Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
1.T əhamə. Qırmızı dənizin sahilində yerləşən Yənbudan başlayaraq Nəcrana q ədər uzanan düzənlik bir ərazini əhatə edir. Bura çox isti olduğuna və külək əsmədiyinə görə belə adlanır. 2.Hicaz. M ənası maniə deməkdir. Hicaz Yəmənin şimalı ilə Təhamənin şərq t ərəfində yerləşib onları bir-birindən ayırır. Buna görə də o əraziyə belə bir ad verilib. Bu əyalətdə olan vadilərin arasında dağlar vardır ki, onların bəzilərinin hündürlüyü 2 km-d ən çoxdur. 3.N əcd. Cənubdan Yəmənə, şimaldan isə Badiyətus-səmaviyə qədər uzanır. Ərazisi hündür olduğuna görə ona bu ad verilmişdir. 4.Y əmən. Cənubda Nəcddən Hind okeanına qədər, qərbdə isə qırmızı dənizə q ədər uzanan bir ərazidir. 5.Əruz. Onun mənası maniə deməkdir. Bu ərazi Yəmamə , Oman və Bəhreynə şamil olur. Bura Yəmən, Nəcd və İraqın arasında yerləşdiyinə görə belə adlanır 1 . Ərəbistanın mərkəzi şəhərlərindən olan Məkkə Qırmızı dənizə yaxın olmaqla yanaşı, bir tərəfdən də Şam və Fələstin ticarət yolunun üstündə yerləşmişdir. Bundan əlavə o Yəmənin ticarət yolunun üstündə olduğundan mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. M əkkə şəhəri şimaldan Fələstin, Suriya və İraq, cənubdan isə Yəmən və Efiopiya il ə həmsərhəddir. K əbənin Məkkədə yerləşməsi isə oranı daha da mühüm mərkəzə çevirmiş və inkişafına güclü təkan vermışdir. Əslində Məkkə coğrafi ərazisinin görnüşünə gərə heç d ə ürək açan deyildi. Şəhərdə heç bir yaşıllıq yoxdur. Bunun da səbəbi orada suyun olmaması və istinin çox olmasına görədir. Belə ki, orada istiliyin dərəcəsi +45° olur. 1.3. Məkkənin qısa tarixi M əkkə şəhəri Ərəbistan yarımadasında yerləşən müqəddəs bir şəhərdir. Onun salınma tarixi elmə bəlli olmasa da dini ədəbiyyatda ilk insan məskəni olması haqqında məlumatlar vardır. Ərəbistan yarımadası qərbdən və cənubdan vulkanik dağlarla əhatə olunmuşdur. Bu yarımada Avropanın təxminən dörddə bir hissəsinə b ərabərdir. Dünya tarixçil əri Ərəbistan yarımadasından danışarkən üstünlüyü daha çox c ənub məntəqəsinə verirlər. Çünki bu bölgədə eramızdan 2000 il əvvəldən başlayaraq İslamın meydana gəlməsinə qədər bir çox ictimai, siyasi və digər dəyişikliklər olmuşdur. Təssüflər olsun ki, burada baş verən siyasi, dini, sosial və digər d əyişikliklər geniş şəkildə araşdırılıb öyrənilməmişdi. Əlbəttə, buna baxmayaraq bir çox tarixçil ər, şərqşünaslar və etnoqraflar az da olsa bu haqda tədqiqatlar aparıblar. Bunlardan m əşhur Danimarka səyyahı və tədqiqatçısı Nibur Kartsen (1733-1815) və fransalı Alevi Jozefi (1827-1917) qeyd etmək olar. N. Kartsen 1763-cü ildə Cənubi Ərəbistana səyahət edərək, ora göndərilən elmi ekspedisiyada iştirak etmişdir. O, “Ərəbistanın təsviri” əsərinin müəllifidir. 