Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çəhrayı sapfir: Madaqaskar, Myanma (Bir ‐ ma), Şri‐Lanka, Tanzaniya Sarı/yaşıl/bənövşəyi sapfir: Avstraliya (Kbin s ‐ lend, Yeni Qərbi Uels), Myanma (Birma), Şri‐ Lanka, Tanzaniya, Tayland, ABŞ (Montana). Rəngsiz sapfir: Şri‐Lanka Alabəzək sapfir: Tanzaniya
Zümrüd (Be3Al2SiO6) beril mineralının bir növüdür. Hələ Vavilonun dövrlərindən (b.e.ə.3000 il) geniş yayılmışdır. «Zümrüd» sözü yunan sözü olan «zummurud» sözündən götürülüb, mənası «yaşıl daş» deməkdir. Rəngi yaşıldır. Tarixdə ən çox tanınan kristal «Cavanşir zümrüdü» adı almışdır. Bu daş XIX əsrin əvvəllərində Cənubi Afrikanın Muso ərazisində tapılmışdır. Mineralın görkəmin ‐ dəki özünəməxsusluq yüksək asterizm effek ‐ tinə malik olan ulduzşəkilli kristallardır. Belə daşlar trapiç adlanır və onun miqdarı dünya üzrə bir neçə ondan yuxarı olmur. Altıguşəli ulduzlarla bəzəkli olan zümrüd Kolumbiyada çıxarılır. Kolumbiyanı zümrüd paytaxtı da adlandırırlar. Burada zümrüdlər damarlar içində kalsit və pirit ilə bərabər olur. Təmiz zümrüd çox nadirdir, zümrüd kristal ları, adə ‐ tən, başqa minerallarla birləşmədə üzərində kiçik ləkələr olur. Әn keyfiyyətli züm rüd
daşlar, adətən, brilyant daşlarla əhatələnir ki, bu da onun rənglərinin daha da dərin görünməsinə səbəb olur. Solğun, parlaq ol‐ mayan daşlardan isə müxtəlif muncuq düzümləri hazırlanır. Başqa bir rəvayətə görə, zümrüdü (beril) özü ilə gəzdirəni ilan, əqrəb və başqa zəhərli həşəratlar sanca bilməz. Guya, ilan sancanı ancaq zümrüd tozu ilə müalicə etmək olar.
Qiymətli daş olan aleksandrit xrizoberillin qiymətli müxtəlifliklərindən biridir. O, 1834‐cü ildə Finlandiyalı səyyah – mineroloq N.Nor ‐ denşteyn tərəfindən Uralda tapılıb. Bu daşı ilk çıxarıldığında yaşıl rəngdə olduğuna görə zümrüd bilmişlər. Bu daşın birləş mə sin də olan titanium və xrom onun fərqli rəng lər də olma ‐ sına səbəb olur. «Aleksandrit» adı ona rus im‐ peratoru I Nikolayın oğlu, rus taxt‐tacı nın varisi Aleksandrın şərəfinə verilib. Ural alek‐ sandriti mavi – yaşılımtıl rəngdə olur. Qeyd etmək lazımdır ki, dünya bazarında məhz həmin daş başqalarından daha qiymətlidir. Seylon daşları tünd‐yaşıl rəngi ilə fərqlənir. Ümumiy ‐ yətlə, aleksandrit daşlarının belə rəng çalarları olur: gündüz, gün işığında – mavi‐yaşılımtıl, yaşıl; gecələr – moruğu, pur‐pur qır mızı, tünd‐ qırmızı, qırmızı. Təbiətdə aleksandritə kiçik kristallar şəklində rast gəlinir. Aleksandrit – şəffaf daş olub sərtliyi Moos şkalası ilə 8,5‐ə bərabərdir. Aleksandrit Zambiyada, Brazili ‐ yada, Rusiyada, Tanzaniyada, ABŞ‐da, Şri‐ Lankada, Madaqas karda çıxarılır. Mirvari Mirvarinin Müqəddəs Qurani‐Kərimdə adının çəkilməsi, onun insanlara bəzək əşyası kimi göndərilməsinə