Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

etdirdiyind
ən, səciyyəvi etnik qrupdan təşkil olunur və onlar daha çox  korrupsiyaya bu-
laşmış sayılan yerli siyasətçilərə çox bağlı olurlar. 
  
Bu cür korrupsiya, bir çox islahat
çıları,məsələn, Avqust Vollmer və O. Vilsonu( Au-
gust Vollmer and O. W. Wilson) tabeçilik qayda
sı,vahid komandanlıq və nəzarətin həcmi 
kimi açar idar
əetmə konsepsiyalarından istifadə edərək polis təşkilatını ciddi mərkəzləş-
miş təşkilata doğru çevirməyə sövq etdi. 
 
M
ərkəzləşmiş təşkilati forma dağıdıcı korrupsiyaya, siyasi bağlılıqlara və polis işçiləri 
ara
sında əyilmiş davranışa nəzarət etmək üçün ən yaxşı vasitə kimi özünü göstərdi..  
 
Bu gün, polis idar
ələrinin əhalinin ehtiyaclarına doğru fəlsəfəsi ilə işlərini qurduqları 
bir  zamanda,  polisin m
ərkəzsizləşdirilməsi çağırışları  artmışdır;mərkəzsizləşdirilmə,baş 
idar
ələrin nə etmək diktəsi olmadan polis işçilərinə öz səlahiyyətlərindən yaradıcı şəkildə 
istifad
ə etməyi səlahiyyətləndirir.  
 
M
ərkəzləşdirilmiş polis təşkilati korrupsiya və pis davranışı daha effektli nəzarət edə 
bil
ər,lakin o polisə əhalinin ehtiyaclarını qarşılamağa imkan vermir
58
. 
 
3.3.4. 
Strukturla
rı necə qurmalı 
Strukturla
rı quran zaman müxtəlif elementlər nəzərə alınmalıdır.Onların arasında mü-
hüm olanla
rı bunlardır:  

 
M
ərkəzləşdirmə və mərkəzsizləşdirmə arasında tarazlıq. 

 
Strukturla
rı qurmaq üçün lazım olan əsas elementin seçilməsi –
prosess,
coğrafi zonalar,səlahiyyət və s.  
 
T
əşkilati strukturların qurulmasına necə yanaşmalı?Prosess aşağıdaki kimi təsvir oluna 
bil
ər:  

 
F
əaliyyətlər analiz edilir. 

 
F
əaliyyətlər struktur elementlərinə qruplaşdırılır(onların verdikləri töhvə-
l
ərə görə: nəticələr gətirən fəaliyyətlər;dəstək fəaliyyətləri;təmir və saxlama fəa-
liyy
ətləri;ali rəhbərliyin fəaliyyətləri)
59
. 

 
Q
ərar vermə prosesləri və münasibətləri aydınlaşdırılır. 

 
Koordinasiya mexanizml
əri qurulur. 

 
Struktur yerin
ə qoyulur. 
 
Ha
şiyə 9: Təşkilati formalar,müəyyən başılıca prinsiplərə hörmət 
etməlidir 
 
 

 
Sad
əlik. 

 
Ayd
ın tabeçilik qaydası  
118 

---


 
N
əzarətin məhdud həcmi. 

 
I
şə görə təşkil. 

 
Vahid komandan
lıq 
 
3.3.5. 
Strukturlar zaman keçdik
cə dəyişir 
T
əşkilatlar dəyişməz qurumlar deyil.Onlar inkişaf mərhələləri vasitəsilə tərəqqi edir və 
bu m
ərhələlərin hər biri konkret problemləri həll etməlidirlər. Bir model təşkilati inkişafın 
be
ş mərhələsini üzə çıxarır. 
1.
 
Sahibkar
lıq mərhələsi, bu rəhbərlik böhranı növü ilə bağlıdır,yəni,təşkila-
tı yaradan rəhbər təşkilat böyüdükcə onu idarə etmək qabiliyyətini itirir.(Bu həm-
çinin,kiçik polis idar
əsinin böyüməsi ilə eyni cür ola bilər.  
2.
 
Istiqam
ət mərhələsi, burada uyğun strukturlar qurulmalıdır;məsələn,polis 
t
əşkilatlarında xətt strukturlarına birliklər əlavə ediləndə yeni komanda səviyyələ-
ri d
ə əlavə edilir.Strukturların möhkəm mərkəzləşdirilməsi daha çox avtonomiya-
ya v
ə mərkəzsizləşdirməyə ehtiyac yaradır. Sahə polisi işinin həyata keçirilməsi 
bu v
əziyyəti nümayış etdirə bilər. 
3.
 
S
əlahiyyətləri vermə mərhələsi, burada verilən avtonomiya təşkilat üçün 
ümumi strategiyaya  nail olmaqdan ötrü n
əzarətin itməsinə və çətinliklərə gətirə 
bil
ər. O zaman ən yaxşı nəzarətə ehtiyac yaranır. 
4.
 
