Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
122 Amerika prezidentləri məşğul olmuş, xüsusilə neftli torpaqların alqı-satqısından böyük qazanc əldə etmişdir. 1877-ci ildən Ohayo ştatını senatda təmsil edir. Üç il sonra isə respublikaçıların milli konventində iştirak edərək növbəti prezident seçkilərinə Con Şermanın namizədliyini dəstəkləyir. Lakin namizəd məsələsində partiyada yekdillik yox idi. Fraksiyalararası barışdırıcı variant kimi Qarfi ldin namizədliyi irəli sürülür. Bu namizədlik prezident Heys tərəfi ndən də müdafi ə olunurdu. Qarfi ld özünün başlıca vəzifəsini partiyanın mono- litliyinin bərpa edilməsində görürdü. Məhz bu məqsədlə partiya daxilində böyük nüfuza malik Çester Artur vitse- prezidentliyə namizəd göstərilir. Digər tərəfdən seçki kompaniyasının uğurlu alınması üçün, Qarfi ld bir çox xoş məramlı səfərlər edir. Bununla o, xüsusilə partiyanın qüdrətli Nyu-York qanadının dəstəyini qazanmaq məqsədi güdürdü. 1880-ci ilin noyabrında keçirilən seçkilərdə C.Qarfi ld 48,5 % səs toplayaraq prezident seçilir. O, demokratların namizədi Uinfi ld Skotdan yalnız 0,4 % çox səs alsa da, seçimçilər kollegiyasında daha böyük üstünlük əldə edir (214: 155) . Qarfi ld kabineti qurarkən partiyadaxili qruplaşmala- rın fövqündə durmuşdur. Dövlət katibi vəzifəsinə parti- yanın Nyu-York qanadından olan nüfuzlu senator Rosko Konklinqin deyil Ceyms Bleynin təyin edilməsi birincinin prezidentə qarşı çıxmasına səbəb oldu. Konklinq və Nyu- Yorkdan olan digər senator Tomas Platt prezidentin kadr siyasətinə etiraz olaraq konqresdəki yerlərindən imtina etdilər. Qarfi ldin himayədarlıq sistemi üzərindəki qələbəsi, prezidentin müstəqil mövqeyini möhkəmlətmiş, prezident- lik institutunun nüfuzunu artırmış oldu. 123 Amerika prezidentləri Qarfi ld bir çox sahələrdə, o cümlədən poçt xidməti, maliyyə, hərbi sahədə islahatlar keçirmək niyyətində idi. Lakin bu təşəbbüslərin heç birini axıradək reallaşdırmaq ona nəsib olmadı. 2 iyul 1881-ci ildə prezidentə sui-qəsd oldu. Dövlət katibi və iki oğlu ilə Vaşinqton-Pensilvaniya vağzalında olarkən, Qarfi ld Çarlz Gitonun açdığı atəşdən ağır yaralanır. Gito öz hərəkətini belə izah etmişdi: «Mən partiyanın sadiq üzvüyəm və indi Artur prezidentdir». 1881- ci il sentyabrın 19-da prezident aldığı yaralardan vəfat etdi. Öldürülməyəcəyi halda Qarfi ldin prezidentliyi necə olacağını demək çətindir. Buna baxmayaraq, vaxtilə Lin- kolnun şəxsi katibi olmuş Con Hey, onu son əlli ildə seçil- miş prezidentlərin ən bacarıqlısı hesab etmişdir. 124 Amerika prezidentləri ÇESTER ARTUR (CHESTER A. ARTHUR) (1881-1885) Qarfi ld vəfat etdiyi günün səhəri vitse-prezident Çester Artur prezident səlahiyyətlərinin icrasına başladı. O, ABŞ tarixində uğursuz prezidentlərdən hesab edilir. Dəbdəbəli həyata meylli olan, bir çox inzibati vəzifələrdə çalış- mış Ç.Arturun heç vaxt prezidentlik iddiası olmamışdır. 125 Amerika prezidentləri Müasirlərindən birinin «Çester Artur ABŞ prezidentidir, İlahi özün kömək ol!» – deməsi heç də təsadüfi deyil. Çester Artur 5 oktyabr 1830-cu ildə Vermont ştatının Fearfi ld şəhərində ruhani ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası Uilyam Allen Artur İrlandiyada anadan olmuş, gənc yaşlarından Amerikaya köçmüşdü. İbtidai təhsilini Yunion- Villicdəki xüsusi məktəbdə alan gələcək prezident, sonra Yunion-kollecə daxil olur. Kolleci əla qiymətlərlə başa vu- raraq Kahouzdakı xüsusi məktəbdə əvvəl müəllim, sonra isə direktor işləyir. Boş vaxtlarında hüquq elmlərini müstəqil öyrənərək, Nyu-York vəkillər kollegiyasına daxil olmağa hazırlaşır. Qısa müddətə Kanzasa köçsə də yenidən Nyu- Yorka qayıdır. 