dair məlumatın olması, cənnət bəzəyi adı verilməsi ilə bağlıdır. Rəvayətə görə, mirvari insanların tökdüyü göz yaşlarıdır və onlara həmişə bədbəxlik gətirir. N.Tusi yazır: «....mirvari sevdadan doğan qor ‐ xunu və ürək döyüntülərini ortadan qaldırır. İnsanın əhvali‐ruhiyyəsini yüksəldir. Qəm və qüssəni unutdurur. Boğazdan gələn qanı saxlayır. Göz xəstəliklərinin müalicəsində də ondan istifadə edilir...» Әslində, mirvari (inci), mərcan, sədəf, çanaq üzvi maddədir. Odda yana, insan bədəninin hərarətindən, tər və çirkdən vaxt ötdükcə sıradan çıxa bilər. Sirkə və naşatır kimi kəskin qoxulu maddələr mirvarini yeyir, tərkibində kalsium karbonat – 91%, üzvi maddə – 4%, su – 4% və müxtəlif maddələr 1%‐dir. Bu qiymətli daşın özəlliklərinə, onunla bağlı maraqlı hadisələrə toxunmazdan öncə, yaranmasından, növlərindən, hansı məkan lar ‐ da daha çox tapılmasından, yetişdiril mə sin ‐ dən bəhs etmək yerinə düşər. Yeganə bəzək əşyasıdır ki, onun emala ehtiyacı yoxdur. Məhz bu keyfiyyətinə görə əsrlər boyu təbii mirvarilər baha qiymətə təklif olunub. Düzdür, süni mirvarilər peyda olandan sonra qiymət düşməsi əmələ gəlsə də, təbii mirvari hələ də öz yerini və qiymətini qoruyur. Təbii və süni mirvaridən söz düşmüşkən, qeyd etdiyimiz kimi, təbii mirvari, adətən, dəniz midyalarının, şirin su molyusklarının, bəzən də ilbizlərin qabıqları daxilində əmələ gəlir. Təsadüfən çanağın içərisinə düşən kənar bir hissəcik ilbizi və digər adıçəkilən hey van ‐ ları qıcıqlandıraraq şirə buraxmasına səbəb olur. Şirə isə müəyyən zaman müddətində kənar hissəciyi əhatə edərək mirvari əmələ gətirir. Təbii mirvarilərin özü də iki yerə bölünür: dənizdə və şirin suda, çayda yaşayan canlılardan əmələ gələnlər. Onu da qeyd edək ki, təbii mirvarilər arasında ən diqqət çəkəni və bahalısı gümüşü və gümüşü‐yaşıl çalarlı mirvarilərdir. Bu mirvarilərə az rast gəlinir. Təbii mirvarilərin ağ, qızılı, çəhrayı, yaşıl rəngləri də mövcud‐ dur. Yetişdirilmiş mirvarilərin parıltıları isə bir az sönük olur. Mirvariləri qiymətləndirmək üçün, əsasən, yeddi şərt müəyyənləşdirilib: rəng, parıltı, sədəf qatının qalınlığı, forma, təmizlik, ölçü, çeşid. Bahalı mirvarilərdən biri də maraqlı və qəribə tarixçəsi olan İngiltərə krallarının tacını bəzəyən «Qaragül»dür. «Qara ‐ gül»ün çəkisi 50 karat idi. Amma tarixdə bun‐ dan da böyük mirvarilər olub. Təbii mirvarilər arasında ən böyüyü hazırda Londonda Cənubi Kensinqtondakı muzeydə saxlanılır. Onun çəkisi 450 karatdır. İspaniya kralı II Filippə (1527–1598) məxsus mirvarinin çəkisi 137 karat idi. Әsrlər boyu sadə insanlardan tutmuş imperatorlara, krallara qədər hamı nın diqqətini cəlb edən mirvari, litotera piyanın da metodları
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|