərildi.  10  dəqiqəlik  fasilədən  sonra  ober-leytenan 
Ridel alman xalqının füreri Adolf Hitler adından general Heyendorfun göndərdiyi 
təbrik  teleqramlarını  oxudu.  Təbrik  teleqramında  yazılmışdı:  “Möhtərəm  mayor 
bəy!  Legionerlər  və  Azərbaycan  vətənsevərləri  adından  göndərdiyiniz  təbrik 
teleqramına  qarşı  təşəkkür  izhar  etməyi  və  həmçinin  sizi  qəlbən  təbrik  etməyi 
Fürer mənə tapşırdı. Sizə sadiq mayor bəy Fətəlibəyli Düdənginskiyə. Hörmətlərlə 
(Fürerin adı ilə). Meissner. Kaiserhof oteli, Berlin W8, Vosstr.l. 7.XI.43” (8) 
Mayor Fətəlibəyli Düdənginskinin Hitlerə göndərdiyi teleqram isə aşağıdakı 
məzmunda  idi:  “Böyük  Almaniya  xalqının  Fürerinə.  Azərbaycanlı  legioner  və 
vətənsevərləri Sizə, Böyük Almaniya dövlətinin Fürerinə, bəşəriyyət kulturunun ən 
qorxunc düşməni olan bolşevizmə qarşı xalqların azadlıq mübarizəsinin başçısına, 
bu qəti vuruşmaq imkanını yaratdığına görə təşəkkürlərini bildirməyi şərəf sanırlar, 
öz  vətənlərinin  və  bütün  Qafqazın  azadlığı  və  istiqlalı  üçün  çarpışan 
azərbaycanlılar  alman  sılahının  qələbəsinə  və  yeni,  ədalətli  nizamın  qurulacağına 
əmindirlər.  Bütün  azərilər  son  nəfərimiz  qalıncaya  qədər  vəzifələrimizi    şərəflə 
yerinə  yetirəcəyimizə  və  sizin  yüksək  etimadınızı  doğruldacağımıza  inanmanızı 
arzu  edirlər.  Dərin  hörmətlərlə,  Milli  Azərbaycan  Qurultayı  adından:  Mayor 
Fətəlibəyli”. (8) 
Sonra Qurultaya dəvət olunmuş mühacirətdə yaşayan qonaqlara söz verildi. 
Şimali  qafqazlılar  adından  Əhmədnəbi  bəy  Maqoma,  gürcülər  adından  Qablinai, 
ermənilər  adından  Camalyan,  Türküstanlılar  adından  Vəli  bəy  Qəyyum,  İdil-

