T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
 
96 
Irak tarihi açısından diğer bir önemli geliĢme, 1990‟da Kuveyt‟in iĢgali 
oldu. Aslında Irak, Kuveyt‟in Irak‟ın bir parçası olduğu iddiasını, Kuveyt henüz 
bir  Osmanlı  eyaleti  i
ken  de  dile  getirmekteydi.  1899-
1961  yılları  arasında 
Ġngiliz  himayesinde  bulunan  Kuveyt,  bağımsızlığını  ilan  ettikten  sonra  da 
Irak‟ın  iddiaları  ile  karĢı  karĢıya  kalmıĢtı.  1963‟ten  itibaren,  Arap  Birliğince 
tanınması  ve  BM  üyeliğine  kabulü  ile  birlikte, 
Irak  da  bu  iddialardan 
vazgeçmiĢti  (Yılmaz,  2009:  295
-
296).    Bununla  birlikte  Ġran
-
Irak  SavaĢı 
sonrasında  yaĢanan  bir  dizi  geliĢme  ile  birlikte  Irak,  Kuveyt  üzerindeki 
iddialarını yeniden gündeme getirdi. 
 
Her  Ģeyin  baĢında  Irak,  Sovyetler  Birliği‟nin  yıkılması  sonrasında, 
1980‟lerdeki  ABD,  Ġngiltere  ve  Fransa  gibi  batılı  güçlerle  iyi  olan  iliĢkilerine 
güvenerek, batı dünyasının Irak‟ın bölgesel bir güç olarak ortaya çıkmasına 
göz  yumacağını  düĢünmekteydi.  Ancak,  Irak‟ın  göz  ardı  ettiği  konu,  büyük 
güçlerin,  özellikle  de  SSCB‟nin  yıkılması  ile  tek  süper  güç  haline  gelen 
ABD‟nin,  Körfez  petrolünü  tek  bir  gücün  hâkimiyetine  bırakmayacağıydı 
(Harris, 2000: 55).   
Ġran
-
Irak  SavaĢının  borç  yükü  altında  ezilen  Irak,  yeni  bir  kaynak 
arayıĢına giriĢmiĢti. Bu noktada
 
Ġran‟la savaĢarak, “Arapları Ġranlı mollalardan 
koruduğu ve Ġran‟ı Arap düĢmanı olarak gördüğü, Ġran ve Ġsrail‟e karĢı büyük 
bir  ordu  beslediği  için,  bu  ordunun  masraflarının  tüm  zengin  Araplarca 
karĢılanması  gerektiği”  iddialarıyla,  Kuveyt‟ten  borçlarını
  silmesini  istedi, 
ancak  bu  istek  kabul  görmedi.  Ardından,  Kuveyt  ve  BirleĢik  Arap 
Emirliklerinin,  kendilerine  ayrılan  OPEC  kotasının  üzerinde  petrol  satarak 
Irak‟ı zarara uğratması ve Irak‟ın petrol fiyatının artırılmasını talep etmesinin 
ardından  Irak,  Kuveyt  sınırına  asker  yığmaya  baĢladı.  Bu  geliĢmeler 
sonrasında  Irak,  Kuveyt‟i,  aralarında  ihtilaflı  olan  Rumeyla  bölgesinden 
anlaĢmalara aykırı Ģekilde petrol  çalmakla  suçladı ve tazminat  istedi, ancak 
olumlu  yanıt  alamadı  (Yılmaz,  2009:  297
-
300).  Bu  geliĢ
meler,  zaten  bir 
süredir  yığınak  yaptığı  ve  kendisi  açısından  önemli  bir  stratejik  bölge  olan 
Kuveyt‟in  iĢgaline  zemin  hazırlamıĢtı.  Irak,  Kuveyt‟i  2  Ağustos‟da  iĢgale 
baĢladı ve ardından, 8 Ağustos‟da Kuveyt‟i ilhak ettiğini açıkladı. 
 

---

 
 
97 
ĠĢgal,  Saddam  Hüseyin‟in  beklediğinin  aksine  Batı  Dünyası  ve 
Araplardan  destek  bulamadı.  Bu  doğrultuda,  BM  Güvenlik  Konseyinin  de 
iĢgalin durdurulması konusunda yoğun çabası görüldü. Bir dizi karar alınarak, 
(660-661-662-664-665-666-667-669-670-
674 sayılı kararlar) Irak‟ın koĢulsuz 
olarak  hemen  çekilmesi  ve  sorunun  görüĢmelerle  çözülmesi  yolunu  istemiĢ 
ancak bu çabalar da baĢarıya ulaĢamamıĢtı. Bu kararlardan baĢlıcalarını Ģu 
Ģekilde özetlemek mümkündür (Öztürk, 2010: 4): 
 

 
2  Ağustos  tarihli,  Irak‟ın  Kuveyt‟ten  çıkarılmasına  iliĢkin  660  sayılı 
karar, 

 
6 Ağustos tarihli, 660 sayılı karara uyulmadığının tespiti halinde meĢru 
müdafaayı  ve  ekonomik  yaptırımları  öngören  661  sayılı  karar  (Bu  karar, 
BM  Kurucu  AntlaĢması  41.  md.  çerçevesinde  alındığı  için  bağlayıcılığı 
olan bir karardı ve Türkiye 7 Ağustos‟ta Yumurtalık boru hattını bu karara 
uyarak kapatmıĢtır.)
 

