Seçilmiş əsərləri, I CİLD
127
ərindən qarşılıqlı nəvaziş, diqqət və qılıq umduğu da gün kimi
ay
dın idi; hətta, onun könlündə, adına sevgi deyilən və daha
çox g
ənclik illərində üzə çıxan sehrli bir istəyə təzədən dəfo-
lunmaz ehtiyac yaran
mışdı. Qadın öz ömrünün qalan hissəsini
qoca
lıq ümmanının sakit, durğun, lilli sularında deyil, kükrəyən
g
ənclik çayının coşqun dalğaları qoynunda keçirmək niyyətin-
d
ə idi.
Ca
vad Əmirxanlı isə həmin günlərdə ayrı bir aləmin ovqa-
tı ilə yaşayırdı; onun ürəyi daha şirin və munis duyğularla kök-
l
ənmişdi. Belə anlarda daxilindən süzülüb gələn qaynar, sirli
bir ist
ək bu ahıl kişini başqa səmtə çəkib aparırdı; sanki əngin
s
əhrada zaman-zaman sakit, ahəstə axıb gedən çayı qəfildən
peyda olan güclü
əllər öz məcrasından çıxarıb, başqa səmtə,
dağ sıldırımlarına doğru yönəltmişdilər. Bax o da indi yeni axa-
ra dü
şən, həmin dəlisov çay kimi bu qorxunc yolları sonacan
q
ət etmək, yeni bir məcra ilə axıb getmək arzusunda idi; əslin-
d
ə, bu arzu, arzudan daha çox, ona hansısa görümnəz bir qüvvə
t
ərəfindən təlqin olunmuş vəzifəyə bənzəyirdi.
B
əli, Cavad Əmirxanlı yeni məcrayla düşən o çay kimi na-
m
əlum istiqamətə axıb gedirdi və indi arxada qalan vaxt və mə-
kan bar
ədə düşünməyin elə bir mənası yoxdu. Artıq geri dön-
m
ək mümkün deyildi. İrəlidə isə hər tərəf zülmət kimi qaranlıq
idi. B
əs o, hara gedirdi?
Görü
nür, bu baş verənlər mütləq nə vaxtsa, yəni lap elə in-
di baş verməli imiş. Deyəsən, bu dünyada doğrudan da çıxaca-
ğa çarə yoxmuş.
O, arva
dının nəvaziş uman hərəkət və rəftarına reaksiya
verm
əkdən də çəkinirdi. Tez-tez dərin fikrə gedir, öz daxilinə
uzun-uza
dı “səyahətə” çıxırdı. Yox, o, Ətiqə barədə pis şeylər
dü
şünmür və düşünə də bilməzdi. Sadəcə olaraq, nikbin görün-
m
ək üçün az qala dəridən-qabıqdan çıxan qadının solğun sifə-
tind
əki işığı öləzimiş, çuxura düşmüş gözlərə nəzər salanda
onun vücudunu d
ərin bir qüssə sarırdı. Bu qüssənin nədən, ha-
radan qaynaqlan
dığını izah etmək çətin olsa da, arvadının
g
ənclik təravətini itirmiş solğun sifətinə baxarkən Cavad Əmir-
Firuz Mustafa
128
xan
lı, istər-istəməz öz ömrünün də hansı mərhələyə qədəm
qoydu
ğunu düşünməyə məcbur olurdu. Artıq illərin şoxu arxa-
da qal
mışdı. İndi onu bəlli yaşın soyuq küləkləri üşüdürdü.
Amma o, öz arva
dından fərqli olaraq nikbinliyi, həyatsevərliyi
bu cür, süni qaydada imitasiya etm
əkdən uzaq idi. Vaxtın gözlə
görünm
əyən acı küləkləri insanların başının üstündən əsib keç-
s
ə də, o küləyin izi üz-gözlərdə aydınca oxunurdu. Təəssüf ki,
ill
ər gətirdiklərini aparır, apardıqlarını isə heç vaxt geri qaytar-
mırdı.
Ətiqənin nəvazişləri kişini nəinki azacıq tərpədir, əksinə,
qa
dını öz ərinin “əhatə dairəsindən” daha da uzaqlaşdırırdı. Ar-
va
dın hər axşam zövqlə açdığı yumşaq pərqu yorğan-döşəyin
istisi onla
rın, daha doğrusu yaşlı ərin, soymuş hisslərinə bir
z
ərrə qədər də olsa belə, hərarət qata bilmirdi. Soyuq ürəkləri
n
ə isti yataq, nə də günəşli hava isidə bilər; onun isinməsi üçün
Gün
əş insanın öz içindən doğmalıdır, ürək özüylə bahar havası
g
ətirməlidir.
