T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
 
117 
kamusal  alanda  Kürtçe  konuĢması,  bölgede  pek  çok  halkın  bir  arada 
yaĢaması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. 
 
Ġlerleyen  süreçte,  Yunan,  Roma,  Selçuklu,  Sasani  idaresinde  geçen 
yüzyıllar boyunca, Irak Yahudileri, kendi benliklerini korumayı baĢarmıĢlardır. 
Bu  dönem  boyunca  pek  çok  mücadele  ve  çatıĢmaya  sahne  olan  Filistin‟de 
yok  olma  tehli
kesi  altındaki  Yahudilerin  durumu  dikkate  alındığında, 
diasporadaki Yahudiler, Yahudiliğin ve Yahudi hayat tarzının devamı için çok 
önemli hale gelmiĢlerdir (Rejwan, 2004: 211).
 
    
Yeni  Çağda  Kürtler  ve  Irak‟taki  yerel  Yahudiler  arasındaki  yakın 
iliĢkilerin, 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın baĢı olarak ifade edilen dönemde, 
birkaç  Kürt  aĢiretinin  ġah  Abbas  tarafından,  Ġran  sınırını  korumak  üzere 
Horasan  bölgesine  yerleĢtirilmesi  ile  baĢladığı  ifade  edilmektedir.  Bu 
dönemde  bölgede  bulunan  Yahudiler  de  bu  aĢiretlerle  birlikte  bölgeye 
yerleĢtirilmiĢ ve birlikte yaĢamaya baĢlamıĢtır. Bu dönemde, bölge Yahudileri 
arasında  ilk  defa  yine  bir  haham  olan  Samuel  Barzani‟nin  kızı  Asenath 
Barzani 
10
, hahamlık unvanı alan ilk kadın olarak tarihe geçmiĢtir (Minasian, 
2007: 17-18). 
1534‟te Kanuni Sultan Süleyman tarafından fethinin ardından bir süre 
Ġran  hâkimiyetinde  kaldıktan  sonra  1638‟de  tekrar  Osmanlı  Hâkimiyetine 
geçen  ve  1917‟ye  dek  Osmanlı  hâkimiyetinde  kalan  bölgede  Yahudilerin 
durumu  durağan  olmuĢtur  (Rejwan,  2004:  214).  Geleneksel  Osmanlı 
politikası  gereği,  bu  bölgedeki  Yahudilerin  sosyal  ve  dini  yaĢantısına 
dokunulmamıĢ,  bölge  büyük  bir  baskıya  maruz  kalmamıĢ,  böylece  bu 
dönemde  de  benliklerini  korumalarına  imkân  tanınmıĢtır.  Zira  19.  yüzyılda 
Osmanlı‟da  gerçekleĢtirilen  pek  çok  reformla  da  Osmanlı  bünyesindeki 
azınlıklıklar  ve  farklı  dini  görüĢe  sahip  topluluklar  gibi  Irak  Yahudileri  de 
önemli sosyal haklara sahip olmuĢlardır. 
 
                                            
10
 
Samuel Barzani ve Asenath Barzani‟nin günümüzde Irak‟ın Kuzeyindeki  Barzani aĢireti             
 
    
ilebağlantısına dair herhangi bir belge bulunamamıĢtır. Bu sebeple çalıĢmada iki grup  
 
    
birbiriyle ilintilendirilmemiĢtir. 
 
 

---

 
 
118 
Irak  Kürtleri  ile  Ġsrail  arasında,  tarihi  sürecin  getirdiği  stratejik  iĢbirliği 
dıĢında, bazı tarihsel bağların da bulunduğu ifade edilmektedir (Özdağ, 1999: 
225).  Antik  dönemde  baĢlayan  ve  pek  çok  Yahudi‟nin,  Ģu  andaki  Kürtlerin 
yaĢadıkları  bölgelere  yerleĢmesi  ile  sonuçlanan  süreçte,  Yahudiler  doğal 
olarak  bölge  halkları  ile  yoğun  iletiĢime  geçmiĢtir.  Bu  noktada,  bölgede 
yerleĢik Kürtlerle de iletiĢim kurmuĢ olmaları muhtemeldir. Ayrıca bu süreçte, 
Yahudiliğin de bölge halkları arasında yayıldığı ifade edilmektedir. 
 
Osmanlı  Ġmparatorluğunun  dağılmasını  izleyen  süreçte  Iraklı  Kürtler, 
he
m  Ġngiliz  politikalarının  kıĢkırtmaları  hem  de  Wilson  ilkelerinde  yer  alan, 
self-
determinasyon ilkesinin kendilerinde oluĢturduğu duygu ve düĢüncelerle, 
aĢiret  temeline  dayalı  ancak  ulusal  talepler  içeren,  ayrı  bir  devlet  olmak 
amacıyla bir hareket baĢlatmıĢtı. Bu süreçte aĢiret temeline dayalı politikaları, 
belirsiz  hedefleri  ve  amaçlarına  ulaĢmada  yabancı  devletlerden  aldıkları 
desteklere bağımlı kalmaları, silahlı mücadele ve ayaklanmayı temel yöntem 
olarak  belirlemeleri  hareketin  temel  özellikleri  olarak  belirdi.  Kürt  hareketi, 
bünyesinde  barındırdığı  farklı  görüĢler  ve  aĢiret  yapısı  sebebiyle  dağınık 
vaziyette sürdürülmüĢtü (KurubaĢ, 2003: 21). 
 
Iraklı  Kürtler,  Irak‟ın  Osmanlı‟dan  ayrıldığı  1922‟den  itibaren  Bağdat 
rejimini  uğraĢtırmıĢ  ve  merkezi  yönetimle  çatıĢmalar  her  dönemde  var 
olmuĢtur.  Bu  süreçte  büyük  güçler  kadar  bölge  devletleri  de  Kürtleri 
kullanarak Irak‟ı baskı altında tutma politikası gütmüĢtür. Bu doğrultuda Ġsrail, 
Ġran  ve  Suriye,  Iraklı  Kürtlere  yönelik  politikalar  geliĢtirmiĢtir  (Erdeml
i,  2000: 
221).  Bu  devletler  Kürtler  konusunda  tek  taraflı  politikalar  geliĢtirdiği  gibi 
zaman zaman da ittifaklar halinde politikalar üretmiĢtir. 
 
1897‟de toplanan 1. Dünya Siyonist Kongresinde, Modern Siyonizmin 
kurucusu Theodore Herzl, “Nil‟den Fırat‟a Ġsrail Devleti” hedefini iĢaret etmiĢti 
ve  bu  hedef  doğrultusunda  Kürtlerle  de  temas  kurmuĢtu.  Herzl,  Kürtleri  çok 
önemli  görmekte  ve  iletiĢimin  sürdürülmesi  gerekliliğine  inanmaktaydı 
(Söylemez  [web],  2003).  Bu  amaçla  Yahudiler  ve  Kürtler  arasındaki  en 
önemli  iliĢki,  1930‟lu  yıllarda  Yahudi  terör  örgütü  olan  HAGANAH  üyesi, 

---

 
 
119 
Reuven  ġiloah  (Zoslanski)  tarafından  kuruldu.  Ben  Gurion  tarafından 
görevlendirilen  ve  ilerde  Ġsrail  gizli  servisi  MOSSAD‟ın  baĢına  geçecek  olan 
ġiloah,  Orta  Doğu‟nun  siyasi  ve  demografik
 
yapısını  incelemek;  potansiyel 
tehditler  ve  ittifak  yapılabilecek  kiĢi  ve  gruplar  hakkında  bilgi  toplamakla 
görevlendirilmiĢti.  Bu  görevi  sırasında  Irak‟ı  gezmiĢ  ve  Irak‟ın  kuzeyindeki 
dağlık  bölgede  Kürtlerle  tanıĢma  fırsatı  bulmuĢtu.  ġiloah,  Arap  olmaya
n  ve 
Araplarla  sorunları  bulunan  bu  grupla  ittifakın,  Ġsrail  Devleti  için  çok  önemli 
olabileceği sonucuna varmıĢ ve bu yönde planlar hazırlamıĢtı (Eroğlu, 2003: 
81-82).  
ġiloah  çalıĢmaları  ile  bir  ajanlar  ağı  oluĢturmuĢ  ve  Irak‟ın  dağlık  ve 
Kürt  nüfusunun  yaĢadığı  bölgelerinde  bağlantılar  edinmiĢti.  Bu  bağlantıları, 
Iraklı  Yahudilerin  Filistin‟e,  Irak‟ın  kuzeyinden,  Türkiye  ve  Ġran  yolu  ile 
götürülerek yerleĢtirilmesi için çok faydalı olmuĢtu (Minasian, 2007: 22). 
 
Bu dönemde, Irak Kürtleri arasındaki milliyetçi hareket içinde Barzani 
AĢireti  sivrilmeye  baĢladı.  Irak  Kürtleri,  aĢiretler  halinde  örgütlenmiĢ  iki  ayrı 
siyasal  görüĢ  etrafında  kümelenmeye  baĢladı.  Dağlık  kesimde  yaĢayan 
Kürtler,  aĢiretler  halinde  Kürt  milliyetçiliği  ve  kendi  sahip  oldukları  topra
klar 
üzerindeki egemenlik hakları için mücadele etmekte ve düzensiz bir görünüm 
arz etmekteydi. ġehirdeki Kürtler ise, dağlık kesimde yaĢayan Kürtlerin aĢiret 
biçimindeki  yaĢantısını  kabul  etmiyor;  Kürt  milliyetçiliğine  odaklanmayı  ve 
Kürtlerin  self
-determ
inasyon  hakkına  sahip  olmasını  istiyorlardı.  Ġki  görüĢün 
de  ortak noktası  Irak  merkezi  yönetimine  karĢı  olmalarıydı.  Bu  ortam  içinde 
iki  görüĢü  de  birleĢtiren  Molla  Mustafa  Barzani,  Kürt  Demokrat  Partisini 
(Sonradan Kürdistan Demokrat  Partisine dönüĢmüĢtür) 16 Ağustos 1946‟da 
kurdu    (Stansfield,  2006:  2-
3).  Bu  tarihten  sonra  Barzani  aĢireti  Irak‟ta  Kürt 
isyanları ve ayrılıkçı hareketlerin liderliğini üstlenmiĢtir. 
 
Yahudilerin  (Yahudi  Kürtler  dahil)  Irak‟ın  kuzeyinde  yaĢadıkları 
bölgelerden  Filistin‟e  göç  etme  süreci  de  16.  yüzyılda  baĢlamıĢ  ve  bu  göç, 
dönemin  en  önemli  dini  merkezlerinden  birisi  olan  Galile‟deki  Safed‟e 
yönelmiĢtir.  Ondan  sonraki  üç  yüzyıl  boyunca  herhangi  bir  göç  bilgisi 

---