1 Seyid C əfər Şəhidi, İslam tarixi, səh. 10-11 8 Ümumiyy ətlə, XIX-XX əsrlərdə aparılan tədqiqatlar orada mövcud olmuş dövl ətlər haqqında maraqlı məlumatları üzə çıxarmışdı. Bu məlumatlara görə, Ərəbistan yarımadasında Məin, Səba , Himyər, Qəssanilər dövlətləri olmuşdur. M əin dövləti. Bu dövlət təqribən miladdan qabaq 1500-cü ildən miladdan qabaq 800-cü il ədək mövcud olmuşdur. Bu dövlətin paytaxtı Qərnu olmuşdur. Məin dövl ətində daha çox ticarət inkişaf etmişdir. S əba dövləti. Bu dövlət miladdan qabaq 850-ci ildə meydana gəlmiş və miladdan qabaq 115-ci ild ə dağılmışdır. Onun paytaxtı Mərib şəhəri olmuşdur. M ənbələrə görə bu dövlətin dağılmasına məşhur Mərib bəndinin dağılması təsir etmışdir. Bu dövlətin nümayəndələri Hind okeanı ilə Qırmızı dəniz arasında mövcud olan ticar ət yolunu ələ keçirmişlər. Qurani-kərimdə iki yerdə bu dövlətin adı çəkilir. Birincisi “N əml”, ikincisi isə “Səba” surəsində. Oranın hakimlərinə mükərrəb deyirl ərmiş. Himy ər dövləti. Bu dövlət miladdan qabaq 115-ci ildə meydana gəlmiş, miladın 525-ci ilind ə süquta uğramışdı. Himyər dövləti qurulandan sonra Rum imperiyasının t əcavüzünə məruz qalmışdı. Q əssanilər dövləti. Bu dövlət Yəməndəki Mərib bəndi dağılandan sonra ərəb q əbilələri tərəfindən yaradılmış dövlət olmuşdur. Onlar Qəssan gölü ətrafında məskən salıb, burada bu dövləti qurduqlarına görə belə adlanır. Bəzi tarixçilər bu dövlətin 600 il, y əni İslam dininin meydana gəlməsinə kimi mövcud olduğunu qeyd edirlər. 1 M əkkə şəhərinin çox mühüm tarixi əhəmiyyəti vardır. Bunu nəzərə alan müs əlman alimləri bütün dövrlərdə yazdıqları tarix, təfsir və hədis əsərlərində bu m əqama diqqət yetirmiş və Məkkənin tarixi haqqında bacardıqca dolğun məlumat verm əyə çalışmışlar. Lakin təəssüflər olsun ki, Məkkənin tarixi elmi məlumatlardan daha çox n əqli məlumatlar vasitəsilə öyrənilməkdədir. M əkkənin tarixi inkişafını izləmək üçün əldə ən tutarlı qaynaq Qurani-kərim və h ədisi-şəriflərdir. İslam alimləri və Şərq tarixi ilə məşğul olan tədqiqatçılar Məkkənin tarixi haqqında çox dəyərli əsərlər yazmışlar. Onlardan Əbdülvəlid əl-Əzrəqinin “Əxbari-Məkkə”, İ. Uzunçarşlının “Məkkeyi-Mükərrəmə və əmirləri” əsərlərini göst ərmək olar. Bundan əlavə orta əsrlər müəlliflərindən olan Məhəmməd bin Cərir ət-Təbəri (838-923), Əhməd bin Yəhya əl-Bəlazuri (öl. 892), İbn Əsir əl-Cəzəri (1160-1233), İbn Xəldun (1332-1406) və başqaları öz əsərlərində Məkkənin tarixinə aid d əyərli məlumatlar vermişlər. Yenə də bu məlumatların hamısı rəvayət xarakterli olub tam elmi t əsəvvür yaratmır. M əkkənin tarixi şəhər olduğu və ilk insanın bu bölgədə yaşaması Qurani- k ərimin ayəsində öz əksini tapmışdir. Belə ki, Allah buyurur: “H əqiqətən insanlar üçün ilk bina olunan ev B əkkədəki evdir ki, o bütün aləmlərdən ötrü bərəkət və hiday ət qaynağıdır” 2 . Bu ay ədən belə qənaətə gəlmək mümkün olur ki, bəşəriyyət tarixində insanlar üçün ibad ət məqsədilə ilk inşa edilən ev məhz Məkkədəki Kəbə evidir. Bu da onu göst ərir ki, Məkkə ilk insanın yaşayış məskəni olmuş və onun tarixi insanların yaranma tarixi il ə üst-üstə düşür. Həmçinin, yuxarıdakı ayədən belə məlum olur ki, 1 Geniş məlumat üçün bax: Rafiq Əliyev, İslam, səh. 20-25; Seyid Cəfər Şəhidi, İslam tarixi, səh. 12-20; Anri Masse, İslam, səh. 20-23 2 Ali İmran, 96 9 Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|