NəSĠman yaqublu

sonra bir-birilərini ölmüş, itmiş hesab edən bir çox köhnə tanışlar budur, təsadüfən 
tapışırlar. Hətta bir çox yaxın qohumlar dəxi tapışıb, olmazın hərarətlə görüşürlər. 
Görüşən, öpüşən, qucaqlaşan dost-qohumlar yenə də ilk söz olaraq vətən, ana deyə 
xüsusi hallaşmalardan əvvəl, söhbətlərinə ictimai bir məzmun verirlər. Daha sonra 
azəri  türkünə  məxsus  olan  mehriban  ifadələr:  Nuxa  “ay,  ağzını  yeyim”ləri, 
Qarabağ  “bıy,  başına  dönüm”ləri  ümumi  bir  gurultuya  çevrilərək,  bütün  salonu 
guruldadır.  Ruh  verici  bir  ahənglə  eşidilən  musiqi  səsləri  bu  şən  gurultuların 
kəsilməsinə  ani  bir  səbəb  olur.  Qurultayın  xüsusi  deyilə  biləcək  hissəsi  hələlik 
qurtarır. Rəsmi təntənəli hissələrə başlanır. Necə böyük təntənə! 
23  il  əvvəlki  Gəncə  qəhrəmanı  bu  gün  Berlindən  səslənir.  Qurultayı 
Azərbaycanın  sınanmış  qocaman  əsgərlərindən  olan  Cahangir  bəy  açır.  Qurultay 
gündəliyinin  ən  əsas  və  canlı  məsələsinə  başlanır.  Qəhrəmanlıqları  əsl  döyüş 
meydanlarında  sübut  edilmiş  olan  mayor  Fətəlibəylinin  geniş  və  olduqca  atəşin 
məruzəsi eşidilir. 
Hamı  onu  diqqətlə  dinləməkdədir.  Bütün  gözlər  cəsur  mayora  doğru 
çevrilmişdir. Bütün nəzərlərdə isə, haman məruzəni tam həvəslə təqib etmək üzrə, 
uzun bir tarix canlanmaqdadır. Qədim Azərbaycan... Qəhrəman Babəklər... Ölməz 
Nizamilər...  Şanlı  Şirvanşahlar...Unudulmaz  Cavad  xanlar...  Tarixi  şəxslər  birər-
birər  xatırlanır.  Tarixi  hadisələr  isə  sıra  ilə  nəzərdən  keçirilir...  Lakin,  məharətli 
natiq  ilə  birlikdə  bütün  dinləyicilər  öz  fikirlərini  iki  məsələ  ətrafında  daha  da 
həyəcan və təsirlə birləşdirirlər: bu günkü Azərbaycan, sabahkı Azərbaycan! 
Hamı  Azərbaycandan  nisbətən  yaxın  bir  zamanda  çıxmışdır.  Odur  ki,  bu 
günkü Azərbaycanın vəziyyəti yenə də 23 ildən bəri görünən kimidir. Bu, hər kəsə 
aydındır.  Sabahkı  Azərbaycan  məsələsi  isə  əvvəlcə  xülyavi  bir  düşüncəyə 
çevrilərək,  fikirləri  məşğul  edir.  Lakin,  haman  bu  xülyalı  fikirlər  həqiqi 
təsəvvürlərlə  əvəz  edilir.  Böyük  Mirzə  Fətəli  Axundzadənin  “xalq,  ey  zalım, 
səltənətdən çəkil, deyər, öz əlilə konstitusiya yazar, şərq tam cənnətə dönər!” kimi 
dahiyanə  sözləri  xatırlana-xatırlana  gələcək  Azərbaycan  haqqında  ümumi  bir 
təsəvvür yaranır. Mayorun “millətimizin səadəti üçün Azərbaycanı azərbaycanlılar 
idarə  etmiş  və  yenə  də  edəcəklər”  sözləri  isə  bütün  təsəvvürləri  aydınlaşdıraraq, 
yaxın  gələcəyimizin  qəti  mənzərəsini  canlandırır.  Fikirlərdə  tam  bir  aydınlıq, 
qəlblərdə böyük bir inam vardır. Qurultay iştirakçıları vətənin məharətli mayorunu 
əvvəlcə  şiddətlə  alqışlamışdılarsa,  indi  kəsilməz  alqışlar  altında  onun  xitabət 
kürsüsündən  enməsini  təqib  edirlər.  Legiondan  gələnlər  əl  vura-vura  bir-birlərini 
dirsəkləyib,  “bizim  mayor,  bizim  aslan”  deyə  fərəhlə  səslənirlər.  Başqa  hərbi 
hissələrdən  olanlar:  “Azərbaycan  oğulları  özlərini  hər  yerdə  və  hər  cür  şəraitdə 
göstərmişlər  və  göstərirlər”-  deyə  qürurlanırlar.  Sivil  paltarında  olanlar  isə  “biz 
azəri türkləriyik. Demək ümumi türklüyümüzün ənənələrini biz dəxi davam etdirir, 
“Qorxmazlar”, “İgidlər”, “Dönməzlər” yetişdiririk” deyir, sevinirlər... 
Bütün  çıxışlarda  keçmiş  ənənəvi  qəhrəmanlıqdan,  bu  günün  layiqli 
igidliklərindən  və  gələcək  həqiqi  ümidlərdən  bəhs  edilir.  Həm  də  bu  bəhslərin 

