T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
 
102 
çerçevesinde  Çekiç  Güç‟ün  Türkiye‟de  Ġncirlik  Üssünde  konuĢlanması  ile 
Kürtler, önemli bir garanti elde etmiĢ oluyordu (KurubaĢ, 2003: 37).
 
Ülkenin  %  55
-
60‟ını  oluĢturan  ġiiler,  yaptırımlardan  en  çok  etkilenen 
topluluk olmuĢtu. Zira Irak‟ın kurulduğu 1921‟den beri, azınlıkta kalan Sünni 
elitler  tarafından  yönetilmekteydiler.  Bu  durumda,  Arap  dünyasının  özellikle 
de  Suudi  Arabistan‟ın  ġiiliği  dinden  sapma  olarak  görmesi  ve  Sünnilerce 
yönetilen  bir  komĢunun  kendilerine  daha  rahat  bir  ortam  sağlayacağı 
düĢüncesi  de  etkili  oldu  (Nakash,  2005:  16).  Bu  durumun,  ġiilerin  baskı 
altında kalmalarına ve Körfez SavaĢı sonrasında da BM yaptırımlarını en ağır 
Ģekilde hisseden topluluk olmalarına neden olduğu ifade edilebilir. 
 
Nakash (2005: 17); Irak‟ta Sünniler ve ġiiler arasındaki sorunun, etnik 
olmadığını; zira ġiilerin çoğunluğunun 19. yüzyılda göçebe Arapların yerleĢik 
hayata  geçmesiyle  ġiiliği  benimsediğini  ifade  etmekte  ve  Sünni
-
ġii 
mücadelesinin  de  etnik  ya  da  kültürel  olmaktan  ziyade,  Irak‟taki  iktidar 
mücadelesinden  kaynaklanan  siyasi  bir  sorun  olduğunu  ifade  etmektedir.  
Nakash‟a göre, Irak  ġiiliği, Ġran ġiiliğinden, resmi doktrin bağlamında olmasa 
da ekonomik ve siyasi 
etkileĢim açısından   farklılaĢmaktadır.  
 
ġiilere  karĢı  uluslararası  toplum,  Kürtlere  gösterdiği  ilgiyi 
göstermemiĢti.  Bunda  da  ġiilerin,  etnik  bir  grup  olmaktan  ziyade  dini  bir 
topluluk oluĢu ve Irak toprak bütünlüğünü tehdit eden bir tavır içinde olmayıp, 
yalnızca  sisteme  karĢı  ayaklanmaları  etkili  oldu.  ġii  ayaklanması  dağınık, 
zayıf  ve  birlikten  yoksundu.  Bununla  birlikte  Irak‟lı  ġiilerin  Ġran‟a  yakınlığı 
dolayısıyla  Irak‟ın  da  Ġran  etkisinde  bir  ġii  devleti  haline  gelebileceği 
endiĢesiyle Batılı devletler özellikle de ABD, Irak ġii ayaklanmasında temkinli 
davrandılar ve ayaklanmanın büyümesine destek vermediler (Arı, 2004: 469
-
470). 
1992‟ye  gelindiğinde  koalisyon  güçlerinin  baskıları  ile  aĢağıdaki 
haritada da belirtildiği üzere (ġekil
-5), Irak toprakl
arında 32. paralelin güneyi  
ve  36.  paralelin  kuzeyi  uçuĢa  yasak  bölge  ilan  edildi.  Bu  sayede  Saddam 

---

 
 
103 
yönetiminin kuzeyde Kürtler, güneyde ise ġiilere yönelik hava operasyonları 
engellenmek istenmiĢti  (Historyguy Ġnternet Sitesi [web], 2010). 
 
