Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

*

 

bu  isə  müasir  dövrdə  əhalisi  müxtəlif  mədəniyyətləri  və 

millətləri  təmsil  edən  Avropa  üçün  multikulturalizmin  gələcək 

taleyini təhdid edir. 

-

 

Bugünkü  reallıq  ondan  ibarətdir  ki,  Avropanın  əksər 

dövlətləri  artıq  immiqrant  ölkələrdir  -  yəni  əhalinin  ən  az  10 

faizini əcnəbilər təşkil edir; 

*

 

buna  görə  də,  multikulturalizm  Qərb  cəmiyyəti  üçün  bir 

seçim deyil, məhz zərurətdir; 

-

 

Avropanın əksər aparıcı ölkələrində əhalinin  yaşlanma- sı 

və əməkqabiliyyətli əhalinin xüsusi çəkisinin azalmasının inkişaf 

üçün  əsas  problemlərdən  olduğunu  nəzərə  aldıqda  Avropanın 

multikulturalizm  ideologiyasından  imtina  etmək  şansının  da 

olmadığını görürük. 

-

 

Aparılan  tədqiqatlara  görə,  Avropanın  əhalisinin  sayma 

görə lider ölkəsi olan Almaniyada əhalinin sayı 50 ildən sonra 10 

milyon nəfər azalaraq 72 milyon nəfər olacaq: 

*

 

paralel  olaraq  əhalini  yaşlanması  prosesi  də  nəzərə- 

çarpacaq dərəcədə artacaqdır, 

*

 

belə ki, 2012-ci ildə 65 yaşdan yuxarı əhalinin xüsusi çəkisi 

20,5 faiz olduğu halda, 2062-ci ildə bu nisbətin 30,1 faiz olması 

proqnozlaşdırılır,  yəni,  kənardan  işçi  qüvvəsinin  miqrasiyası 

qaçılmazdır. 

-

 

“Böyük  yeddiliyin”  digər  Avropa  ölkələrində  də  oxşar 

vəziyyətdir  -  bu  ölkələrə  gələn  miqrantların  əksəriyyətinin  isə 

müsəlmanlardan ibarət olduğunu nəzərə almaq lazımdır. 

-

 

Qərbsayağı  multikulturalizmin  gələcək  taleyi  Avropada 

xristianlıq  və  islamın  dialoqundan,  dini  və  dünyəvi  dəyərlərin 

birgəyaşayışından asılıdır. 

-

 

Artıq yeni dünya multikulturalizm anlayışında da islahatlar 

aparılmasını labüd edir: 

*

 

burada qeyd etmək lazımdır ki, nə yerli xalqlar, nə də milli 

azlıqlar üçün multikultural vətandaşlığa mənsub olmadan geriyə 

addım atılmamışdır; 

87 

---

Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov 

*

 

əksinə  torpaq  mülkiyyəti  hüquqlan,  muxtariyyətlilik  və 

yerli 

xalqlann 

ənənəvi 

hüquqi 

sistemlərinin 

Qərb 

demokratiyasında yeri vardır. 

-

 

BMT-də 

2007-ci  ildə  Yerli  Xalqların  Hüquqlan 

bəyannaməsi qəbul edilmişdir: 

*

 

bu  gün  Kataloniyada  regional  muxtariyyətin  İspaniyada 

demokratiyanın İnkişafında, 

*

 

yerli  xalqlann  tanınan  hüquqlarının  Latın  Amerikasında 

demokratik vətandaşlığın daha da dərinləşməsinə kömək etməsini 

heç kim inkar edə bilməz. 

