Quran elmleri dersliyi indd
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dördüncü fəsil Quranın üçüncü xəlifə Osman ibn Əffanın dövründə cəm edilməsi A) Vahid mushəfin yaradılmasına səbəb olan hadisə
128 Dördüncü fəsil Quranın üçüncü xəlifə Osman ibn Əffanın dövründə cəm edilməsi A) Vahid mushəfin yaradılmasına səbəb olan hadisə Ötən fəsildə aydın oldu ki, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra Qurani-Kərim birinci xəlifənin göstərişi ilə Zeyd ibn Sabitin başçılığı altında yaradılan bir heyət tərəfindən mushəfdə cəm edildi. Həmçinin qeyd etdik ki, bu işə hamıdan öncə Peyğəmbərin (s) vəsiyyəti ilə Əli ibn Əbu Talib (ə) başlamış və Qurani-Kərimi bir mushəfdə cəm edərək müsəlmanlara təqdim etmişdi. Bir çox tanınmış və nü- fuz sahibi olan səhabələr öz üslublarında mushəf cəm etmiş və həmin mushəflər müsəlmanlar arasında yayılmışdı. Beləliklə, İslam məmləkətinin müxtəlif mən- təqələrində ayrı-ayrı səhabələrin mushəfləri qiraət olunurdu. Hicri-qəməri ikin- ci və üçüncü onilliklərində İslam torpaqlarının genişlənməsi, İslam dininə iman gətirənlərin sayının günü-gündən artması və müsəlmanların öz səmavi kitabına olan böyük sevgi və diqqəti səbəb oldu ki, oxuyub-yazmağı bacaran şəxslər öz imkanları daxilində hər məntəqədə tanınmış mushəflərin üzünü köçürüb yaysın- lar. Baxmayaraq ki, ilk əvvəl Kufədə Abdullah ibn Məs`udun, Şamda Ubəyy ibn Kə`bin və Bəsrədə Əbu Musa Əş`ərinin mushəfləri qiraət edilirdi, lakin zaman ötdükcə həmin şəhərlərdə Quranın oxunması və əzbərlənməsinə artan böyük tələbat saysız Quran nüsxələrinin yayılmasına səbəb oldu. Həmin dövrdə yazı xətti olduqca ibtidai və naqis idi, belə ki, hafizəyə arxalan- madan Quranı mushəfdən oxumaq qeyri-mümkün bir iş kimi görünürdü. Növbəti fəsildə qeyd edəcəyik ki, ərəblərin yazı xəttində nöqtə, hərəkə və işarələr yox idi. Xəlifə Əbu Bəkrin dövründə Quranın mushəfdə cəm edilməsi bu səmavi kita- bın qorunub saxlanması istiqamətində atılan mühüm bir addım hesab olunsa da, amma müsəlmanlar arasında fərqli qiraətlərin yaranmasının qarşısını ala bilmədi. Zaman ötdükcə, qiraətlər arasındakı fərqlər də çoxalırdı. Tarixi mənbələrdə Quran qiraəti zəminində müsəlmanlar arasında yaranan qar- şıdurmalardan söz açılır və deyilənlərə görə, elə bu qarşıdurmalara son qoymaq üçün bəziləri çıxış yolu axtarmağa başladılar. Buxari “Səhih”də Ənəs ibn Malikdən aşağıdakı rəvayəti nəql etmişdir ki, Qu- ran tədqiqatçıları bu mövzuda həmin rəvayətə istinad edirlər: 129 Ənəs ibn Malik deyir: “Huzeyfə 1 erməni və azərbaycan ilə müharibə aparan Şam və İraq qoşunlarında idi. Həmin müharibədə o, Quranın qiraəti zəminində müsəlman qoşununda qarşıdurmaların şahidi olur və bu onu hədsiz qorxuya sa- lır. O, Mədinəyə geri döndükdə, xəlifə Osmanın yanına gedib deyir: “Ey əmirəl- möminin, İslam ümməti arasında yəhudilər və məsihilər kimi öz dini kitabları barədə qarşıdurma yaranmamışdan öncə onları xilas