---

Urallılar  adından  Şəfi  bəy  Elmas  Milli  Azərbaycan  Qurultayını  hərarətlə  təbrik 
etdilər. 
Əhmədnəbi  bəy  Maqoma  (Şimali  Qafqaz  Milli  Komitəsi  sədri)  çıxışında 
dedi:  “Əziz  azərbaycanlı  qardaşlar!  25  illik  ayrılıqdan  sonra  birinci  dəfə  iştirak 
etdiyiniz  Milli  Azərbaycan  Qurultayını  Şimali  Qafqaz  Milli  Komitəsi  adından 
təbrik  edirəm.  Siz,  ey  bütün  Azərbaycan  xalqı  kimi  sovet  hakimiyyəti  ilə 
barışmayan  gənc  azərilər  -  şərəfli  legioner  və  mühacir  nümayəndələr;  biz, 
bolşeviklərin  Qafqazda  göründükləri  ilk  andan  azorbaycanlıların  başladıqları 
qəhrəman  mübarizəsini  həyəcanla  izlədik.  Gəncədə  xalqının  namus  və  azadlığı 
uğrunda cəsurcasına şəhid olmuş şanlı Azərbaycanın qəhrəman oğlu Cavad xanın 
vətənindəki üsyan, Azərbaycanın milli iradəsinin həqiqi təzahürü oldu. O iradə ki, 
o,  böyük  alman  ordularının  yardımı  ilə  Moskva  zorakıları  və  müstəmləkəçilərinə 
qarşı  mübarizəni davam etdirmək üçün  Azərbaycan legionerlərini almanlar  tərəfə 
keçməyə sövq etdi. 
Azərbaycan və Şimali Qafqazın qardaş xalqları Qafqazın digər xalqları ilə - 
erməni və gürcülərlə birlikdə öz tarixləri boyu onların milli varlıq və istiqlallarını 
hədələyən  hücumları  püskürtmüşlər.  Birinci  Pyotrun  vəsiyyətlərinə  əsasən  rus 
imperializminin  isti  dənizlərə  doğru  yönəldiyi  zamandan  bəri  Şimali  Qafqaz 
coğrafi  vəziyyətindən  dolayı  əsrlər  boyu  bərabər  olmayan  qüvvələrlə  Rusiyaya 
qarşı  mübarizə  etməli  oldu.  İstiqlal  uğrunda  “Qafqaz  müharibəsi”  adı  ilə  bütün 
tarixdə  məşhur  olan  bu  qanlı  mübarizədə  Azərbaycan  xalqının  iştirakı  ilə  bizi 
Qafqazda  hər  cür  rus  təsirini  dəf  edən  ayrılmaz  bir  ailədə  birləşdirdi.  Müstəqil 
Qafqaz  Cümhuriyyətlərinin  parlaq  mövcudiyyəti  illərində  Azərbaycanla  Şimali 
Qafqaz  arasındakı  əlaqə  daha  da  möhkəmləndi  və  onların  gələcək  əməkdaşlıq 
həmrəyliyini təyin etdi. Şimali Qafqaz və Azərbaycanın süqutundan sonra, hər iki 
ölkənin  vətənsevərləri  Gürcüstana  çəkilərək,  Dağlı  -  Azərbaycan  Komitəsi  təşkil 
etdilər və onun silahlı dəstələri gürcü orduları ilə birlikdə Gürcüstana hücum edən 
Qızıl Orduya qarşı müharibələrdə iştirak etdi. Qafqazın keçmişi və xüsusilə Qafqaz 
cümhuriyyətlərinin  Qızıl  Ordu  zərbələri  altında  təkə-təkükdə  məhv  edilməsi 
göstərdi ki, Qafqaz xalqları yalnız sıxı vəhdət, əlbirliyi ilə müdafiə, xarici siyasət 
və təsərrüfat ümumiliyi şəraitində yaşaya bilər. Qafqazın dörd xalqının bütün əsas 
siyasi  cərəyanları  Qafqaz  birliyinin  bu  ideya  və  həmrəyliyini  anladılar. 
Bolşevizmin keçmişin səhvləri sayəsində indiyə qədər bizim müqəddəratımızı ələ 
salır, ölkəmizi talayır və  xalqımızı  məhv edir. Böyük dahi  Adolf  Hitlerin  müdrik 
başçılığı ilə alman ordusunun SSRİ-yə qarşı çıxdığı, Qafqaz xalqları üçün allahsız 
sovet  rejimindən  xilas  olmaq  imkanı  yaratdı.  Almaniyanın  hüsn-rəğbəti  və 
qonaqsevərliyi  sayəsində  bu  gün  siz  azərbaycanlılar  -  legionerlər,  digər  Qafqaz 
legionerləri kimi, alman əsgərlərilə bir sırada bizim ümumi vətənimiz olan Qafqazı 
bolşevizmdən və Rusiyadan azad etmək üçün döyüşə girişmişsiniz. Dostlarımızın, 
qohumlarımızın və Qafqazın gələcəyi sizin hərəkatınızdan asılı olduğu bu həlledici 
tarixi  anda  sizi  inandıra  bilərəm  ki,  Şimali  Qafqaz  oğulları  ümumi  idealımız 

---