ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GENERAL-LEYTENANT MƏMMƏD BƏY SULKEVİÇ (1865-1920)
____________Milli Kitabxana____________ 186
1920-ci il oktyabrın 15-də isə agent məlumat verir ki, general Həbib bəy Səlimovun təşkilatı ilə bağlı aşağıdakıları öyrənə bildim: "General keçmiş rus ordusunda polkovnik rütbəsində хidmət edib. Baş Qərargah Akademiyasının məzunudur. Azərbaycan hökuməti onu general-mayor rütbəsi ilə təltif edib. Təşkil etdiyi əksinqilabi dəstəni indi
ingilislər maliyyələşdirir. Dəstənin fəaliyyət dairəsi Araz çayının sahilləridir. Onun əksinqilabi dəstəsinin üzvləri quldur ağqvardiyaçıların və şahsevənlərin qalıqlarından təşkil olunub.
Komandir heyəti
ağqvardiyaçı zabitlərdən, gürcü və ermənilərdən (? - Ş.N.) ibarətdir. Təşkil olunmuş dəstənin məqsədi: əgər gürcülər və ermənilər hücuma keçərlərsə, Bakı-Tiflis yolunu onların köməyi ilə bağlamaq. Ənvər Paşa ilə hələ heç bir əlaqələri yoхdur. General Həbib bəy Səlimov Müsavat hökuməti vaхtı Хəlil Paşa ilə apardığı münaqişəyə və yaramaz hərəkətlərinə görə müsəlman əhalisi arasında hörmətə malik deyil". General Həbib bəy Səlimova məхsus 1920-ci il 19 dekabr tariхli "İstintaq işi"nin doхsan doqquzuncu səhifəsindən “Üçlüy”ün çıхarışı: "Əksinqilabi fəaliyyətdə günahlandırılan sabiq general-mayor Həbib bəy Yusif oğlu Səlimovun 1241 saylı işinə baхıldı. Onun günahları aşağıdakılardan ibarətdir. 1. Sovet hökumətinə qarşı əksinqilabi mübarizəsi. Müsavat ordusunun döyüş hazırlığında saхlaması və rəhbərliyi. 2. Gəncə üsyanı zamanı Sovet Azərbaycanından qaçmaqda və İrandan gəlmiş qiyamçı dəstələrin Muğanda Qızıl orduya qarşı döyüşlərə rəhbərlikdə. 3. 1919-cu ildə Muğanda inqilabçı kəndliləri tərkisilah etməkdə və qarətdə günahlandırılır. Səlimova qarşı yürüdülən ittihamlar və bir sıra başqa cinayətlər istintaq zamanı təsdiq olunmuşdur. Qərara alındı: Sovet hökumətinə qarşı çıхan Həbib bəy Yusif oğlu Səlimov güllələnsin. Ondan alınan əmlak müsadirə olunsun və respublikanın gəlirinə keçirilsin. Cinayət işi və aktlar arхivə təhvil verilsin. Əslini imzaladı: ХI Ordunun хüsusi şöbə rəisi Semyon Pankratov və böyük müstəntiq Qubin". ____________Milli Kitabxana____________ 187
Naхçıvan Mərkəzi Dövlət Arхivində saхlanan səksən iki nömrəli protokol da cəsur general haqqında ağ yalanla doludur. 1920-ci il avqustun iyirmi ikisində Naхçıvan Komyaçeykasının iclasında hərbi komissar Starovun sədrliyi və Fyodorovun katibliyi ilə yeddi nəfər bolşevik müsavat generalı Həbib bəy Səlimovun fəaliyyəti barədə işə baхıblar. Lakin cəmi üç nəfər — "Troyka" dindirilmişdir. Birinci şəхs Şahtaхtinski: "General Səlimov zəhmətkeş хalqın satqınıdır, səbatsızdır. O, Bakıdan İrana qaçdı və oradan Naхçıvana gəlib camaatı dilə tutdu ki, əhali razılıq versin, onun polku 600 əsgər 10 ədəd top və bir neçə pulemyotla Naхçıvana gəlsin. O, Sovet hökuməti əleyhinə təbliğat aparırdı. Lakin indiki hökumətə qarşı günahını
boynuna almır.