1859-cu ildə varlı gəmi kapitanının qızı Elen Luis Herndonla ailə həyatı qurur. Respublikaçılar partiyası yaradıldığı ilk günlərdən par- tiyanın üzvü olur. Bu onun uğurlu siyasi karyerasının baş- lanğıcı idi. Partiyanın Nyu-York şöbəsinin sədri Turlou Uid və qu- bernator Edvin Morqanla isti münasibəti 1861-ci ildə onun Nyu-York ştatının general-kvartirmeyestri təyin olunması ilə nəticələnir. Növbəti il qubernator seçkilərində Morqanın məğlub olması Arturun da vəzifəsindən getməsinə səbəb olur. Öz fəaliyyətini partiyada davam etdirir və tezliklə Nyu-York şöbəsində partiya icraiyyə komitəsinə üzv se- çilir. Onun siyasi karyera etməsində partiyanın nüfuzlu funksionerlərindən olan Rosko Konklinqin əhəmiyyətli təsiri olmuşdur. 1871-ci ildə prezident Qrant onu Nyu-York gömrüyünə rəis təyin edir. İllik 840 milyon dollar gömrük rüsumları- na nəzarət edən, 1000-ə yaxın iş yerinə malik idarə rəhbəri olmaq çoxlarının arzusu idi. Təəssüfl ə qeyd etməliyik ki, Ç.Artur vəzifəsindən sui-istifadə edərək bir çox qanunsuz- luqlara yol verir. Gömrük rüsumlarının mənimsənilməsi, vəzifələrin satılması hesabına külli miqdarda gəlir əldə edir. 126 Amerika prezidentləri O, bu sərvətlərin hesabına özünə cah-cəlallı həyatı təmin etməklə yanaşı, ölkənin siyasi arenasında mövqeyini daha da möhkəmlədir. Çox keçmir ki, Artur vəzifəsindən uzaqlaşdırılır. Dövlət xidməti sahəsindəki total rüşvətxorluq islahatlar keçiril- məsini, mühüm vəzifələrə daha bacarıqlıların təyin olun- masını zəruri edirdi. Nyu-York gömrüyü ölkəni bürüyən korrupsiyaya biabırçı nümunə idi. Prezident Heys 1878-ci ildə Artur və gömrükdə çalışan digər məsul işçiləri tutduq- ları vəzifədən azad edir. Lakin növbəti prezident seçkiləri göstərir ki, gömrük biabırçılığı Arturun siyasi imicinə o qədər də xələl gətirməyib. 1880-ci ildə keçirilən seçkilərdə respublikaçı Qarfi ld prezidentliyə o isə vitse-prezidentliyə namizəd göstərilir. Qarfi ldin seçkilərdə qələbə qazanması ilə Artur yenidən federal hökumətə daxil olur. Qarfi ld sui- qəsd nəticəsində aldığı yaralardan vəfat etdiyi günün səhəri o, prezident səlahiyyətlərinin icrasına başlayır. Qarfi ldin öldürülməsi ona olduqca pis təsir etmiş- di. Bəlkə bu səbəbdən onda ciddi dəyişikliklər baş verir. Gözlənildiyinin əksinə olaraq, Artur, çox da təmiz olma- yan keçmişindən üz çevirərək, himayədarlıq siyasətindən əl çəkir. Yeni qurulan kabinetdə vəzifə bölgüsü apararkən, üstünlüyü kadrların partiyadakı nüfuzuna deyil, onların ba- carıq və qabiliyyətinə verir. Yeni korrupsiya mənbələrinin yaranmasına rəvac verəcək dövlət vəzifələrinin təsis edil- məsini özündə ehtiva edən federal qanunlara veto qoyması bəzi partiya bosslarının ondan narazı qalmasına səbəb olur. Federal administrasiyada aşkarlanan digər korrupsiya hal- ları, Arturu 1883-cü ildə dövlət xidmətinin yenidən təşkili haqqında qərar layihəsini dəstəkləməyə vadar edir. Bu qərar layihəsinə əsasən dövləti vəzifələrə təyinatlar himayədarlıq prinsipinə deyil, layihədə əksini tapmış prosedura uyğun aparılmalı idi. Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|