 
 
ġekil
-5:  
Körfez SavaĢı Sonrasında  Irak‟ta UçuĢa Yasak Bölgeler
 
                    
(Global Security Ġnternet Sitesi [web], 2010)
 
 
Irak‟ın  1994‟te  Kuveyt‟in  sınırlarını  ve  bağımsızlığını  tanıması 
sonrasında  Nisan  1995‟te  BM  güvenlik  Konseyi,  986  sayılı  kabul  edere
k 
“Petrol KarĢılığı Gıda“ programını baĢlattı. 1996‟da ise  aralarında çatıĢmakta 
olan  Kürt  gruplardan,  Barzani  liderliğindeki  KDP‟nin  davetiyle,  Irak  askeri 
güçlerinin,  Ağustos  1996‟da  yasak  bölgeye  girerek  Erbil‟i  alması  sonucu, 
ABD, kuzeydeki uçuĢa yasak bölgeyi 33. paralele kadar indirmiĢti (Aydın ve 
diğerleri, 2007: 19).
 
Bundan  sonraki  süreçte,  Irak‟ta  yaĢanan  diğer  bir  önemli  geliĢme  de 
Irak‟ın  BM  silah  denetçileri  ile  yaĢadığı  krizdi.  Nisan  1991‟de  kurulan 

---

 
 
104 
UNSCOM,  yaĢanan  gerilimler  sonrasında  1998‟de  Irak‟tan  ayrıldıktan  ve 
denetimler  durduktan  sonra,  ABD  öncülüğündeki  koalisyon  güçleri,  “Çöl 
Tilkisi Operasyonu“ ile yoğun hava bombardımanında bulunarak Irak‟ı, BM ile 
iĢbirliği yapmaya zorladılar. 1999‟da BM Ġzleme Değerlendirme ve Denetleme 
Komisyonu 
(UNMOVIC)  kurularak,  denetlemeler  tekrar  baĢladı  (Aydın  vd. 
2007: 19, Yılmaz, 2009: 315).
 
Genel  olarak  Körfez  SavaĢı  sonrasında,  Irak‟ın  yapısı  hakkında,  Ģu 
unsurlar ön plana çıkmaktadır: 
 
Irak halkı, üst üste yaĢadığı iki büyük savaĢ sonrası, tüm yaĢanan
lara 
rağmen, Saddam Hüseyin rejimine olan desteğini tamamen kesmemiĢti. ABD 
öncülüğünde,  gerçekleĢtirilen  saldırılarda    pek  çok  sivilin  ölmesi,  halkın 
sefalet  içinde  yaĢaması,  pek  çok  yerin  harabeye  dönmesi  sonrasında 
Saddam Hüseyin, politik söyleminde bu saldırıların Irak‟ı ele geçirme amaçlı 
saldırılar  olduğunu  her  fırsatta  dile  getirmekteydi.  Halk  biraz  da  Hüseyin 
rejiminin  hala  içerde  güçlü  oluĢu  ve  yarattığı  korku  rejimiyle,  Saddam 
Hüseyin rejimine sadık kalmıĢtı.
 
Ülke  genelinde  Saddam  Hüseyin,  rejimin
i  devam  ettirse  de  kuzeyde 
Kürtler  güneyde  ise  ġiiler  ayaklanmıĢ,  yaĢanan  olaylarda  pek  çok  kiĢi 
yaĢamını  yitirmiĢti.  BaĢlangıçta  Hüseyin,  ayaklanmaları  güç  kullanarak 
bastırmıĢ,  BM  kararındaki  açıklıktan  faydalanarak,  uçuĢa  yasak  bölgelerde, 
savaĢ uçağı yerine  helikopter kullanarak, özellikle Kürtlere yönelik saldırılar 
gerçekleĢtirmiĢti.  Sonraki  süreçte  ABD  tarafından  uçuĢ  yasakları  geniĢ  bir 
biçimde uygulanmaya baĢlamıĢtı. Bu süreçte ilgi çeken nokta, ABD ve diğer 
Batılı devletlerin, Kürt ayaklanmasına  destek verirken ġii ayaklanmasına ilgi 
göstermemeleriydi.  Bunda  da  ġiilerin  etnik  bir  topluluk  olmaması,  Ġran‟la 
yakınlaĢarak  Irak‟ı  bir  ġii  devleti  haline  getirme olasılığı  gibi  faktörlerin  etkili 
olduğu ifade edilebilecektir.
 
Sonuçta,  ABD  ve  Batılı  ülkeler,  Türkiye  gibi  ülkelerin  de 
hassasiyetlerini de göz önüne alarak, Irak‟ın toprak bütünlüğünün korunması 

---