Qa
dın gəncliyində qəddi-qamətli, cazibədar bir qız olmuş-
du; o vaxt
lar ona eşq elan edən varlı-karlı, boy-buxunlu oğlan-
lar da az deyildi. Am
ma Ətiqə nədənsə subay oğlanlara məhəl
qoyma
yıb, bir neçə il evlilik həyatı yaşamış gənc alimın evlən-
m
ək təklifini məmnuniyyətlə qəbul etmişdi; məsələ burasında
idi ki, Ca
vad Əmirxanlı birinci həyat yoldaşını vaxtsız itirmiş-
di; arva
dı doğum evındə ölmüşdü; yeni doğulan övladını və
ömür-gün yolda
şını itirmək onu sarsıtmışdı. Amma, necə de-
y
ərlər, insanın üzü bərk olur; az sonra həyat təzədən öz məcra-
sına düşmüşdü; elmi və ictimai dairələrdə yaxşı tanınan Cavad
Əmirxanlı sonrakı illərdə uzun həyat yolunu Ətiqə ilə birgə ad-
dımlamışdı. Ətraflarındakı adamların çoxu onları xoşbəxt sa-
nırdı.
Ətiqənin övladı olmadı. Görünür, elə bu səbəbdən də onla-
rın ilk illər coşqun, dolğun, ehtiraslı keçən həyatlarının sonrakı
dön
əminə bir soyuqluq havası qarışdı. Sanki onları bir-birinə
bağlayan hisslər get-gedə paslı zəncir həlqələri kimi aşınıb zə-
ifl
əməyə, tədricən bir-birindən qopub aralanmağa başladı. Ar-
Seçilmiş əsərləri, I CİLD
129
tıq onların arasından nəinki fəslin, hətta, yaşanmış mənalı-mə-
na
sız illərin soyuq küləkləri əsib keçirdi.
Bu dünyada uzun ill
ər bir damın altında yaşayan insanlar,
ələxüsus ər-arvad, çox vaxt bir-birlərini sözsüz anlayırlar; adə-
t
ən, bu cür cütlüklərin əksəriyyətinin hansısa bir məsələ barədə
ucadan da
nışmasına elə bir ehtiyac da qalmır; kiçik bir işarə-
d
ən, eyhamdan böyük bir mətləb barədə geniş məlumat əldə et-
m
ək olur; bu cəhətdən, xüsusən, qadınların hissetmə, duyma
qabiliyy
ətləri daha güclü olur. Amma bəzən kişilər də bu məsə-
l
ədə qadınlardan geri qalmırlar.
Ca
vad Əmirxanlı indi hiss edirdi ki, uzun illərdən bəri bir
ba
lışa baş qoyduğu Ətiqəni üzüb əldən salan təkcə onun düçar
oldu
ğu xəstəliyin təhlükə və qorxusu deyil, izahı bir qədər çətin
olan şeylərdi; son vaxtlar ahıl ər öz arvadında əvvəllər diqqəti
ç
əkməyən bəzi qəribəliklərin şahidi olurdu; o, arvadında qıs-
qanc
lıq hisslərinin baş qaldırmasını da elə bu qəribəliklərdən
biri hesab edirdi; ill
ər uzunu qadın qəlbinin dərin qatlarında
gizli qalan, indi bird
ən-birə sızıb üzə çıxan duyğuların əsəbi
hava
sını yalnız təcrübəli ər duyub hiss edə bilərdi. Ərinin xa-
siyy
ətinə bələd olan qadın sinəsində yatıb qalan o mübhəm
duy
ğuları dilllə ifadə etməyə cəhd göstərməsə də, bəzən adi hə-
r
əkətləri, bəzənsə susmağı ilə bütün hallarda özünü kifayət qə-
d
ər ifadə etmək bacarığına malik idi.
Onlar zahir
ən bir-birlərinə nə qədər isti münasibət göstər-
m
əyə çalışsalar da, arada yalnız onların özlərinin düya biləcəyi
bir soyuqluq ya
şanmaqda idi. Sanki onların arasında gizli, səs-
siz bir dö
yüş gedirdi. Bu “gizli döyüşlərdən” sonra ərlə arvad
bir -birl
ərinə bəzən ötəri, zahiri bir nəvaziş və ehtiram nümayaş
etdirs
ələr də, əslində, onların arasında ğözlə görünə bilinməyə-
c
ək bir buz pərdəsi çəkilmişdi. İndi onlar bu buz səddi yarıb
bir-birin
ə yaxınlaşa bilmirdilər.
Ətiqə illərin gətirdiyi ağrı-acılara təslim olmaq istəmirdi.
Əksinə, qadın sanki özünün arxada qalmış gəncliyini təzədən
ya
şamaq, illəri tərsinə addımlayıb öz keçmişinə qayıtmaq istə-
yirdi. O, deyib-gülm
ək, gəzib-dolaşmaq, hətta, deyəsən, bu
Dostları ilə paylaş: |