-

 

Bəzi Qərbi Avropa ölkələrində (Fransa, Almaniya, Böyük 

Britaniya,  Belçikavə  s.)  son  onillikdə  islamafobiya  geniş 

yayılmışdır: 

*

 

belə  ideologiyanın  dəstəklənməsi  ekstremist  qüvvələrin 

baş qaldırması və yayılmasına zəmin yaratmışdır; 

*

 

belə meylərin  genişlənməsinin əsas  səbəblərindən  biri  bu 

ölkələrdə dövlət tərəfindən (yan örtülü olsa da) müvafiq siyasətin 

yeridilməsidir; 

*

 

belə ki, son illər bir sıra Avropa ölkələrində, irqi, milli və 

dini  zəmində  baş  vermiş  dəhşətli  cinayyətlər  bu  fikri  bir  daha 

təsdiqləmişdir:  Norveçdə  Breyvik  adlı  şəxs,  əsasən  müsəlman 

olan,  69  gənc  oğlan  və  qızları  vəhşicəsinə  qətlə  yetirmişdir, 

Almaniyada ekstremist qruplan tərəfindən yerli tüklərə mütamadı 

qarşı terror aktları törədilir; 

*

 

son illər Almaniyada türk mənşəli ölkə vətəndaşlanna qarşı 

yönəlmiş “Peqida” ictimai hərəkatı geniş vüsət tapmışdır; 

*

 

sanki  belə  meylləri  dəstəkliyərək,  20I0-cu  ildə  Almaniya 

rəsmi olaraq, multikulturalizmdən imtana etmişdir; 

*

 

2014-cü  ildə  Macarıstanın  baş  naziri  Viktor  Orban  çıxış 

edərək,  Avropanda  multukulturalizm  ideyasının  yayılmasmm 

əleyhinə olduğunu bildirmişdir:  onun sözlərinə görə, miqrantlar 

avropalılar  üçün  təhlükələr  və  problemlər  yaradırlar,  ölkəsində 

sayca gözə çarpan miqamtları görmək dözülməzdir; 

88 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

*

 

maraqlısı  odur  ki,  eyni  zamanda  hər  il  minllərlə  ölkə 

vətandaşı digər AB ölkələrinə iş dalınca miqrasiya edirlər. 

- Bir sıra Qərbi Avropa ölkələrində məhz dövlətin bu sahədə 

buraxdığı səhvlər nəticəsində dini və milli zəmində ekstremizmin 

baş qaldırmasına gətirib çıxarmışdır: 

*

 

Fransada çap olunan “La Şarli” qəzetində, müsəlmanların 

dini  hisslərini  təhqir  edən.  Məhəmməd  Peyğəmbərin 

karikaturasının  verilməsi,  terror  aktlann  baş  verməsinə  səbəb 

oldu; 

*

 

bundan  ibrət  dərsi  çıxararaq,  gözləmək  olar  ki,  Fransa 

rəhbərliyi terrorçuları lazımı cəzalandırmaqla yanaşı, dini hissləri 

təhqiredici  addımlann  bir  daha  baş  verməməsi  üçün  müvafiq 

tədbirlər görəcəkdir; 

*

 

bunun  əksinə,  Fransada  qətlə  yetirilmiş  jurnalistlər  sanki 

qəhramanlara  çevrilmiş  və  onlarm  xatirəsini  bir  sıra  Avropa 

ölkələri rəhbərlərinin iştirakı ilə, hətta yürüş keçirilmişdir; 

*

 

sonra  isə  Qərbi  Avropanın  bir  çox  ölkələrində  belə 

karikaturalar təkrarən çap olundu; 

*

 

təbiətdə  olduğu  kimi,  cəmiyyətdə  də  -  hər  bir  təziq 

nəticəsində əks təsir qüvvə yaranır; 

*

 

belə halda, Yaxın Şərqdə “İslam dövləti” adlandırılmış və 

müvafiq ideyaları irəli sürən ekstremist hərəkatının yaranmasına 

heç də təəccüblənmək lazım deyildir. 

“Arabaya qoşulmuş atlar birlikdə daha 

sürətlə gedirlər, çünki onları bir - 

birilərəqabət və yarış ruhu irəli aparır" 

- Plutarx. 

89 

---