Sonuncu ensiklopediya Layout qxd
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İBRƏT – hər hansı bir hərəkət və davranışlardan, eləcə də hadisələrdən çıxarılan doğru nəticədir.
- İCAB – fiqhdə insanların hər hansı bir məsələ haqqında razılığa gəlmələri üçün edilən təklifin qəbul edilməsidir.
- İCARƏ – fiqhdə gəlir əldə etmək məqsədi ilə müəyyən vasitənin və ya yerin müvəqqəti olaraq başqasına verilməsidir
- İCAZ – hər hansı bir əsərin gözəl, möcüzəvi ədəbi quruluşudur.
- İCTİHAD – şəriətdə hüquqi hökmlərin irəli sürülməsi, eləcə də müxtəlif dini prob- lemlərin Quran, hədis, qiyas və icmaya isti
mağa çağırmışdır. Ancaq özünü tanrı hesab edən Nəmrud İbrahim peyğəmbərin çağırışına səs verməmişdir (Quran, 2: 258). Bundan sonra azğınlaşmış Nəmrud İbrahimi tutub diri-diri tonqalda yandırılmasını əmr etmiş, ancaq Allah onu qorumuş, atəşdə onun yerini sərin etmiş və onu hamının gözü önündə xilas etmişdir (Quran, 21: 69). Bun- dan sonra Allah bu azmış xalqa böyük əz- ablar vermişdir. Onlar həşəratların basqınlarına uğramışdırlar. Bu həşəratlardan biri Nəmrudun burnundan beyninə keçərək ona dözülməz əzablar vermişdir. Daha sonra İbrahim kəldanilərin yurdundan uzaqlaşaraq cənubda yerləşən Hərrana getmişdir. Onunla birlikdə həyat yoldaşı Sara, eləcə də qardaşı oğlu Lut da getmişdir. Onlar bir müddət Hər- randa qaldıqdan sonra Şama (Suriyaya), daha sonra oradan Misirə getmişdirlər. Yolda olarkən İbrahim peyğəmbərin qardaşı oğlu Luta peyğəmbərlik verilmiş, o da Sədum şəhərində qalmışdır. O dövrdə Misiri olduqca azğın və dinsiz bir Firon idarə edirdi. O İbrahim və Saraya qarşı əxlaqsız davranmışdır. Ancaq bir möcüzə baş verdikdən sonra onlara toxun- mamışdır. Üstəlik o, Saraya Həcər adlı bir qadını qulluqçu verərək onları sərbəst bu- raxmışdır. Sara Həcərlə birlikdə İbrahimin yanına qayıtdıqdan sonra onlar Fələstinə gedib orada yaşamışdırlar. Burada maldar- lıqla məşğul olan İbrahim varlanmışdır. Vaxt keçdikcə başqa adamlar da buraya köçmüş, bu yeri abadlaşdırmışlar. Daha sonra İbrahim və onun ailəsi Suriyaya köçmüşdürlər. İbrahim peyğəmbərin uşaqları ol- madığına görə Saranın razılığı ilə o qul- luqçusu Həcərlə evlənmiş, bu evlilikdən İsmail adlı bir oğlan doğulmuşdur. Bundan sonra Saranın qısqanclığına görə Allah İbrahim peyğəmbərə Həcərlə İsmaili indiki Məkkə torpaqlarında yerləşən susuz bir qız- mar çöllüyə aparmasını buyurmuşdur. O da, Tanrının əmrini yerinə yetirmiş onları Hicaza apararaq orda tərk edərək geri qayıtmışdır. Susuz çöllükdə körpəsi ilə tək qalan Həcər təlaşlı bir vəziyyətdə Məkkədəki Səfa və Mərvə təpələri arasında su axtarmağa başlamışdır. Bu an Cəbrayıl yerə enmiş və ayaqları (ya da qanadı) ilə yerə vurmuş və vurduğu yerdən su fışqırmışdır. Bu bulaq Zəmzəm adlandırılmışdır. Beləliklə, Həcər və oğlu İsmail Məkkədə qalmış və zaman keçdikcə o yerlərə başqa qəbilələr də gəlmişdir. İsmail dünyaya gəlməmişdən öncə İbrahim peyğəmbər onun oğlu doğularsa, onu yetkinlik yaşına çatdıqdan sonra Allaha qurban verəcəyinə söz vermişdir. İsmail yetkinlik yaşına çatdıqda atası Məkkəyə gəlmiş, onu qurban vermək istəmişdir. Ancaq bu an möcüzə baş vermiş, Allah İbrahimə qurban kimi bir qoçu kəsməyi əmr etmişdir. Bu hadisələrdən sonra İbrahim peyğəmbərin onun birinci xanımı Saradan da İshaq adlı oğlu doğulmuşdur. Daha sonra rəvayətlərdə İbrahim peyğəmbərin tez-tez Həcər və oğlu İsmailin yanına Məkkəyə getdiyi haqqında məlumat verilir. Orada o, İsmaillə birlikdə Kəbəni inşa etmişdirlər. Tikinti işləri başa çatdıqdan sonra, İbrahim İsmail ilə birlikdə həcc mərasiminin qaydalarını təsis etmiş və bu ibadəti yerinə yetirmişdirlər. Rəvayətlərə görə İbrahim Qüdsdə 175 yaşında vəfat et- mişdir. İBRƏT – hər hansı bir hərəkət və davranışlardan, eləcə də hadisələrdən çıxarılan doğru nəticədir. Quran və hədislər bizdən əvvəlki nəsillərdən, peyğəmbərlərin həyatından və müxtəlif