T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
 
108 
ülkenin  nükleer  silaha  sahip  olmasını  engellemeye  yönelik  politikalar 
geliĢtirdiği ifade edilebilecektir.  
 
1960‟ların
 
baĢında  Orta  Doğu‟da  sadece  Ġsrail  ve  Mısır,  nükleer 
teknolojinin  müĢterileriydi.  Dönemin  Soğuk  SavaĢ  politikalarının  da  gereği 
olarak  SSCB  Mısır‟a;  Fransa  ise  Ġsrail‟e  bu  teknolojileri  tedarik  ediyordu.  O 
dönemde  Ġsrail,  Orta  Doğu‟da  nükleer  silaha  sahip  olduğunu  ilk  lanse  eden 
ülke  olmamaya”  yönelik  politikalar  geliĢtiriyordu.  1967  ve  1973  Arap
-
Ġsrail 
SavaĢları  sonrasında,  Arap  ülkelerinin  petrol  gelirleri  sebebiyle,  çok  pahalı 
silahları bile alabilecek güçte olduklarının, bu noktada nükleer teknolojiyi de 
kolaylıkla  elde  edebileceklerinin  ortaya  çıkması  sebebiyle,  daha  önceki 
politikadan vazgeçilerek, ikinci ülke olmamaya yönelik politikalara giriĢilmiĢtir 
(Shaked, 1982: 185). Mısır ve Ġsrail arasında yürütülen barıĢ görüĢmeleri ve 
sonrasındaki süreçle, Ġsrail‟e karĢı Mısır‟dan herhangi bir nükleer saldırı riski 
bulunmasa  da  Mısır‟ın  yarattığı  boĢluk  Irak  tarafından  doldurulmuĢtu. 
Saddam  Hüseyin  Yönetimindeki  Irak,  bu  boĢluktan  yararlanarak  Arap 
Liderliği hesapları gütmeye baĢlamıĢ ve muhtemelen geleneksel olarak Arap 
liderliğine oynayan diğer liderler gibi, ilk olarak Ġsrail‟i hedefe koyarak Araplar 
arasında adını duyurmak ve taraftar toplamak istemiĢti. 
 
Irak,  baĢlangıçta  barıĢçı  amaçlarla  nükleer  teknoloji  elde  etmek 
istediğini  belirtmiĢti.  Nükleer  Silahların  Yayılmasının  Önlenmesi  AntlaĢması 
(Nonproliferation  Treaty
)‟na  üye  olduğunu  belirtse  ve  çalıĢmalarını 
Ulus
lararası  Atom  Enerjisi  Ajansı  (
International  Atomic  Energy  Agency 
(IAEA)
) bünyesinde yürüteceğini ilan etmiĢ olsa da Ġsrail‟i tedirgin etmekteydi. 
Ayrıca  Irak,  bu  faaliyetleri  yürütürken  bu  çalıĢmalara  önemli  ölçüde  kaynak 
ayırmıĢ  aynı  zamanda,  500
-600  ade
t  bilim  adamını  eğitime  almayı 
hedeflemiĢti.  Bu  rakamlarla  Irak,  adeta  Arap  Dünyasının  nükleer  merkezi 
konumuna  gelecekti.  Irak‟ın  bu  çabaları,  ülkedeki  diğer  sektörlere  ayrılan 
kaynak ile kıyaslandığında son derece büyük boyuttaydı.  Bu dönemde Irak, 
Frans
a‟dan  satın  almak  istediği  teknoloji  ile  Bağdat  yakınlarında  bir  reaktör 
inĢa  etmek  istemekteydi.  Bu  reaktörde  kullanılan  teknoloji  elektrik  enerjisi 
üretmek  için  yetersizdi  ancak  önemli  miktarda  plütonyum  üretme  imkânı 

---

 
 
109 
sağlamaktaydı.  Bu  koĢullarda  bir  reaktör  nükleer  silah  üretme  kapasitesine 
her zaman sahipti  (Vandenbroucke [web], 1984). Bütün bu iĢaretler, Irak‟ın 
barıĢçı amaçlarla nükleer faaliyetlere giriĢtiği iddiasını zayıflatmaktaydı. 
 
