O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi far g‘ ona davlat universiteti

Eksperimentni o`tkazish bu eng asosiy jiddiy, javobgarlikni talab etadi
. 
Kuzatuvchi ko`nikma va malakalarga ega bo`lishi zarur. Eng zo`r g‘oyani ham 
kuzatuvchi malakasizligi tufayli ham buzib yuborishi mumkin. Eksperiment 
jarayonida kuzatuvchi sinaluvchiga ta’sir jarayonini tashkillashtiradi. Qonun- 
qoidalar bilan tanishtiradi, kerak bo`lsa o`rgatish, tayyorlash ishlarini olib boradi va 
nihoyat kuzatuvchi eksperimentdan so`ng sinaluvchi bilan so`rovnoma o`tkazadi 
(posteksperimental intervyu).
a) eksperimentga tayyorgarlik. Kuzatuvchi eksperimentga xona va jihozlarni 
tayyorlaydi. Eng asosiy bosqich bu yo`riqnoma bilan tanishtirish. U qisqa 11 so`zdan 
oshishi kerak emas; 
b) sinaluvchilarga yo`riqnoma va motivni yetkazish, yo`riqnoma o`z ichiga 
motivni olishi kerak. Sinaluvchi eksperiment jarayonida qanday imkoniyatlarga ega 
bo`lishini bilishi kerak. Ko`pgina hollarda sinaluvchilarga bunday sharoit odatiy 
bo`lmaganligi sababli ularda hayajon kuzatiladi. Ularni diqqati bo`linishi mumkin. 
Undan tashqari yo`riqnomani tez tushunib yetish kognitiv individual xususiyatlarga 
bog‘liq. Shuning uchun sinaluvchi yo`riqnomani tushunganligini aniqlab olish juda 
muhim;
s) eksperiment boshida sinaluvchilarni qobiliyati, sinaluvchi sifatida ishtirok 
etishi xohishiga qarab aniqlanadi. Uning sog‘lig‘i ham tekshiriladi. Eksperimentdan 
oldin uning oldida xatti-harakat faoliyat rejasi bo`lishi kerak. Odatda eksperiment 
paytida yordamchi assisent ishtirok etadi. U yordamchi ishlarini olib boradi. Ko`p 
hollarda assistsent qaydnomani yozib boradi. Unda sinaluvchining javoblari yozib 
boriladi. Undan tashqari u sinaluvchini umumiy kuzatib eksperiment jarayonida 
yuzaga keladigan ishlarni belgilab boradi. U apparaturalarni ishlab turishiga ham 
javobgar.
Shaxs so‘rovnomalarining rasmiylashtirish va ularning shkalalarini ifodalashda 
ayrim tartiblarga amal qilinadi. 
Psixologik shaxs so‘rovnomalarining “L” ''Q''-ma’lumotlar bir qator 
tadqiqotlarda o‘ziga xos tarzda tartiblanadi. Bunday tadqiqotlarda L” ''Q''-
ma’lumotlarning muvofiqligini ta’minlashda 20 tagacha omillar inobatga olingan. 

---

Faktorlarni identifikatsiyalashda ikki xil ifodalash tizimiga amal qilinadi: 
indeksli va alfavitli 
Indeksli ifodalash tizimi o‘zida universal indekslarni taqdim etadi va 
quyidagicha yoziladi: U.I. (L, Q)№, agar U.I. universal indeksning 
qisqartirilgan ifodasi; L , Q-ma’lumotlar tipini ifodalanishi, №-universal 
indeksdagi faktorning raqami.Ular 1dan 20 gacha bo‘lishi mumkin. Alfavitli 
ifodalash tizimi ABCDEFGHIJKLMNOQ1Q2Q3Q4) Q1Q2Q3Q4 Harflar UI (Q)
16-19 faktorlarni ifodalaydi A-O faktorlardan farqlash uchun. 
Faktorlarni ifodalashning ikki xil nomlanish qabul qilingan: