O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

«materialini» 
faqat 
bitta manbadan, ya’ni hissiy bilishdan oladi. Tafakkur sezgilar 
va idrok qilish jarayonlari orqali tashqi olam bilan bevosita 
bog’lanadi hamda shu tariqa olamni aks ettiradi. Bu aks 
ettirishning to’g’riligi (adekvatligi) amaliy faoliyat orqli tabiat 
va jamiyatni amaliy o’zgartirish jarayonida uzluksiz tekshirilib 
turiladi. 
Bosh miya po’stining biron bir sohasi emas, balki bosh 
miyaning butun po’sti bajarayotgan faoliyat tafakkurning 
nerv-fiziologik negizidir. Analizatorlarning miyaga borib 
tutashgan uchlari o’rtasida vujudga keladigan murakkab va 

---

227 
muvaqqat bog’lanishlar tafakkur qilish uchun birinchi galda 
ahamiyatga ega. Tafakkurni yo’naltirib turadigan asosiy nerv-
fiziologik negiz shunday yo’l ko’rsatib turuvchi refleksdirki, bu 
refleks tafakkur qilish jarayonlarida katta rol o’ynaydi. 
Tafakkur qilish jarayoni biror psixik elementlarning 
shunchaki 
bir-biri 
bilan 
almashinishi 
tarzida 
voqe 
bo’lmasdan, balki alohida aqliy operasiyalar-biz idrok 
qilayotgan yoki tasavvur qilayotgan narsalar ustida, 
umumiylashgan va amalda tushunchalarga ega bo’lgan 
ob’yektlar ustida aqliy harakatlar qilish tarzida voqe bo’ladi. 
Taqqoslash, 
analish 
va 
sintez, 
abstraksiya 
va 
umumiylashtirish, konkretlashtirish, klassifikasiya (tasnif) va 
sistema (tizim)ga solish aqliy operasiyalarning asosiy 
turlaridir.
Taqqoslash-
shunday bir aqliy operasiyadirki, bu 
operasiya ayrim narsalar o’rtasidagi o’xshashlikni yoki 
tafovutni, tenglik yoki tengsizlik borligini, bir xillik yoki 
qarama-qarshilik borligini aniqlashda ifodalanadi. Amaliy 
taqqoslash 
bir 
narsani 
ikkinchi 
narsaga 
solishtirib 
ko’rilayotganda, masalan, bir qalamni ikkinchi qalamga, 
o’lchov 
chizig’ini 
taxtaga 
va 
kabilarga 
solishtirib 
ko’rilayotganda 
sodir 
bo’ladi. 
Taqqoslash 
tasavvur 
qilinayotgan yoki qilingan narsalarni bir-biriga fikran 
solishtirib ko’rish yo’li bilan hal bo’ladi.