Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ӘDӘBİYYAT
- Açar sözlər: opera, janr, klassika, muğam РЕЗЮМЕ
- Ключевые слова: опера, жанр, классика, мугам. İnara MӘHӘRRӘMOVA
P.Çaykovski, M.Musorqski, A.Borodin, N.Rimski‐Korsakov, S.Raxmaninov, daha son‐ ralar D.Şostakoviç, S.Prokofyev kimi dahi bəstəkarların yaradıcılıq ənənələri, təbii ki, Azərbaycan bəstəkarları üçün çox böyük məktəb olmuşdur. Bəstəkarlarımız onların irsini dərindən öyrənərək və ənənələrini davam etdirərək Rusiyada və digər ölkələrdə, xüsusilə opera sahəsində geniş yayılmış yeni dəbli antirealist cərəyanların təsirindən uzaq durmağı bacardılar. Təbii ki, Ü.Hacıbəylinin yeni siyasi‐sosial şəraitdə tarixi‐qəhrəmanlıq mövzusuna müra ‐ ciət etməsi heç də təsadüfi deyildi. Bəstəkar milli‐səhnə incəsənətinin problemlə rini həll edərək, eyni zamanda bütün sovet incə ‐ sənətinin inkişaf yoluna qoşuldu. «Koroğlu» operası elə bir dövrdə səsləndi ki, bu zaman Kovalın «Yemelyan Puqaçov», Xrennikovun «Tufanda», Dankeviçin «Boqdan Xmelnitski» kimi operaları artıq yaranmışdı. Azərbaycanda ilk ümumavropa tipli operaların müəllifləri öz yaradıcılıqlarında xalq kütlələrinin və tipik xarakterlərin fərdi xüsusiyyətlərinin musiqili‐səhnə təcəssü münü qarşılıqlı əlaqədə həyata keçirməyə nail oldu‐ lar. Bu, çox əhəmiyyətlidir, məhz bu əsərlərdə operaların qəhrəmanlarının musiqili xarakte ‐ ristikasının psixoloji dərinliklə işlənilməsi vacib bir ənənəyə çevrildi. Başqa sözlə desək, operanın hər bir qəhrəmanı artıq səhnədə muğam oxumadan bəstəkar tərəfindən ona yazılmış fərdi musiqili xarakteristikaya malik oldu. Qəhrəmanların musiqili xarakteristika ‐ sının psixoloji işlənməsi muğam‐monoloq ‐ larında təmsil olunan ziddiyyət və hadisələrin ümumiləşdirilmiş ifadəsindən çoxşaxəli məzmu ‐ nunun konkret‐fərdi təcəssümünə doğru irəliləyişə gətirib çıxardı. Musiqi qaynaqlarının sintezi, ənənəvi xalq musiqisinin intonasiya kökləri, kütləvi mahnı ‐ lar və müasir leksika ilə zənginləş dirilmiş klassik opera musiqisi – bütün bunlar Ü.Hacı ‐ bəylinin «Koroğlu» operasındakı tarixi xid ‐ mətləri idi. Bu sintez Azərbaycan opera sının üslubuna özünəxas cəhətlər aşıladı. Beləliklə, XX əsrin əvvəllərindən muğam operalardan başlayaraq XXI əsrin əvvəllərinə kimi Azərbaycan operası böyük bir yol keç ‐ miş, müxtəlif mövzulu və rəngarəng janrlı əsərlərlə zənginləşmişdir. 1.1930‐cu illərdə rus operaları istiqamə ‐ tində, sovet gerçəkliyi ilə bağlı müasir möv ‐ zuda yazılmış mahnıvari opera – «Nərgiz»; 2. Tarixi‐qəhrəmanlıq janrındakı opera – «Koroğlu»; 3. Müasir hərbi mövzuda yazılmış opera – «Vətən»;
4. Müasir mövzulu lirik operalar – «Sevil», «Aygün»; 5. Tarixi və vətənpərvərlik cizgiləri ilə zən ‐ ginləşdirilmiş lirik operalar – «Nizami», «Vaqif», «Natəvan»; 6. Klassik və müasir texnologiyalardan istifadə etməklə muğam opera ənənələrini yeni bədii keyfiyyətlərlə davam etdirən muğam‐ operaları – «Gəlin qayası», «Xanən dənin taleyi», «Ağ atlı haqqında əfsanə» rok operası. Milli operanın yeni janrlarla zənginləş di ‐ rilməsi də qeyd edilməlidir. Bu, təmsil‐opera «Tülkü və Alabaş» (opera‐alleqoriya), simvo‐ lik qəhrəmanlardan ibarət olan «Aldanmış ul‐ duzlar» operalarıdır.
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 Milli opera musiqisinin spesifikası, onun üslub xüsusiyyətləri – bütün bu müxtəlif janrlı, müxtəlif surətli əsərlərin vahid bir qrupda – Azərbaycan operalarında birləş mə ‐ sindən ibarətdir. Şübhəsiz ki, opera mədəniyyətinin di‐ namik prosesinin ardıcıllığında şərtsiz bir məntiq, daxili qanunauyğunluq vardır. Azər ‐ baycan opera incəsənəti inkişaf edərək daha da güclənmiş və janrın diapazonunu geniş ‐ ləndirərək XX əsrin opera mədəniyyətini zəngin ‐ ləşdirmişdir. ӘDӘBİYYAT 1.С.Касимова. Из истории азербайджан‐ ской оперы и балета (1908‐1988гг.) «Адиль‐ оглы», Баку, 2006г. XÜLASӘ Təqdim olunan məqalə Azərbaycan opera ‐ sının klassik opera janrı kontekstində inkişaf tarixindən bəhs edir. Məqalədə, həmçinin Azərbaycanda mey‐ dana gəlməzdən əvvəl operanın Rusiya və Avropanın bir çox ölkələrində keçdiyi maraqlı inkişaf yolu haqqında da məlumat verilir. Xarici bəstəkarların Azərbaycan opera müəlliflərinin yaradıcılığına təsiri və milli operamızın müxtəlif mövzulu və rəngarəng janrlı əsərlərlə zənginləşməsi qeyd olunur. Açar sözlər: opera, janr, klassika, muğam РЕЗЮМЕ Статья, представленная И. Э. Магерра‐ мовой, посвящена историческому разви‐ тию азербайджанской оперы в контексте классического оперного жанра. В статье даются сведения о путях разви‐ тия оперы, которая прошла во многих странах Европы и России, прежде чем по‐ явилась в Азербайджане. Также отмечается влияние зарубежных авторов на творчество азербайджанских оперных композиторов и обогащение национальной оперы разнооб‐ раз ной тематикой и разнохарактерными произведениями. Ключевые слова: опера, жанр, классика, мугам. İnara MӘHӘRRӘMOVA, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Naxçıvan Dövlət Universiteti 75 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|