---

hamısı  milli  bir  məzmun  daşımaqdadır.  Ruhlar  milli,  çıxışlar  da  millidir.  Sovet 
iclaslarının zəhlə aparan adətləri kimi burada heç bir quru tərif və heç bir çığırtıqlı 
yoxdur.  Səmimi  qəlb  ifadələri  hər  çıxışda  hiss  edilməkdədir.  Milli  duyğu  hər 
çıxışın əsasıdır. Arkadaşlıq, hörmət və ləyaqət hər çıxışın məğzidir. Budur, əsl yeni 
Azərbaycan  burada  yaranmaqdadır.  Çünki,  onun  gələcək  həqiqi  yaradıcıları  indi 
buradan  başlamışdırlar.  Yorulmaz  fəallarımızdan  Fuadın  etdiyi  xüsusi  və  canlı 
çıxışı  azərilər  qəlbinin  tam  içindən  xəbər  verərək,  onların  həm  keçmiş,  həm  də 
indiki mübarizələrinin aydın mənasını əks etdirir. O, deyir: “Allah azərilərə xüsusi 
şəkilli  ayaqlar  qayırmışdır.  Onlar  istiqlal  adı  olmayan  bir  yol  üzərində  yeriyə 
bilmirlər”.  Bir  azəri  oğlu,  bütün  azəri  türklərinin  əsl  ürək  sözlərini  bu  cür  ifadə 
edir. Bu atəşli ifadələr hər çıxış edənin tam qəlbindən gələrək, dinləyicilərin dəxi 
tam qəlblərinə qədər yetişir. Qəlblərdə sevinc, gözlərdə fərəh vardır. Bu sevinc və 
fərəh  dalğaları  böyük  salonun  qalın  divarlarından  keçir,  elektromaqnit  dalğaları 
kimi, uzaqlara  - Qafqaza qədər yayılır. Orada da möhtəşəm Qafqaz dağlarını dəxi 
aşaraq,  doğma  Azərbaycanımıza  çatır.  Dinlə  Azərbaycan,  dinlə!  Danışan  sənin 
oğullarındır.  Onlar  sənin,  ancaq  sənin  haqqında  danışırlar.  Lakin,  təkcə  danışma 
nədir, onlar sənin, ancaq sənin uğrunda vuruşurlar. 
Dinlə,  doğma  yurd,  dinlə!  Qorxmaz  yurddaşlarımız  hələlik  buradan 
səslənirlər.  Lakin,  tarixin  daha  böyük  xoşbəxt  günündə  adi  bir  salonu  titrədən 
qurultay  o  zaman  sənin  geniş  sahən  üzərində  öz  şanlı  iclaslarını  açıq  elan 
edəcəkdir. Xalq öz dili ilə danışacaq, Xalq öz əli ilə yazacaq. O, nədən danışacaq?.. 
O,  nədən  yazacaqdır?..  Ah,  qocaman  Vətən,  bizim  ağ  saçlı  qocalarımızdan  kiçik 
balalarımıza  qədər  bunu  hər  kəs  bilirmi?  Təsadüfən  bilməyən  vardırsa,  qoy 
vətəndən  uzaqlardakı  bu  Milli  Azərbaycan  qurultayı  salonundan  yüksələn  səsləri 
bir daha dinləsinlər. O zaman ən uca səsin “İstiqlal, istiqlal!” olduğu eşidiləcəkdir. 
Ürəkdaş”. (8) 
Qeyd  edək  ki,  Berlində  Milli  Azərbaycan  Qurultayının  keçirilməsi 
azərbaycanlıların vahid bir təşkilat ətrafında birləşməsinə ciddi təsir göstərdi. 
 
X BÖLÜM 
 
AZƏRBAYCAN LEGĠONERLƏRĠNĠN MƏTBU FƏALĠYYƏTĠ. 
“AZƏRBAYCAN”, “HÜCÜM” QƏZETLƏRĠ,  
“MĠLLĠ BĠRLĠK” JURNALI 
 
İkinci  Dünya  Hərbində  sovet  xalqlarını  təsir  dairəsində  saxlamaq    
məqsədi ilə Almaniya dövləti xüsusi təbliğat vasitələrindən məharətlə istifadə etdi. 
Müharibənin  gedişində  və  Hitlerin  ilk  aylardakı  qələbələrində  alman  təbliğatının 
əhəmiyyəti  silahın  gücündən  az  olmadı.  Təbliğat  Nazirliyi  bu  sahədəki  işini 
gücləndirmək,  əl  elanı,  kitabça  və  plakatlar  hazırlamaq  üçün  öz  fəaliyyətini 
“Vineta”  təşkilatı  ilə  genişləndirdi.  1941-ci  ilin  22  iyunundan  bir  həftə  əvvəl  on 

---