hadisələrdən ibrət al- mağımızı istəyir. Belə ki, biz pis əməllərdən uzaq olmağa, xeyir əməllərə isə can at- malıyıq. İCAB – fiqhdə insanların hər hansı bir məsələ haqqında razılığa gəlmələri üçün edilən təklifin qəbul edilməsidir. Məsələn; ticarətdə satıcının təklif etdiyi malı alıcı qəbul etməlidir. Belə olarsa anlaşma real- 131 İCAB laşmış olur. Buna görə də “icab etmək” və “qəbul etmək” anlayışları birlikdə istifadə edilir. İCARƏ – fiqhdə gəlir əldə etmək məqsədi ilə müəyyən vasitənin və ya yerin müvəqqəti olaraq başqasına verilməsidir (Quran, 65: 6, 28: 26-27). İcarəyə verən ilə icarəyə götürən arasında müqavilə bağlan- malı və ya anlaşma olmalıdır. Gəlinən nəticələr hər iki tərəfi qani etməli, burada hiyləyə yol verilməməlidir. İCAZ – hər hansı bir əsərin gözəl, möcüzəvi ədəbi quruluşudur. Quranın forma ilə anlamının möcüzəliyi və bənzərsizliyi Quranın icazı adlanır. İCMA – hər hansı bir problem haqqında hökm verildikdə birliyə gəlmək, eyni mövqedən çıxış etməkdir. Fiqhdə icma, fəqihlərin müxtəlif problemlərin həlli yol- unda birliyə gəlməsidir. Alimlər icmanın tət- biq edilməsini Quran (4: 115, 3: 110) ayələri ilə əsaslandırırlar. İcma İslamda ictihadın qaynaqlarından biri hesab edilir. Fiqhi məzhəblərdə hökmlər daha çox dörd mənbə əsasında (Quran, hədislər, icma, qiyas) ver- ilir. Eyni zamanda, icma Quran və hədislərə zidd olmamalıdır. İcmanın tarixi tabiun dövründən başlayır. Peyğəmbərin vəfatından sonra onlar ortaya çıxan müxtəlif problemləri icma metodu vasitəsi ilə həll etmişdirlər. İcma ilə hökm vermək tək bir səhabənin verdiyi hökmdən daha üstün hesab edilirdi. Elə o dövrdən də, bu termin yaranmışdır. Əqidə ilə bağlı məsələlərdə icma tətbiq edilməməlidir. Müxtəlif fəqihlərin hər hansı bir problem üzrə baxışları, çoxluğun mövqeyi ilə üst-üstə gəlməsə belə icma pozulmur. Alimlərin icması ilə yanaşı səhabələrin də icması vardır. Bir çox fəqihlər alimlərin deyil, yalnız səhabələrin icmasına üstünlük verirlər. Məsələn, zahiri məzhəbində fəqihlərin icması inkar olunur. Çünki, buna dair Quranda yetərli qədər dəlil yoxdur. Daha bir qrup alim bir adamın rə- vayət etdiyi hədisindən çıxarılmış icmanı düzgün hesab etməmişdirlər. Cəfəri məzhəbində imamların da icması vardır. İCTİHAD – şəriətdə hüquqi hökmlərin irəli sürülməsi, eləcə də müxtəlif dini prob- lemlərin Quran, hədis, qiyas və icmaya isti- nad edilərək həll edilməsidir. İctihad edənə müctəhid deyilir. Müctəhid dərin biliyə və yüksək əxlaqa sahib olmalıdır. “İctihad” ter- mini Quranda olmasa da, Məhəmməd peyğəmbərin hədislərində vardır. Rə- vayətlərə görə Məhəmməd peyğəmbər öz səhabələrini müxtəlif yerlərə göndərir və on- lara ictihad etmək səlahiyyətini verirdi. İcti- had edən müctəhid İslamın başlıca qaynaqları olan Quran və hədislərdən birbaşa hökmlər çıxarır və ya keçmiş alimlərin artıq həll etdiyi məsələləri araşdıraraq onları mövcud şəraitə tətbiq edir. Məhəmməd peyğəmbərin səhabələri onların fiqhi əsaslarını sistemləşdirmiş, onların tələbələri və davamçıları, eləcə də imamlar ilkin qay- naqlardan müstəqil hökmlər vermişdirlər. Hi- crətin III əsrindən sonra demək olar ki, bütün başlıca hüquqi problemlər sistemləşdirilib həll edilmişdir. Buna görə bir çox məzhəblərdə artıq həll edilmiş məsələlər ətrafında yeni ictihadların verilməsi bəyənilməmişdir. Beləliklə, bu məzhəblərdə uzun müddət “ictihad qapıları” yalnız yeni yaranmış məsələlər üçün açılırdı. Hər bir yeni problemin hökmü fiqhi məzhəbinin ənənələri və metodlarına uyğun olaraq ver- ilməlidir. Cəfəri, zahiri və hənbəlilər icti- hadın qapılarının bağlanması fikri ilə razılaşmamış, istənilən məsələ haqqında ic- tihadın verilməsini məqbul hesab etmişdirlər. Dərk olunmasında heç bir problem ol- mayan Quran ayələri və hədislər olan yerdə heç bir ictihadın verilməsinə ehtiyac yoxdur. 132 İCARƏ Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|