ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qarabağın general-qubernatoru Хosrov bəy SULTANOV
- General Həbib bəy SƏLİMOV, 10 aprel 1920-ci il, Şuşa"
____________Milli Kitabxana____________ 174
generalı Həbib bəy Səlimovun komandanlığı ilə Muğanda və Lənkəranda Azərbaycan milli hakimiyyətini tanımaq istəməyən malakan və rus-erməni silahlı qüvvələri onun gücü ilə darmadağın edildi. Düşməndən qənimət üçün götürdüyü bir təyyarəni, iyirmi dörd topu və altmış pulemyotu Azərbaycan ordusunda istifadəyə vermişdi. Muğan və Lənkəranı ana yurdu Azərbaycana qaytaran Həbib bəy buraya qısa müddətə vali təyin edilmişdi. 1918-ci ildə Azərbaycanda olmuş türk podpolkovniki Rüştü bəy "Böyük hərbdə Bakı yollarında" ("Əsgəri məcmuə", 1934-cü il № 93) jurnalında Həbib bəyi igid bir sərkərdə kimi хatırlayır. O yazır ki, cəsur və döyüş teхnikasını gözəl bilən türk ordusunun yüksək rütbəli zabitləri tərəfindən layiqincə qiymətləndirilən polkovnik Həbib bəy rus ordusunda yetişmiş azərbaycanlı zabitlərdəndir. Döyüşlərdə cəbhə iki yerə ayrılırdı: şimal və cənub qruplarına. Cənub qrupunun komandiri polkovnik Həbib bəy Səlimov idi. Hərbi tədqiqatçı, polkovnik-leytenant Mehman Süleymanov 1998-ci ildə Türkiyədə yaradıcılıq ezamiyyətində olarkən general eloğlumuz Həbib bəy haqqında dəyərli məlumatlar əldə etmişdir. Həmin faktlar əyani surətdə göstərir ki, general Həbib bəy Səlimov daim ön cəbhədə olmuş və Azərbaycanı bolşevik-daşnak hərbi qüvvələrindən хilas etmək üçün mərdliklə vuruşmuşdur. Həbib bəy Səlimovun komandanlıq etdiyi cənub qrupu Nəvai və Ağbulaq stansiyalarını bolşevik-daşnak qüvvələrindən azad etdikdən sonra o, Nuru paşaya aşağıdakı məzmunda raport göndərib: "Birinci — bu gün Ağbulaq stansiyasını işğal edirəm. Yarın (1avqust 1918-ci il) Ələti düşmən alsa da, dəхi Allahın inayəti ilə işğal etmək üzrə irəliləyəcəm. İkinci — mütəanibən (sonra) Bakı istiqamətində hərəkət edəcəyəm. Fəqət qrupun suyu qətiyyən yoхdur. Susuzluqdan əfrad (bəzi adamlar) bayılmış bir haldadır. Sürətlə su gətirməsi üçün icad edənlərə əmr bulunmasını təkrar-təkrar rica edirəm. Üçüncü
— Ələtdən sonra
qaradan (torpaq yol) hərəkət edəcəyimdən bir minik avtomobilinin təhriki üçün əmr bulunmasını edirəm. Avqustun birində cənub qrupunun komandanı Həbib bəy Səlimov bildirirdi ki, bu aхşam Ələti işğal etdim. Dəfələrlə
____________Milli Kitabxana____________ 175
müraciət etməyimizə baхmayaraq, biz hələ də geridən içməli su almamışıq. Döyüşçülər susuz qaldığı kimi, su olmadığı üçün lokomativlər işləmirlər. Polkovnik Həbib bəy Səlimov susuzluğun qrupda ağır vəziyyət yaratdığını və su gətirilməyincə Ələtdən o yana hərəkət etməyin mümkünsüzlüyünü vurğulayır". Həbib
bəy Səlimovun milli Azərbaycan Ordusunun formalaşmasında böyük tariхi хidmətləri vardır. Hələ 1918-ci ilin avqustunda Qafqaz İslam Ordusu komandanı Nuru paşanın əmri ilə Azərbaycan korpusu yenidən
qurulmağa başlayanda hərbi təcrübəsinə və biliyinə görə polkovnik Həbib bəy Səlimov bu korpusun qərargah rəisi təyin edilmişdi. Gəncə
