Saçmalıklar Çağı
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
sırasında bile erişilebilir. Buradaki fikir sadece beyin şebekesini dikkat dağıtıcılardan kurtarmak ve ardından marşa basıp ne tür bağlantılar yapabileceğini görmekten ibarettir. Elbette beyin şebekesi kötü günlerde, dünyevi meselelerden bitkin düştüğü, sağlık sorunları yüzünden dikkati dağıldığı, umutsuzluk ve korkudan donakaldığı için veya sadece akşamdan kaldığı için marşa basmayı reddedebilir. Kimi zaman görünürde hiçbir amaç yokken zayıfça titreşebilir. Ama tıpkı atletlerin ne zaman "olaya kaptırdıklarını" bilmeleri gibi, beyin şebekesinin tamamen uyuma eriştiği, bu uyumun farkında olduğu ve yeni bağlantılar kurmak üzere oluşunun heyecanlı titreşimleriyle mırıldandığı, kumar makinelerinin üç simgenin yan yana gelişinde coşkuyla sarsılıp markaları kusuverdiği an misali anları vardır. Bu, gerçek Evraka anı, zihnin orgazmıdır. Geçmişin birçok düşünürü gibi, sinirbilimciler de amaca yönelik düşünce ya da düşünceyle duygu ve düşünceyle bellek arasındaki bağlantılarla daha çok ilgilenmişlerdi. Ama yakın dönemde Evraka olayına ilgi duymaya ve kavrayış üstünden kavrayış aramaya başladılar. [193] Beynin birbirinden çok farklı işlevlere sahip iki yarıküreden, sağ ve sol yarıküreden oluştuğu, bu yarıkürelerinse prefrontal korteks tarafından düzenlendikleri sonucuna vardılar. Sol beyin normal bilinçlilikten, biteviye kaygı dırdırından ve sağlığa, faturalara ve kariyere yönelik gereksiz telaştan ve aralarında dil anlama, görüntü işleme gibilerinin bulunduğu diğer birçok işlevle doğrusal, rasyonel düşünceden sorumluydu. Sağ beynin belirli işlevleri daha azdı ve yeni ilişkilendirmeler (temaları, metaforları ve esprileri anlayabilmek dahil) kurabilmesine ve ayrıntılardan ziyade büyük resmi görebilmesine olanak tanıyan bağlanırlığı daha yüksekti. Yani sol beyin ağaçları, sağ beyinse ormanı görüyordu. Başka bir deyişle sol beyin dırdırcı bir gerçekçi, sağ beyinse kopmuş bir düşçüydü. Bir sorun analiz yoluyla çözüldüğünde işi halleden muhtemelen sol beyindir. Ama kavrayışın kolaylaşması için prefrontal korteks strateji değiştirmek, sol beyine sesini kesmesini emretmek ve sağ tarafı ilişkilendirmede serbest bırakmak zorundadır. Zihni saplandığı noktayı bırakmaya ve dolaşmaya çıkmaya teşvik eden tuhaf bir yoğunlaşma biçimi... Beynin kavrayışı sağlayacak ilişkilendirmeyi yapabilmesi için tamamen gevşemesi gereklidir ki ilhamın yoğun odaklanma anlarından çok duşta veya sabaha karşı dörtte çiş edip yatağa dönerken gelmesinin nedeni budur. Ve başarılı ilişkilendirme gerçekleştiğinde kavrayış kör edici parlaklıkta ve apaçıktır çünkü panayır misali tüm ışıkları
yanıveren prefrontal korteks tarafından tanınmıştır. Bu başka birisinin kavrayışının anlaşılmasında da gerçekleşir ve prefrontal korteksin ışıldaması sağ beyni geçmiş deneyimlere yönelik yeni anlayışa ve gelecek davranışlara yönelik yeni algılayışa iter. Kişinin kendisine veya başkasına ait ilham veya kavrayış, beyni ve evreni, benlik ve dünyayı, geçmiş ve geleceği ama hepsinden öte bugünü aydınlatıveren muazzam bir ışık çakmasıdır. Özgün kavrayış veya ilhamlar elbette nadirdir ama Evraka anları olmasa bile dırdırcı, saplantılı, espriden anlamayan sol beyni susturup sağ beyni devreye girmeye teşvik etmek, müthiş haz vericidir. Spinoza'nın zihnin işleyişiyle ilgili pek çok haz ifadesiyle kastettiği kesinlikle budur: "Zihin kendisini ve gücünü incelediğinde haz duyar ve haz duydukça kendisini daha net anlar." [194]
Ve bu tür düşünmeler sadece gündüz düşü kurmak, gerçek hayattan kaçmak hatta gerçek hayatı reddetmek gibi görünseler bile aslında hayata duyulan minnetin en derin ifadeleridir. Hannah Arendt'in tişört sloganı ürettiği nadirdir ama hiç üretmemiş de değildir: "Düşünmek, şükretmektir." [195] Derin düşünmek ve dalıp gitmenin güzelliği, herhangi bir uzmanlık ya da eğitim, ayin, jargon, özel yer veya şart gerektirmemesidir. Herhangi bir yerde, her zaman düşüncelere dalıp gitmek mümkündür. Yalnızlık bile şart değildir. İşyerimde bazı toplantılarda başarıyla dalıp gitmişliğim var (ani ve beklenmedik bir soru, zorluk çıkarabiliyor gerçi). Ama en iyi sonucu almak için huzur, sessizlik ve rahat bir koltuğu tavsiye ederim. Bir ağaç, tek başına, kente sürgün edilip betona kök salmış, yapayalnız ve hain, kindar kent rüzgârının saldırısı altında ama saldırıyı karşılayıp saldırıdan hışırdamak, dalgalanmak, titreşmek ve salınmak için faydalanan bir ağaç manzarası da çok işe yarayacaktır.
9 Deneyimin Körelmesi Kasım sonu, kapkara bulutlarla dolu bir akşamüzeri. Işık mücadeleyi çoktan bırakmış ve gün boyu tehdit edip boşalacak enerjiyi bir türlü toplayamamış yağmur, grilikte asılı kalmakla yetiniyor. Ölmeye yüz tutmuş mesleğinin kapı eşiğindeki dükkân sahibi, süpermarketleri aşırı pahalı ve az çeşitli şarküterisine yeğ tutan dünyayı şaşkınlıkla izliyor. Önündeki kaldırımda okul çocukları, iç bayıcı evlerine dönüşü geciktirme arzusu ve alışkanlığıyla itişip kakışıyor. Birbirlerine aksi yönlerden iki kadın pusetlerini sürerek yaklaşıp duruyorlar... "Kapanmış" diyor biri, öfkeyle. "Tuvalette mi ne, sorun varmış. Sağlık güvenliği şeyi... Ne diye ana Merkez'deki tuvaleti kullanmazlar, anlamıyorum." "Zahmet etmiyorlar" diyor diğeri körüklercesine. "Benim oğlanın kaka eğitimi var ama oraya ne zaman gitsek altına yapıyor. Bakın, dedim, çocuğun kaka eğitimi var ama tuvalete gitmesini hatırlatmanız gerekiyor... Kendin hatırlat o zaman dediler! Ee, bu personel ne işe yarıyor o zaman, dedim. Yani niye maaş alıyorlar, değil mi?" Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|