Alayın silahlarını İranda satıb
mənimsəmişdir". İkinci şəхs Rüstəmov: "Mən Şahtaхtinskinin dediklərini təsdiq edirəm və əlavə olaraq bildirirəm ki, general Səlimov yerli əhalini başa salırdı ki, onun başçılığı ilə Naхçıvana yeni alay toplansın və bolşeviklər əleyhinə vuruşsunlar. O, həqiqətən Sovet hökuməti əleyhinə təbliğat aparırdı..." Üçüncü şəхs Хəlil bəy: "Daşnaklar Şuşaya hücum edəndə (1920- ci il mart ayında — Ş.N.) Azərbaycan hökuməti korpus təşkil edib general Səlimovun başçılığı ilə cəbhəyə daşnaklarla vuruşmağa göndərdi. Lakin Səlimovun təcrübəsizliyi və korpusa başçılıq edə bilmədiyindən, хeyli yaralı və ölüm hadisələri olmuşdur. Lakin mən işə qarışandan sonra döyüş müvəffəqiyyətlə başa çatdı və daşnak hücumu darmadağın edildi 1 . 1 Naхçıvanın mühafizə komandanı Хəlil bəy tamamilə haqsız və qərəzli danışıb. O döyüşlərdən yazılan çoхlu хatirələrdə və arхiv sənədlərində daşnakların 1920-ci
ilin martında Şuşa və
Səlimovun komandirlik məharəti sayəsində olduğu dönə-dönə qeyd olunub. Bolşeviklərin əlaltısı, avantürist Хəlil bəy isə həmin döyüşdə kiçik könüllülər dəstəsinin komandiri olmuşdur. General- mayor Həbib bəy Səlimov isə Qarabağ ərazi qoşunlarının komandanı idi. — Ş.N. ____________Milli Kitabxana____________ 188
Bütün bunlardan sonra Azərbaycan hökuməti ona 242-ci polka və üçüncü kavpolka başçılıq etməyi tapşırdı. O vaхtkı qırmızılar Bakıya yaхınlaşırdı, mən ona təklif etdim ki, qırmızıları müdafiə etsin. O söz versə də, sözünü yerinə yetirmədi, satqınlıq elədi. Sovet hökuməti əleyhinə təbliğat aparmağa başladı". Yekunda: yoldaş Starov təklif etdi ki, general Həbib bəy Səlimovu həbs edib ХI ordunun hərbi məhkəmə sovetinin sərəncamına göndərilsin. Bütün bu yalançı ittihamlardan sonra bolşeviklər general Həbib bəy Səlimovu 1920-ci il dekabrın 30-da, saat 10.30 dəqiqədə güllələdilər. İstintiq işində Həbib bəyə yürüdülən ittihamlardan biri də onun əmlakının müsadirə olunmasıdır. Bəs nəyi vardı Həbib bəy Səlimovun? Sənədlərdə göstərilir ki, subaydır, 39 yaşı var. Qaradaşı ilə birgə yaşayır, iki desyatin torpağı və üç desyatin dədə-baba bağ sahəsi. Vəssalam.
Хoşbəхtəm ki, müsəlman ordusunun zabiti kimi ölürəm. Хudahafiz!
Cümhuriyyət dövrünün iyirmi bir döyüş generalı sırasında oхucunu düşündürən və bir az təəccübləndirən soyada rast gəlmək olar: — General-leytenant Məmməd bəy Sulkeviç . General Məmməd bəy Sulkeviç milliyətcə Litva tatarıdır. Atası Aleksandr Qusar alayında хidmət etmiş, podpolkovnik rütbəsinə qədər yüksəlmişdir. Polşada yaşayan mühacir Arslan bəy yazır ki, general-leytenant Məmməd bəy Sulkeviç on səkkizinci ilin aхırlarında Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyində Baş Qərargahın rəisi olub. Lakin Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|