 
25 Ağustos tarihli deniz ablukasını öngören 665 sayılı karar,
 

 
Hava ablukasını öngören 670 sayılı karar.
 
BM, 29 Kasım 1990‟da Irak‟a karĢı güç kullanılmasına imkân tanıyan 
678  sa
yılı  kararı  kabul  etmiĢtir.  Söz  konusu  karara  göre;  Irak‟a  678  sayılı 
kararın  alınması  öncesinde  çıkarılan  kararlara  uyması  konusunda  son  bir 
Ģans  tanınıyor  ve  15  Ocak  1991‟e  kadar  Irak‟ın  BM  kararlarına  uymaması 
halinde,  BM  AntlaĢmasının  7.  Bölümünde  ifade  edilen,  üye  devletlere,  BM 
kararlarının  uygulanmasının  sağlanması,  uluslararası  barıĢ  ve  güvenliğin 
tahsisi amacıyla her türlü yöntemi kullanma yetkisi veriliyor ve bunun için de 
tüm  üye  devletlerin  desteğinin  istenmesi  kararlaĢtırılıyordu  (FAS  Ġnternet 
Sitesi [web], 1990). Buna rağmen, Irak‟tan olumlu bir yanıt alınamadığı gibi, 
diplomatik çabalardan da sonuç alınamayınca, 17 Ocak 1991 tarihinde, ABD 
öncülüğünde Irak‟a BM müdahalesi gerçekleĢtirilmiĢtir.  
 
BM  güçleri  karĢısında  fazla  direnemeyen  Irak,  27
 
ġubat‟ta  BM 
kararlarına uyacağı ve Kuveyt üzerindeki iddialardan vazgeçerek Kuveyt‟ten 
tamamıyla  çekileceğini  açıkladı.  Ardından  ABD  BaĢkanı  George  Bush,  28 
ġubat 1991‟de savaĢın sona erdiğini  açıkladı (Yılmaz, 2000: 66). 
 

---

 
 
98 
BM  Güvenlik  Konseyince  alınan  2
 
Mart 1991  tarihli  686  sayılı  karara 
göre de ateĢkes yürürlüğe girdi. Söz konusu kararda,  Irak‟ın daha önceki BM 
Kararlarına  uyması;  Kuveyt  iĢgalini  en  kısa  sürede  sona  erdirmesi  istenmiĢ 
ayrıca  “Irak‟ın  üye  devletlere  yönelik  füze  saldırıları  ve  savaĢ  uçaklarınca 
gerçekleĢtirilebilecek  uçuĢlar  yoluyla  düĢmanca  ya  da  provokatif 
faaliyetlerden  kaçınması  gerektiği”  belirtilmiĢtir  (BM  Resmi  Ġnternet  Sitesi 
[web], 1991). Bu madde ile Irak hava kuvvetlerine bağlı uçakların Irak  hava 
sahası üzerinde uçuĢları yas
aklanmakta idi.  
BM Güvenlik Konseyi, 3 Nisan 1991‟de 687 sayılı kararı alarak, Irak‟ın 
statüsünü belirlemek ve süregelen ihtilaflara son vermek istemiĢtir.  Bu karar, 
Irak‟ın  BM  müdahalesinden  2003  Irak  SavaĢı‟na  gelene  kadarki  statüsünü 
belirlemesi  ve  20
03  Irak  SavaĢının  dayanakları  arasında  gösterilmesi 
açısından  önemlidir.  Bu  sebeple  detaylı  olarak  incelenmesinde  fayda 
görülmektedir.  Buna  göre  alınan  kararları  aĢağıdaki  gibi  özetlemek 
mümkündür  (Amerikan  Bilim  Ġnsanları  Federasyonu  Ġnternet  Sitesi  [web]
, 
2010): 
 
Dokuz  bölüm  ve  otuz  dört  maddeden  oluĢan  kararın  birinci 
bölümünde,  Irak  ve  Kuveyt  sınırının  belirlenmesi  konusu  ele  alınmaktadır. 
Buna  göre,  iki  devlet  arasındaki  sınır;  iki  devletin  4  Ekim  1963  tarihinde 
imzaladığı Bağdat AntlaĢması hükümleri doğrultusunda belirlenecekti. Ayrıca 
BM  Genel  Sekreteri‟nin,  Irak  ve  Kuveyt  arasında  yürütülecek  görüĢmelerde 
gözetmenlik  yapması  ve  bu  sınırların  muhafazasında  da  BM  AntlaĢması 
hükümlerinin dikkate alınması gerektiği belirtilmekteydi. 
 
Ġkinci bölümde, kararın Irak sınırında 10 km‟lik, Kuveyt sınırında da 5 
km‟lik bir alanda askerden arındırılmıĢ bir bölge oluĢturulacağı, bu bölge ve 
Khor  Abdullah  bölgesini  gözlemlemek  amacıyla  bir  BM  biriminin  bölgede 
konuĢlandırılacağı  ve  bu  birimin  herhangi  bir  ülkenin  barıĢı  tehdit  eden  bir 
giriĢimini rapor edeceği ifade edilmekteydi.
 

---