1970‟lerin sonuna doğru, Fransa ile müzakerelerde istediği, plü
tonyum 
üretme imkânına sahip ve Fransa‟nın nükleer silah programında kullandığına 
benzer  bir  reaktör  inĢa  etme  amacına  ulaĢamadı.  Irak,  bu  müzakerelerde 
ayrıca  reaktörde  kullanılan  plütonyumu  tekrar  kullanabilecek  bir  geri 
dönüĢüm  teknolojisi  de  istemiĢti.
 
Irak‟ın  bu  talepleri  Fransa  tarafından 
reddedildi. Ardından Fransa bir araĢtırma reaktörü inĢa etmeyi kabul etti. Irak 
Fransa‟nın  desteği  ile  Bağdat  yakınlarında  El
-
Tuvaitha  Nükleer  Santralini 
inĢa  etti.  Fransa  bu  reaktörde  kullanılan  uranyumun  da  önemli  bir  kısmını 
temin ediyordu. Reaktöre, Mısır Ölüm Tanrısı Osiris‟ın ismi verilmiĢ ardından 
içinde Irak kelimesi geçmesi için, ismi “Osirak” olarak değiĢtirilmiĢti. Irak ise, 
Baas rejiminin iktidara geldiği Temmuz 1968‟e referansla, reaktörü “Temmuz” 
olarak 
adlandırmıĢtı (FAS Ġnternet Sitesi 
[web], 2000). 
Fransa  ve  Irak  anlaĢma  sağladıktan  sonra  iki  ülke,  bilim  adamı 
değiĢimi  gibi  programlar  yürüterek  Irak‟ın  teknik  bilgisini  geliĢtirmeye  çalıĢtı. 
1977  ve  1979  arasında  yürütülen  çalıĢmalarla  Osirak  reaktörünün  altyapısı 
tamamlandı.  Irak  nükleer  çalıĢmalarını,  Ġtalya  ile  de  bir  antlaĢma  yaparak 
geniĢletti.  Ġtalya  ile  yapılan  antlaĢmada,  nükleer  yakıt  yeniden  üretimi  ve 
uranyumu  kullanılmayan  maddelerden  ayrıĢtırma  amaçlı  bir  hücre 
sağlanmasını  içeriyordu.  Bu  dönemde  Portekiz  ve  Nijerya  ile  de  doğal 
uranyum  sağlanması;  Brezilya,  Hindistan,  Pakistan  ve  Libya  ile  nükleer 
iĢbirliği  konularında  antlaĢmalar  yapıldı  (Shaked,  1982:  188).  Bütün  bu 
geliĢmeler,  Irak‟ın  Orta  Doğu‟da  ciddi  bir  nükleer  güç  olmak  istediğinin  v
e 
Ġsrail‟in  Orta  Doğu‟daki  nükleer  tekelinin  kırılması  için  ne  oranda  çaba  sarf 
ettiğinin göstergesiydi. 
 
Bu dönemde Ġsrail ve ABD‟nin Fransa ve diğer ülkelere Irak‟ın nükleer 
zenginleĢtirme faaliyetlerine  dair  endiĢelerini  bildirmeleri  ve  baskı  yapmaları 

---

 
 
110 
bu  ülkelerin  Irak‟la  iĢbirliği  konusunda  temkinli  davranmalarına  neden  oldu.
9 
Irak‟la yapılan antlaĢma gereği 1980‟in sonunda reaktörü aktif hale geçirmek 
için gerekli olan 1. parti zenginleĢtirilmiĢ uranyumu teslim etti. Aynı dönemde 
Ġran
-
Irak SavaĢı patl
ak verdi (Shaked,1982: 188). 
Ġran
-
Irak  SavaĢı  sırasında,  30  Eylül  1980‟de  Osirak  reaktörü,  Ġran 
jetleri tarafından bombalanmıĢ fakat  az bir zayiat görmüĢtü (Amerikan Bilim 
Ġnsanları Federasyonu (FAS Ġnternet Sitesi 
[web], 
2000). Ancak bu geliĢme, 
Irak‟ın nükleer faaliyetlerinin devamını engellememiĢti. 
 
Ġsrail, bu dönemde kendisi aleyhine geliĢebilecek bir nükleer saldırıdan 
çekinmekte  ve  Irak‟ın  nükleer  faaliyetlerini  kendi  ülkesi  için  ciddi  bir  tehdit 
kaynağı  olarak  görmekteydi.  Ġsrail,  ayrıca  Saddam  Hüseyin‟in  Ġran‟a  karĢı 
açtığı  savaĢta  baĢlangıçta  elde  ettiği  baĢarılardan  da  cesaret  alarak,  Arap 
ülkelerini  etkilemek  amacıyla  Ġsrail‟e  karĢı  bir  nükleer  silah  üreterek 
kullanabileceğini  düĢünmekte  ve  bu  çalıĢmaları  önlemek  için  planlar 
yapmaktaydı. 
 
7  Hazi
ran  1981‟de  Ġsrail  BaĢbakanı  Menachem  Begin‟in  emriyle  16 
Ġsrail jeti Osirak Reaktörüne ani bir baskın yaparak reaktörü bombaladı. Ġsrail 
savaĢ uçakları Arap coğrafyası üzerinden uçarak hiçbir sınırı bulunmadığı bir 
ülkeyi vurarak beklenmeyen bir saldırı gerçekleĢtirdi (Kufner, 2008: 53). Aylar 
boyu  süren  hazırlıkların  ardından,  Amerikan  yapımı  F
-15  ve  F-
16  savaĢ 
                                            
9 
Bu  dönemde,  Irak,  Fransa,  Ġngiltere,  ABD  ve  SSCB‟nin  sahip  olduğu  ve  nükleer  silah 
üretme  kapasitesine  sahip  “gasgrafit  (Gas
-
graphite)”  reaktörler,  zenginleĢtirilmemiĢ 
uranyumla  çalıĢabilmekte  olup,  özellikle  atom  bombası  yapımında  kullanılan  materyalleri 
üretebilmektedir. Bu reaktörlerin soğutulması ve ısı transferinde gaz kullanılmaktadır. Irak, 
reaktör  istemiĢ  ancak  Fransa  bu  reaktörleri  artık  üretmediklerini  b
elirtip,  geleneksel 
teknolojiye sahip hafif su reaktörü (light water reactor) olarak adlandırılan ve bomba üretme 
yeteneği  daha  az  olan  bir  reaktör  önermiĢ,  ancak  bu  teklif  Irak  tarafından  reddedilmiĢtir. 
Ardından Irak, elektrik enerjisi üretmek amacıyla araĢtırmalarda bulunmuĢ ve nükleer silah 
üretebilmeye daha yakın teknoloji üretme kapasitesine sahip Osirak Reaktörünün inĢasına 
baĢlamıĢtır.  Bu  dönemde  de  Fransa  tarafından  Irak‟a  nükleer  silahlarda  kullanılan 
yakıtlarını  Fransız  bilim  adamlarınca  yeni  üretilen,  nükleer  yakıtlarda  kullanılmayan  tür 
yakıtla değiĢtirme teklifinde bulunulmuĢ ancak  yine Irak tarafından reddedilmiĢtir (Ministry 
of  Foreign  Affairs  and  Atomic  Energy  Commission,  The  Iraqi  Nuclear  Threat:  Why  Israel 
Had to Act (Jerusalem, 1981), s. 9. ve  Steve Weissman and Herbert Krosney, The Islamic 
Bomb: The Nuclear Threat to Israel and the Middle East (New York: Times Books, 1981), 
91-93, 256-
57‟den akt. Vandenbroucke [web], 1984).
 
 

---