et!...” 2 Başqa bir rəvayətə əsasən, Huzeyfə müharibədən geri döndükdə Səid ibn Ası Azərbaycanda görür və ona deyir: “Bu müharibədə müsəlman döyüşçülər arasında elə bir səhnənin şahidi oldum ki, əgər bu barədə ölçü götürülməsə, Quran barədə müsəlmanlar arasında ixtilaf və fikirayrılığı yaranacaq. Nəticədə isə, Qurana əməl olunmayacaq.” Səid ondan soruşur: “Axı nə üçün?” O belə cavab verir: “Hums vilayətindən olanlar Quranın qiraətini Miqdaddan öyrəndiklərini səbəb gətirərək öz qiraətlərini digərlərindən üstün və düzgün hesab edirdilər. Dəməşqlilər də öz qiraətlərini üstün hesab edirdilər. Kufəlilər də həmin iddiada idilər və deyirdilər ki, onlar Quranı İbn Məs`udun qiraətinə uyğun qiraət edirlər və buna görə də on- ların qiraəti düzgündür. Bəsrəlilər də öz növbəsində Əbu Musa Əş`ərinin qiraətini daha üstün hesab edir və onun mushəfini “Ləbabul-qulub” adlandırırdılar.” Huzeyfə və Səid ibn As 3 Kufəyə yetişdikdə, Huzeyfə camaat arasında bu məsələni qaldırır. Kufədə olan səhabələrin və tabeinlərin çoxu onunla həmfikir olur, lakin İbn Məs`udun tərəfdarları – belə ki, onlar Kufədə İbn Məs`udun qiraəti ilə Quranı oxuyurdular - onlara qarşı çıxır. Huzeyfə Mədinəyə geri dönüb, xəlifə Osmanın yanına gedir və müharibə səfərində gördüklərini böyük narahatçılıqla ona danışaraq deyir: “Mən sizə xəbərdarlıq edirəm, İslam ümmətini xilas edin!” 4 İş o yerə çatmışdı ki, hətta İslam məmləkətinin mərkəzi olan Mədinədə Quran müəllimləri öz şagirdlərinə Quranı fərqli qiraətlərdə təlim edirdilər. Ənəs ibn Malik deyir: “Osmanın xilafəti dövründə iş o yerə çatdı ki, Quranın qiraətinə görə müəllimlərlə müəllimlər və şagirdlərlə şagirdlər davaya qalxdılar. Bu xəbər Osmana çatdı və o, camaata belə müraciət etdi: “Siz Mədinə camaa- tı bizim yanımızda olduğunuz bir halda bir-birinizlə davaya qalxır, bir-birinizin qiraətini təkzib edirsinizsə, onda bizdən uzaqda olanlar sizdən də artıq bir-biri ilə 1 Huzeyfə ibn Yəman ilk müsəlmanlardan idi. O, Peyğəmbərin (s) sadiq ardıcıllarından olub “Peyğəmbərin (s) sirdaşı” ləqəbini qazanmışdı. Xəlifə Ömərin dövründə Mədainin valisi olmuşdur. Onun başçılıq etdiyi qoşun hicri 22-ci ildə Nəhavənd əyalə ni fəth etmişdir. Həmin ildə o, Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamış və bir neçə ildən sonra həmin müqavilə icra olunmuşdu. Xəlifə Osmanın dövründə o, Azərbaycanın valisi olmuşdur. Həzrət Əli (ə) xilafətə gəldikdə, onunla beyət etmişdir. O, Mədaində Salman Farsinin kənarında dəfn edilmişdir. (Dr. Ramyar, “Tarix-e Quran”, s.412.) 2 “Səhih-Buxari”, fəsil: “Fəzailul-Quran”, c. 6, s. 581; “əl-Burhan”, c.1, s.330; “əl-İtqan”, c.1, s.187; “əl-Mizan”, c.12, s.122. 3 Hicri 30-cu ildə xəlifə Osman ibn Əffan Vəlid ibn Uqbəni Kufənin valiliyindən kənarlaşdırıb Səid ibn Ası onun yerinə təyin etdi. (“əl-Kamilu fit-tarix”, c.3, s.105.) 4 “əl-Kamilu fit-tarix”, c.3, s.111-112. Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|