Koordinasiya m
ərhələsi, burada təşkilatın öz məqsədlərinə nail olmasını 
t
əmin  etmək  üçün vasitələr  və  proseslər müəyyən edilir.  Rəsmi planlaşdırma 
prosedurla
rı inkişaf etdirilir.. 
5.
 
Əməkdaşlıq mərhələsi,burada problemlərin həll olunmasına birləşmiş ya-
naşmalar vasitəsilə baxılır..  
Probleml
ər o zaman ortaya çıxır ki,hər hansı mərhələnin tələb etdiyi lazımi tədbirlər 
görülm
əsin, məsələn,əgər polis strukturlarının mərkəzsizləşdirilməsi,səlahiyyətlərin və ya 
n
əzarətin bölünməsi üzrə  dəyişikliklərlə  daban-dabana getməzsə. Bu cür  vəziyyətlər, 
“idar
əetmə strukturları strategiyanın arxasınca gedir” adlanan açar prinsipinin əhəmiyyə-
tinin al
tını çızır. 
3.3.6. 
Mərkəzləşmə yoxsa mərkəzsizləşdirmə? 
Bütün t
əşkilati problemlərdə,açar strateji qərar nəyin mərkəzləşdirilməsi və nəyin mər-
k
əzsizləşdirilməsidir. Bunlar arasındakı sağlam tarazlıq təşkilatın hamar işinə kömək edir. 
Əksinə,problemlər təşkilat və onun ümumi məhsuldarlığı arasındakı münasibətlərə pis tə-
sir ed
ə bilər. Bu suala cavab, strukturların sxemini müəyyən edəcək və güclü şəkildə səla-
hiyy
ət və nəzarət sisteminə təsir edəcək. . 
119 

---

Polis strukturla
rı siyasi strukturlara uyğunlaşmalıdır. Məsələn, federal dövlətlərdə po-
lis xidm
ətinin səlahiyyətləri mərkəzdən yerlərə verilmək istiqamətində olur(mərkəzsizləş-
dirilm
ə) və avtoritar dövlətlərdə işə mərkəzləşdirilir. Təşkilati prinsiplərdən biri,struktur-
la
rın strategiyanın arxasınca getməsidir və yeni polis işi modelinin qəbulu,məsələn,sahə 
polisi yönümlü modelin q
əbulu, mərkəzləşmə-mərkəzsizləşdirmə münasibətlərindəki də-
yi
şiklərdə  öz  əksini tapmalıdır.  Aşağıda,  Haşiyə10-da,mərkəzləşdirmə  və  mərkəzsizləş-
dirm
ənin bir çox üstünlüklərinin cədvəli verilmişdir.   
Ha
şiyə 10: Mərkəzləşdirmə və mərkəzsizləşdirmənin üstüunlükləri 
 
M
ərkəzləşmənin üstünlükləri 

 
Əməliyyatlara ciddi nəzarət.  

 
Siyasi ad
dımların,praktikaların və prosedurların bir-birinə uyğunluğu.  

 
M
ərkəzləşdirilmiş,ixtisaslaşmış ekspertlərdən daha yaxşı istifadə 
 
M
ərkəzsizləşdirmənin üstünlükləri 

 
Daha yuxa
rı səviyyəli rəhbərliklə məsləhətləşmədən tez qərar qəbul 
etm
ə.  

 
Daha yuxa
rı səviyyəli vəzifəyə getmək üçün əla təlim təcrübəsi   

 
Yerli 
şəraitlərə daha yaxşı uyğunlaşdırılmış qərarlar. 
 
 
3.4.  Pros
eslər  
Strategiya  v
ə  strukturları  müzakirə  edəndən sonra,  təşkilatın  öz  missiyasını  yerinə 
yetirm
ək və xidmətlərini göstərmək üçün istifadə etdiyi proseslərə baxılmalıdır. Bu pros-
esl
ər işin məhsuldarlığına birbaşa təsir edir və həmçinin bütöv təşkilatın ardıcıllığını güc-
l
əndirir (və ya ona zərər vurur). Sonuc,istifadə olunan yol və vasitələr ardıcıl olmalı və 
prosesl
ər onlara uyğun getməlidir,məsələn, səlahiyyətlərin mərkəzdən daha da bölünmə-
sini t
əmin etmədən sahə polisi modelini tətbiq etmək və sahə polisi işçilərinə daha geniş 
avtonomiya verm
ək gözlənilən nəticələrlə ziddiyyət təşkil edəcək. Əsas diqqət təşkilatın 
yax
şı işləməsi üçün lazım olan ən mühüm elementlərin üzərində olmalıdır.  
 
3.4.1. 
Səlahiyyət sistemi
60
 
 
Burada s
əlahiyyət,qərarların  verildiyi,tapşırıqların  verildiyi  və  həyata keçirildiyi 
sistem kimi ba
şa düşülməlidir Beləliklə,burada qərar vermə prosesinə,tabeçilik,rəhbərlik 
v
ə nəzarət məsələlərinə baxmalıyıq.  
120 

---