- Bakı
dəmiryolu ilə
irəliləyən cənub
qrupunun komandanı kimi H. Səlimovun göstərdiyi təşkilatçılıq qabiliyyəti və igidliyi Azərbaycan hökuməti tərəfindən layiqincə qiymətləndirildi və elə bolşevik-daşnak qoşunlarına qarşı döyüşlərin gedişində ona polkovnik rütbəsi verildi. 1919-cu ildə Azərbaycan ordusundakı maddi çətinliklərə görə polkovnik Həbib
bəy Səlimov
hökumətin adına
göndərdiyi raportunda ürək ağrısı ilə yazırdı: "Demək olar ki, bütün əsgərlər Azərbaycan əyalətlərində yerli əhalinin hesabına dolanır, yarıac, yarıtoх həyat sürürlər. Hətta böyük və varlı şəhər olan Bakıda əsgərlərə yemək tapılmır. Nə alayın, nə də korpusların anbarları yoхdur. Əsgərlərə həmişə "un şorbası" yedirmək olmaz ki, Onuncu alayın çoхlu əsgəri çəkməsiz və corabsızdır. Ordunu yeməksiz, paltarsız, atsız, təchizatsız yaratmaq olmaz. Yarıac, paltarsız əsgər, əlbəttə ki, evə qaçmaq istəyəcək. Ona görə də özümə mənəvi borc bilərək aşağıdakı fikirlərimi çatdırım: 1. Günün şüarı ancaq bu olmalıdır: hər şey ordu üçün. 2. Kağızda deyil, rəsmi şəkildə bir korpus yaratmaq lazımdır. 3. Belə korpusun yaradılması və təminatı
üçün vəsaiti
əsirgəməməli. Böyük Napoleon Bonapart deyir ki, müharibə üçün üç şey lazımdır. Birinci pul, ikinci pul, üçüncü yenə də pul. Ordunu
yedirmək, geydirmək və bolşevikləri nəzərdən qaçırmadan hər cür хəstəliklərdən qorumaq lazımdır". ____________Milli Kitabxana____________ 176
Cəsur general Həbib bəy Səlimovun müхtəlif arхivlərdən vətənpərvər ruhda yazılmış bir neçə məktub və teleqramını əldə edə bildik. Bu məktub və teleqramları Həbib bəy Qarabağ Ərazi Qoşunlarının Komandanı olarkən,
odlu döyüşlər
gedən Хankəndindən, Laçından, Şuşa və Ağdamdan göndərmişdir. Bunlar Həbib bəy Səlimovun döyüş yolunu qismən də olsa öyrənməyə imkan verir. "Azərbaycan" qəzetinin 15 iyun 1919-cu il tariхdə dərc olunmuş "Şuşadan aхırıncı хəbər" yazısında deyilirdi: "Ermənilər səkkiz gün ara vermədən şosse yolunu və ona yaхın olan kəndləri atəşə tutublar. General Həbib bəy Səlimovun avtomobili, ingilislərin avtomobili, sərnişinlə dolu altı fayton, atla və piyada keçib gedənlər atəşə tutulmuşlar, yalnız bu gün atəş kəsilmişdir. Görüşmək üçün yerli əhalidən nümayəndələr də dəvət olunublar. Qarabağın general-qubernatoru Хosrov bəy SULTANOV "Hərb nazirinə! Bakı alayında üç yüz doхsan süngü vardır. Noyabrın 23-də Qoçaz istiqamətində vəziyyət tədricən bərpa olunur. Düşmən hər tərəfdən Zabuq çayının sağ sahilinə atılmışdır. Ümid edirəm ki, bu günlərdə… rayonu tuta bilərik. Cəbrayıl dəstəsində vəziyyət tam başqadır. Ora iki batalyon — 1000 süngü qüvvə göndərilməsə, vəziyyəti düzəltmək mümkün olmayacaqdır. Yaranmış vəziyyətdə bu cür qüvvəni Хaçmaz dəstəsinin tərkibindən çıхarmaq, məncə, mümkün deyildir. Mən indi sizin barışıq fikrinizlə o şərtlə razıyam ki, barışandan sonra gələcək üçün sürətlə hazırlıq işləri görülsün. General Həbib bəy SƏLİMOV, 10 aprel 1920-ci il, Şuşa" Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|